Wikipedysta:Pastooshek/Tą i tę
Ten esej zawiera poglądy jednego lub więcej wikipedystów. Eseje nie są zasadami ani zaleceniami edycyjnymi Wikipedii. Niektóre mogą odpowiadać powszechnie uznanym normom, inne – jedynie punktowi widzenia mniejszości.
Uwaga. Ten artykuł ma charakter częściowo humorystyczny. Proszę nie brać wszystkiego, co w nim zawarte na poważnie. Autor tego eseju nie jest językoznawcą, a jedynym celem eseju jest zapewnienie intuicyjnych sposobów odróżniania, kiedy stosować „tą” a kiedy „tę”.
Wszystkie poniższe fragmenty zdań pochodzą z Wikipedii i mają ze sobą coś wspólnego:
| L. p. | Cytat | Nazwa artykułu, z którego pochodzi |
|---|---|---|
| 1 | „Jest to ogromna zmiana, jeśli liczbę tą porównać” | Yamato (okres) |
| 2 | „Zastosowano tą samą elektronikę oraz silnik” | XMODS |
| 3 | „otrzymał kilka ofert z silniejszych klubów, ale wybrał tą ze Stambułu” | Uche Okechukwu |
| 4 | „W przypadku TDP-43 tą funkcję zapewniają dwa motywy” | TDP-43 |
| 5 | „Na tą potrzebę zakupiono” | Saab 17 |
Łączy je to, że popełniono w nich błąd językowy. Najpewniej domyślasz się, jaki (a jeżeli się nie domyślasz, spójrz na tytuł tego eseju).
Jak powinno być? Jak pewnie się domyślasz, każdy z tych fragmentów zdań powinien zostać poprawiony (i został poprawiony):
| L. p. | Cytat | Nazwa artykułu, z którego pochodzi |
|---|---|---|
| 1 | „Jest to ogromna zmiana, jeśli liczbę tę porównać” | Yamato (okres) |
| 2 | „Zastosowano tę samą elektronikę oraz silnik” | XMODS |
| 3 | „otrzymał kilka ofert z silniejszych klubów, ale wybrał tę ze Stambułu” | Uche Okechukwu |
| 4 | „W przypadku TDP-43 tę funkcję zapewniają dwa motywy” | TDP-43 |
| 5 | „Na tę potrzebę zakupiono” | Saab 17 |
No dobrze, ale kiedy pisać „tą”, a kiedy „tę”? Na to pytanie postaram się odpowiedzieć w tym eseju, by zredukować liczbę błędów tego typu w przestrzeni Wikipedii.
Teoretycznie mógłbym zakończyć tutaj ten tekst pisząc, że „tą” stosujemy, gdy mamy do czynienia z rzeczownikiem rodzaju żeńskiego w liczbie pojedynczej w narzędniku, a „tę”, gdy mamy do czynienia z takim samym rzeczownikiem w bierniku, ale zdaję sobie sprawę, że nie jest to do końca pomocne. Nikt nie mówi sobie „teraz napiszę rzeczownik w bierniku”, więc najpewniej bardzo szybko zapomni o tej zasadzie i, ku mej zgrozie, gdzieś popełni błąd. Najlepiej w przestrzeni głównej. Albo w poczekalni[a].
Wracając do tematu błędów, prosty sposób na omijanie gaf tego typu polega na patrzeniu na końcówkę rzeczownika. Jeżeli kończy się na „ą”, użyjemy „tą”, a gdy kończy się na „ę”, używamy „tę”. Poniżej zamieszczam proste przykłady ilustrujące tę myśl:
- Kupiłem tę książkę.
- Idę z tą książką.
- Widzę tę dziewczynę.
- On rozmawia z tą dziewczyną.
- Patrzę na tę drogę.
- Jadę tą drogą.
Chociaż ta zasada powinna nam pomóc w większości przypadków, musimy na pewne rzeczy uważać. Po pierwsze, patrzymy na końcówkę rzeczownika. To ważne, bo czasami przymiotniki lubią się podstępnie wdzierać pomiędzy tą/tę a rzeczownik, w wyniku czego jesteśmy narażeni na popełnienie błędu. Zobaczmy na wcześniejsze przykłady, tym razem „utrudnione”:
- Kupiłem tę grubą książkę.
- Idę z tą grubą książką.
- Widzę tę wysoką dziewczynę.
- On rozmawia z tą wysoką dziewczyną.
- Patrzę na tę śliską drogę.
- Jadę tą śliską drogą.
Ponadto, czasami tą/tę lubi się udać na radosną wycieczkę po zdaniu. Wtedy też trzeba pamiętać, jak wyglądał rzeczownik. Gdyby autorzy pięciu przytoczonych zdań zastosowali się do tych zasad, żaden z tych błędów nie zostałby popełniony :). Niestety jednak „tę” lubi się czasem pojawić tam, gdzie teoretycznie byśmy się go nie spodziewali! Szczęśliwie takie przypadki są rzadkie:
- Widzę tę wiadomość.
- Jadę z tą wiadomością.
Zdarzają się jeszcze przypadki (szczęśliwie, naprawdę rzadkie), kiedy „tę” się pojawi obok rzeczownika kończącego się na „ą”:
- Widzę tę panią.
W takich sytuacjach jedyne, co pozostaje to patrzeć na przypadki lub użyć dość specyficznej metody, polegającej na odpowiedzeniu na jedno pytanie:
- Czy to sformułowanie brzmi „nie po polsku”, jeśli użyję „tę”?
Jeżeli odpowiedź brzmi „tak”, użyj „tą”. W przeciwnym razie użyj „tę”. Dlaczego? Bo „tę” użyte zamiast „tą” brzmi dużo dziwniej[b] niż „tą” użyte zamiast „tę”. Z bólem napisałem 2 poniższe zdania, byś mógł, drogi czytelniku, ocenić, które brzmi bardziej „po polskiemu”:
- Kupiłem tą książkę.
- Idę z tę książką.
Zapewne uznałeś, że bardziej „po polskiemu” brzmi zdanie pierwsze (i tak powinno być, chociaż nadal jest niepoprawne).
To zasadniczo tyle, jeżeli chodzi o tą/tę. Oprócz tego, że teraz masz mniejsze szanse popełnić taki błąd (jeśli będziesz o tym pamiętać) możesz również:
- Denerwować swoich znajomych poprawiając ich, gdy użyją „tą” w złym miejscu.
- Poprawiać artykuły na Wikipedii, wpisując w szukajkę „tą” i szukać niepoprawnych użyć; pisząc z doświadczenia, około 1 na 20 „tą” na Wikipedii jest użytych niepoprawnie zamiast „tę”.
- Wstawić na swoją stronę użytkownika odpowiedni szablon, by więcej osób mogło unikać tego błędu :)
Jeżeli masz jakieś pomysły, jak ulepszyć ten esej, śmiało się możesz nimi ze mną podzielić!