Ulica Hoża w Warszawie
| Śródmieście Południowe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Hoża na między ulicami Marszałkowską i Kruczą, widok w kierunku placu Trzech Krzyży | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°13′34,1″N 21°00′49,6″E/52,226139 21,013778
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Hoża – ulica w śródmieściu Warszawy, biegnąca od ul. Mokotowskiej do ul. Chałubińskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Hoża pierwotnie była drogą narolną, znaną już przed 1762; pierwsze posesje wytyczono już w 1766. Nazwa ulicy, nadana w 1770, pochodzi od hożych (ładnych) ogrodów znajdujących się po obu jej stronach[1].
W 1792 zabudowa ulicy składała się z drewnianego browaru, kilku drewnianych dworków oraz wybudowanego według projektu Szymona Bogumiła Zuga w roku 1790 pałacyku kupca Klemensa Bernauxa. Przed 1819 powstały przy Hożej jeszcze dwa murowane budynki, jednak przy ulicy długo nie wznoszono nowych obiektów. Ruch budowlany powrócił, kiedy w 1861 Leopold Kronenberg uruchomił przy Hożej Fabrykę Wyrobów Tabacznych, nabywając jednocześnie dawny pałacyk Bernaux'a.
Pierwotnie ulica stanowiła południową granicę założonego w 1870 Ogrodu Pomologicznego[2].
W 1875 ulicę przedłużono na odcinku od ul. Poznańskiej do ul. Chałubińskiego; kilka lat potem przy ulicy pojawiły się niewielkie kamienice, jednak projektowane przez architektów, takich jak: Edward Cichocki, Artur Spitzbarth, Maurycy Brauman czy Aleksander Woyde.
Od 1877 przy ulicy istniał zakład sióstr Rodziny Marii; w latach 90. XIX wieku powstała zabudowa odcinka między ul. Poznańską, a ul. Plater składająca się w większości z trzypiętrowych kamienic o eklektycznym wystroju fasad.
Gdy w 1895 przedsiębiorca Frąckiewicz nabył dawny pałac Kronenberga, na terenie jego sadu wytyczył ulicę Sadową, dziś – ks. Ignacego Skorupki.
Wkrótce potem rozebrano pałacyk Kronenberga, by wznieść szereg nowych kamienic, zarówno wzdłuż ul. Skorupki, ul. Marszałkowskiej jak i Hożej. Po odzyskaniu niepodległości powstało jeszcze kilka obiektów: Zakład Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego, oraz wybudowany w stylu magistrackim Gmach Szkoły Budowlanej według projektu Alfonsa Graviera. Powstały też dwie nowe kamienice; Hoża stawała się wielkomiejską ulicą: działały przy niej dwa kina, liczne sklepy i cukiernie.
W latach 1921–1927 przy ulicy Hożej 35 znajdowała się sala zebrań warszawskiego zboru Badaczy Pisma Świętego[3].
Pod nr 55 znajdowała się Fabryka Wyrobów z Brązu i Srebra Braci Łopieńskich. W 1950 r. majątek firmy przejęła spółdzielnia Brąz Dekoracyjny. Po długich staraniach rodzina Łopieńskich odzyskała nieruchomość. Sprzedała ją i dziś w tym miejscu stoi apartamentowiec. Nie przepadło jednak wszystko: elewacje budynku od Hożej wpisane zostały do rejestru zabytków i wtopiono je w nowy obiekt. Obecnie część elewacji frontowej stanowi zabytkowy mur pierzejowy dawnej manufaktury[4].
Wrzesień 1939 przyniósł niewielkie zniszczenia. W okresie okupacji niemieckiej ulicy nadano niemiecką nazwę Victoriastrasse[5]. Jej zabudowa została spalona po kapitulacji powstania warszawskiego.
Krótko po wojnie rozebrano kilkadziesiąt wypalonych kamienic, w wielu przypadkach zniszczono zachowany wystrój fasad, jednak mimo to Hoża zachowała wiele z klimatu eleganckiej, przedwojennej ulicy.
W grudniu 2008 przy wejściu do Domu Prowincjonalnego Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi pod numerem 53 uruchomiono pierwsze w Warszawie okno życia[6][7].
Pod numerem 69 od 1920 znajduje się jeden z budynków Uniwersytetu Warszawskiego nazywany Hoża 69. Przez prawie 100 lat mieścił się w nim jeden z najważniejszych polskich ośrodków naukowych wyróżniony przez Europejskie Towarzystwo Fizyczne. Po przeniesieniu z niego siedziby Wydziału Fizyki UW na Kampus Ochota, jedną z ulic wewnętrznych kampusu nazwano nieformalnie Nową Hożą[8].
Ważniejsze obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Kamienica Sukertów (nr 1)
- LXVII Liceum Ogólnokształcące im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego (nr 11/15)
- Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (nr 20)
- Biurowiec M76 (ul. Marszałkowska 76)
- PKP Energetyka, Organizacja Współpracy Kolei (OSŻD) (nr 63/67)
- Hoża 69 – Zakład Koreanistyki oraz Zakład Japonistyki Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego
- Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej (nr 76/78)
- IX Liceum Ogólnokształcące im. Klementyny Hoffmanowej (nr 88)
Inne informacje
[edytuj | edytuj kod]- W nieistniejącej kamienicy pod nr 11 (obecnie na jej miejscu, pod nr 11/15, znajduje się Zespół Szkół nr 68) 24 lutego 1885 urodził się Stanisław Ignacy Witkiewicz, co upamiętnia tablica umieszczona na frontowej ścianie budynku szkoły[9].
- W biurowcu M76 nagrywany jest program Dzień Dobry TVN[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 63.
- ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 334. ISBN 83-06-00089-7.
- ↑ Stanisław Ufniarski: Międzynarodowe Stowarzyszenie Badaczy Pisma Św. (Świadkowie Jehowy). Kraków: Wydawnictwo Mariackie, 1947, s. 37-39.
- ↑ Hoża 55 – klucz do prestiżowego adresu – PRNews.pl)Dostęp: 2013-09-03)
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 50. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Kalendarz warszawski styczeń-marzec 2009. „Kronika Warszawy”. 142, s. 90, 2009.
- ↑ Michał Szaflarski. Chłopiec znaleziony w „oknie życia”. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 9 maja 2018.
- ↑ Stolica/Fizycy świętują stulecie nauki i odkryć przy słynnej "Hożej" [online], Nauka w Polsce, 10 września 2021.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 98. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Kontakt. dziendobry.tvn.pl. [dostęp 2018-06-25].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jarosław Zieliński: Atlas Dawnej Architektury Ulic i Placów Warszawy, tom 4. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 245. ISBN 83909794-5-4.