Ulica św. Anny w Krakowie

ulica św. Anny
	Stare Miasto
	; Widok z Plant.; Po lewej kościół św. Anny, po prawej Collegium Nowodworskiego, dalej Zaułek Estreichera i Collegium Maius.
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Długość	282 m
	Plan
Przebieg
	Położenie na mapie Krakowa ulica św. Anny
	Położenie na mapie Polski ulica św. Anny
	Położenie na mapie województwa małopolskiego ulica św. Anny
	50,062064°N 19,933504°E/50,062064 19,933504
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica św. Anny – ulica w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto, na Starym Mieście.

Wytyczona została w czasach lokacji miasta, w 1257 roku. Jej najstarsza nazwa brzmiała: ulica Żydowska, gdyż prowadziła z Rynku do dzielnicy żydowskiej. Tu znajdowały się bożnica, cmentarz, a także łaźnia żydowska do czasów, gdy na początku XV w. przeniesiono Żydów w okolice dzisiejszego placu Szczepańskiego.

Nazwa ulicy św. Anny pojawiła się pod koniec XIV wieku, wzięła się od kościoła św. Anny. Była to ulica uniwersytecka; znajdowały się tu bursy, kolegia, biblioteka^[1]. Zachowało się przy niej do dziś wiele zabytkowych budowli.

Teren przy końcu ulicy, ograniczony murami miejskimi i murem ogrodu należącego do Kolegium Nowodworskiego, zwał się „Na Mennicy”. gdyż w latach 1607–1654 działała tam Mennica Jego Królewskiej Mości (budowla ta istniała już w XVI w.). Był to budynek częściowo drewniany. Działalność produkcyjna w Mennicy ustała prawdopodobnie w połowie XVII w., gdyż w 1661 roku obiekt określa się mianem „Starej Mennicy”. Na omawianym terenie stało 9 drewnianych domów, przylegających do gmachu Kolegium Nowodworskiego i do muru ogrodowego. Około roku 1792 w Starej Mennicy znajdowały się stajnie miejskie. W związku z planami wyburzenia murów miejskich, ok. roku 1814 zaczęto rozbierać wspomniane drewniane domy przy murze ogrodowym, a w latach 1825–1826 przestała prawdopodobnie istnieć również „Stara Mennica”. W połowie XIX w. nastąpiła rozbudowa Kolegium Nowodworskiego. W 1855 roku wzniesiono nowe jego skrzydło od strony Plant. Wiele wskazuje na to, że stanęło ono w miejscu Starej Mennicy^[2].

Między kościołem św. Anny a Plantami wznosiła się niegdyś szkoła parafialna św. Anny. Jej początki sięgają drugiej połowy XIV w., ale pierwsze zachowane wzmianki pochodzą z roku 1450. Pierwotnie była to budowla drewniana. Okazały, murowany budynek szkoły wystawił w 1511 roku Maciej Miechowita. Dotrwał on do roku 1689, kiedy to został zburzony w związku z budową nowego, barokowego kościoła św. Anny, który stanął na miejscu świątyni gotyckiej. Trzeci w kolejności budynek szkoły św. Anny stanął na placu między nowym kościołem a murami miejskimi. Został on zburzony w 1823 roku, a na jego miejscu założono Planty^[3].

Zabudowa

ul. św. Anny 1 (Rynek Główny 27) – Pałac „Pod Baranami”.
ul. św. Anny 2 – Kamienica Czeczotki, budynek pochodzi z roku 1561, wzniesiony przez Gabriela Słońskiego i Ambrożego Morosiego, lecz był wielokrotnie przebudowywany. Mieszkał w nim niegdyś burmistrz krakowski – Erazm Czeczotka. Przed II wojną światową mieściła się tu restauracja o wspaniałych secesyjnych wnętrzach, a na I piętrze sławna kawiarnia „Secesja”. Czytano tam prasę, grywano w szachy, dyskutowano o polityce - było to miejsce spotkań socjalistów. Wieczorami gościom przygrywała salonowa orkiestra. Restaurację na parterze prowadził Józef Kuczmierczyk, a jej stałymi bywalcami byli m.in. Franciszek Mirandola i Władysław Orkan^[4]. Z czasów renesansu zachowało się od strony podworca nieco kamiennych detali; widoczne są na nich wpływy włoskich mistrzów. W XX wieku w budynku znajdowała się Kawiarnia „Secesja”.
ul. św. Anny 3 – kamienica „Goryszowskich”, XV wiek.
ul. św. Anny 4 – kamienica, XV wiek.
ul. św. Anny 5 – Dom Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie
ul. św. Anny 6 – Collegium Kołłątaja (Collegium Physicum) – gmach w stylu klasycystycznym, zbudowany w latach 1791–1826 przez Feliksa Radwańskiego. Budynek ten powstał dzięki połączeniu trzech kamienic, a w 1839 roku dodano czwartą tzw. Bursę Śmieszkowicza, dzięki czemu rozszerzono go w stronę ulicy Gołębiej. Na froncie znajduje się tablica (autor: Konstanty Laszczka) upamiętniająca osiągnięcia fizyków krakowskich: Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego, którzy w 1883 roku, po raz pierwszy w świecie, skroplili tlen i azot z powietrza.
ul. św. Anny 7 (ul. Jagiellońska 14) – Kamienica „Koya”, projektował Karol Scharoch, 1900.
ul. św. Anny 8–10 (ul. Jagiellońska 15) – Collegium Maius, najstarsza siedziba Uniwersytetu Jagiellońskiego.
ul. św. Anny 9 – Dom Izby Rzemieślniczej. Prowadzi do niej masywna brama wejściowa będąca doskonałym przykładem secesyjnej ślusarki, ozdobiona witrażem zaprojektowanym przez Henryka Uziembłę.
ul. św. Anny 12 – Collegium Nowodworskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, dawna siedziba średniej szkoły założonej przez Uniwersytet w 1586 roku pn. „classes”. W roku 1617 Bartłomiej Nowodworski, kawaler maltański, rotmistrz i sekretarz króla przeznaczył znaczne fundusze na uposażenie tej szkoły. Budynek Kolegium o arkadowym, barokowym dziedzińcu, na miejscu starych budynków zbudował w latach 1639–1643 Jan Leitner. Środki finansowe ofiarował Gabriel Prowancjusz Władysławski, nauczyciel polskich królów Władysława IV i Jana Kazimierza. Fakt ten przypomina tablica fundacyjna wmurowana nad portalem z tarczą herbową Wazów. Przy Kolegium Nowodworskiego znajdowała się niegdyś jedna z trzech mennic krakowskich. Obecnie w budynku mieści się Rektorat Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
ul. św. Anny 13 – Kościół św. Anny.

ul. św. Anny 1
Pałac Pod Baranami
ul. św. Anny 2
Kamienica Czeczotki
ul. św. Anny 6
Collegium Kołłątaja UJ
ul. św. Anny 8
Portal Collegium Maius
ul. św. Anny 8
Dziedziniec Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego
ul. św. Anny 10
Zaułek Estreichera
ul. św. Anny 12
Collegium Nowodworskiego UJ
ul. św. Anny 13
Kościół św. Anny

Przypisy

↑ JerzyJ. Kossowski JerzyJ., LeszekL. Ludwikowski LeszekL., Ulicami Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, 1968, s. 59 .
↑ Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Stara Mennica, „Echo Krakowa”. 8,9,10,11 XI 1991 r., nr 217 (13529).
↑ Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Szkoła parafialna św. Anny, „Echo Krakowa”. 31 X-1,2,3 XI 1991 r., nr 212 (13524).
↑ Marek Żukow-Karczewski, Pyszne piwo, dobra wódka i zakąska wesolutka, czyli krótki spacer śladem dawnych krakowskich „handelków”, „Gazeta Krakowska”. 30 IV - 3 V 1994 r., nr 100 (14011).

Bibliografia

Elżbieta Supranowicz Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6
Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, wydawca Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, Kraków 2023, ISBN 978-83-66253-46-9, t. II s. 571

[krakow-1] JerzyJ. Kossowski JerzyJ., LeszekL. Ludwikowski LeszekL., Ulicami Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, 1968, s. 59 .

[2] Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Stara Mennica, „Echo Krakowa”. 8,9,10,11 XI 1991 r., nr 217 (13529).

[3] Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Szkoła parafialna św. Anny, „Echo Krakowa”. 31 X-1,2,3 XI 1991 r., nr 212 (13524).

[4] Marek Żukow-Karczewski, Pyszne piwo, dobra wódka i zakąska wesolutka, czyli krótki spacer śladem dawnych krakowskich „handelków”, „Gazeta Krakowska”. 30 IV - 3 V 1994 r., nr 100 (14011).

[1]

[2]

[3]

[4]

Strona nieparzysta	Pałac Pod Baranami (nr 1) Kamienica Goryszowskich (nr 3) Dom Towarzystwa Szkoły Ludowej (nr 5) Kamienica Koya (nr 7) Dom Izby Rzemieślniczej (nr 9) Probostwo Kolegiaty św. Anny (nr 11) Kościół św. Anny (nr 13)
Strona parzysta	Kamienica Czeczotki (nr 2) Kamienica nr 4 (nr 4) Collegium Kołłątaja UJ (nr 6) Collegium Maius UJ (nr 8-10) Collegium Nowodworskiego UJ (nr 12)