Teatr San Carlo

Teatr San Carlo
Teatro di San Carlo
Państwo	Włochy
Region	Kampania
Miejscowość	Neapol
Adres	Via San Carlo, 98, 80132 Napoli NA, Włochy
Typ budynku	gmach operowy
Styl architektoniczny	neoklasycyzm
Architekt	Antonio Medrano
Fundator	król Neapolu i Sycylii Karol VI
Rozpoczęcie budowy	3 kwietnia 1737
Ukończenie budowy	listopad 1737
Zniszczono	13 lutego 1816
Odbudowano	12 stycznia 1817
	Położenie na mapie Neapolu Teatr San Carlo
	Położenie na mapie Włoch Teatr San Carlo
	Położenie na mapie Kampanii Teatr San Carlo
	40°50′14,6″N 14°14′59,2″E/40,837389 14,249778
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Teatr San Carlo (wł. Teatro di San Carlo) – najstarszy gmach operowy Włoch, otwarty 4 listopada 1737 roku^[1] Znajduje się w Neapolu^[1], obok Piazza del Plebiscito^[2].

Historia

Budowa gmachu operowego

3 kwietnia 1737 roku^[1] król Karol III Burbon^[2] zleca wybudowanie wielkiego teatru operowego w Neapolu architektowi Giovanniemu Antonio Medrano^[1]^[2], hiszpańskiemu pułkownikowi brygadierowi stacjonującemu w Neapolu^[2] oraz Angelo Carasale, ówczesnemu dyrektorowi Teatru San Bartolomeo^[2], aby zastąpić Teatr San Bartolomeo, znacznie mniejszy^[1] i umieścić w mieście symbol swojej władzy królewskiej^[2]. Został on ukończony w około siedem miesięcy^[1]^[2] przy koszcie 75 tysięcy dukatów^[2]. Projekt Medrano przewidywał salę o długości 28,6 metra i szerokości 22,5 metra, z 184 lożami, w tym lożami na proscenium, rozmieszczonymi w sześciu rzędach oraz lożą królewską zdolną pomieścić dziesięć osób, co dawało łącznie 1379 miejsc^[2]. Wnętrze było utrzymane w kolorze ciepłego złota, a nad portalem widniał herb królewski^[1].

Inauguracja

Działalność Teatru San Carlo rozpoczęła się 4 listopada 1737 roku premierą opery Achille in Sciro (Achilles na Skyros)^[1] Pietra Metastasia, z muzyką Domenico Sarro i „dwoma baletami w przerwie” stworzonymi przez Francesco Aquilante; scenografia była autorstwa Pietra Righini^[2]. Achillesa zagrała kobieta, Vittoria Tesi, towarzyszyła jej pierwsza sopranistka Anna Peruzzi oraz tenor Angelo Amorevoli^[2].

Początki działalności

W ciągu pierwszych czterech lat działalności, Angelo Casarale był zarządcą i impresario Teatru na służbie króla, dostosowującym się do jego gustów, które były szczególnie ukierunkowane na taniec^[2].

Najczęściej wystawiani w pierwszych latach autorzy to: Leonardo Leo, Niccolò Porpora, Leonardo Vinci oraz Domenico Sarro. Wśród nich byli także: Johann Adolf Hasse, Gaetano Latilla, Niccolò Jommelli, Baldassarre Galuppi, Niccolò Piccinni, Antonio Sacchini, Tommaso Traetta, Giacomo Tritto. Wśród śpiewaków znajdują się nazwiska takie jak Vittoria Tesi, obecna w San Carlo od jego inauguracji, Angelo Amorevoli, Anna Lucia De Amicis, Celeste Coltellini; a także osiemnastowieczni kastraci, przede wszystkim Carlo Broschi, znany jako Farinelli. Neapol mianuje ulubieńcem publiczności w San Carlo Gaetano Majorano, obok Gizziella (Gioacchino Conti) i Gian Battista Vellutiego^[2].

XVIII wiek przyniósł również pojawienie się w Teatrze San Carlo Christopha Willibalda Glucka (zaproszonego, aby zaprezentował swoją La Clemenza di Tito) oraz Johanna Christiana Bacha, który w latach 1761–1762 skomponował dwa tytuły: Catone i Alessandro^[2].

Druga połowa XVIII w.

Domenico Cimarosa i Giovanni Paisiello, mistrzowie szkoły neapolitańskiej, pełnili funkcję „nadzorowania Orkiestry San Carlo”. W 1787 roku przeprowadzili w Teatrze San Carlo gruntowną reformę; w tym samym roku, na zlecenie Ferdynanda IV, Paisiello napisał Hymn Narodowy Królestwa Obojga Sycylii^[2]. W roku 1799 powstała istniejąca krótko Republika Partenopejska. Od stycznia tego roku na scenie grano Nicaboro in Jucatan Giacomo Tritto. Kilka miesięcy później wolnościowy epizod zostanie zduszony siłą, a Burbonowie powrócą na tron. Mimo to ówczesne działania włoskich intelektualistów (m.in. Eleonora Pimentel Fonseca, Luisa Sanfelice, Domenico Cirillo, Francesco Caracciolo, Melchiorre Delfico) stanowią ważny składnik kulturotwórczy świadomości narodowej Włoch^[2].

XIX w.

Wraz z objęciem tronu przez Joachima Murata w 1808 roku zmienił się zarządca Teatru – od lipca 1809 roku został nim Domenico Barbaja, nazywany księciem impresariów^[2].

Od początku XIX w. w Teatrze San Carlo wystawiano kompozytorów takich, jak Rossini i Donizetti, a sztuka stała się bardziej dostępna dla ludu^[2].

4 października 1815 roku 23-letni kompozytor Gioacchino Rossini napisał swoją pierwszą operę w San Carlo, Elisabetta Regina d’Inghilterra (w obsadzie m.in. Isabella Colbran, Andrea Nozzari, Manuel García). Później napisał takie opery, jak: Armida, Mosè in Egitto, Ricciardo e Zoraide, Ermione, La Gazza Ladra i Zelmira^[2].

Kompozytor z Bergamo, Gaetano Donizetti, napisał dla San Carlo 17 oper; wśród nich znajdują się Maria Stuarda, Roberto Devereux i Lucia di Lammermoor, której premiera odbyła się w Teatrze San Carlo 26 września 1835 roku^[2].

Pożar i odbudowa Teatru

W nocy z 13 na 14 lutego 1816 roku pożar zniszczył budynek Teatru San Carlo; odbudowano go 12 stycznia 1817 roku – wtedy też miała miejsce ponowna inauguracja^[2].

Wieczorem podczas wielkiego otwarcia wystawiono Il sogno di Partenope Giovanni Simone Mayra, a następnie odbył się balet stworzony przez Salvatore Viganò, z tancerkami takimi, jak Fanny Elssler, Maria Taglioni oraz Fanny Cerrito, jedna z pierwszych kobiet-choreografek, której baletki są obecnie przechowywane w Muzeum Opery w Paryżu^[2].

Architektura

Początkowy projekt Giovanniego Medrano z 1737 roku przewidywał salę o długości 28,6 metra i szerokości 22,5 metra, z 184 lożami, w tym lożami na proscenium, rozmieszczonymi w sześciu rzędach oraz lożą królewską zdolną pomieścić dziesięć osób, co dawało łącznie 1379 miejsc^[2]. Wnętrze było utrzymane w kolorze ciepłego złota, a nad portalem widniał herb królewski^[1].

Przebudowa Teatru była zaplanowana przez neoklasycystycznego architekta z Neapolu Antonio Niccoliniego (1772-1850). Kilkakrotnie ingerował w strukturę budynku, który stopniowo nabierał dzisiejszego kształtu. Pierwsza faza metamorfozy dotyczyła fasady, przekształconej za pomocą elementów neoklasycystycznych oraz nawiązujących do starożytnej Grecji dekoracji, a także dodania foyer, przestrzeni rekreacyjnych i gastronomicznych. Prace, rozpoczęte w grudniu 1809 roku, zakończyły się dwa lata później. Portyk z przejazdem, wsparty na filarach, inspirowany był modelem zaproponowanym przez Giuseppe Piermariniego w La Scali (1776-78), zmodyfikowany jednak poprzez dodanie loggii jońskiej na drugim poziomie fasady, odpowiadającej przestrzeni foyer. Dzięki Niccoliniemu Teatr nabiera cech świątyni, powoli stając się symbolem miasta^[2].

W nocy z 13 lutego 1816 roku pożar zniszczył budynek Teatru San Carlo. Nienaruszone pozostały jedynie ściany zewnętrzne i dobudowana część. Odbudowa, ukończona w ciągu dziewięciu miesięcy, również była prowadzona przez Antonio Niccoliniego, który w dużej mierze odtworzył salę z 1812 roku. Toskański architekt zachował układ w kształcie podkowy oraz konfigurację sceny, chociaż została ona poszerzona i ozdobiona wewnętrznym reliefem, który zachował się do dziś. W centrum sufitu umieszczono płótno z Apollinem przedstawiającym Minerwie największych poetów świata, namalowane przez Antoniego, Giuseppe i Giovanniego Cammarano, nawiązujące do wcześniejszych wersji. Kurtyna dopełnia stałe wyposażenie sali: wielokrotnie przemalowywana przez Giuseppe Cammarano, została w 1854 roku zastąpiona przez obecny egzemplarz, wykonany przez Giuseppe Mancinelliego i Salvatore Fergolę, przedstawiający osiemdziesięciu poetów i muzyków. Dobudowano boczną fasadę, zrealizowaną według projektu Francesco Gavaudana i Pietro Gesuè w latach 1838–1842. Jako „Architekt Dekorator Królewskich Teatrów”, Niccolini kierował także kolejnymi pracami konserwacyjnymi i restauracyjnymi, m.in. modernizacją zrealizowaną w 1844 roku^[2].

Obecne foyer, zbudowane we wschodniej części ogrodu Pałacu Królewskiego, zostało zrealizowane w 1937 roku według projektu Michele Platania. Zniszczone podczas bombardowania w 1943 roku, zostało odbudowane tuż po wojnie^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Marian B.M.B. Michalik Marian B.M.B., Marian B.M.B. Michalik Marian B.M.B., Jolanta M.J.M. Michasiewicz Jolanta M.J.M., Kronika opery, Warszawa: Kronika, 1993, s. 30, ISBN 978-83-900331-7-4 [dostęp 2024-08-17] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z La storia – Teatro di San Carlo [online], 8 maja 2023 [dostęp 2024-08-17] (wł.).

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Marian B.M.B. Michalik Marian B.M.B., Marian B.M.B. Michalik Marian B.M.B., Jolanta M.J.M. Michasiewicz Jolanta M.J.M., Kronika opery, Warszawa: Kronika, 1993, s. 30, ISBN 978-83-900331-7-4 [dostęp 2024-08-17] (pol.).

[:1-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z La storia – Teatro di San Carlo [online], 8 maja 2023 [dostęp 2024-08-17] (wł.).

[1]

[2]