Tantra
Tantra – rodzaj dzieła, właściwy dla tantryzmu śaktyjskiego, dźinijskiego i buddyjskiego[1]. Tantra to tekst ezoteryczny, może zawierać zarówno opisy doktryny jak i praktyk[2] tantryzmu.
Źródłosłów i geneza
[edytuj | edytuj kod]- Tantra znaczeniowo nawiązuje do pojęcia włókno[3].
- Genezy tych pism upatruje się wśród niebramińskich ascetów, zamieszkujących w miejscach kremacji zwłok[4].
W tantrach omawia się problematykę opętania i egzorcyzmowania[5].
Najwcześniejsze tantry zostały napisane w sanskrycie pomiędzy VI a X wiekiem n.e.. Tantry są związane z hinduizmem, istnieje jednak duży zbiór tantr, które są fundamentalne dla buddyzmu wadżrajana a także dla dźinizmu. Społeczności, które odwołują się do tantr uważają je za objawienie ważniejsze niż Wedy[6]. Religia tantryczna we wczesnym średniowieczu rozwijała się w Nepalu i Kaszmirze[7]. Od XI wieku tantry wywierały istotny wpływ na hinduizm na terenie całych Indii[7].
Tantry w tantryźmie
[edytuj | edytuj kod]Tantry są znane i popularyzowane na zachodzie poprzez zawarte w nich elementy erotyczne, jednak większość ich treści dotyczy zróżnicowanych tematów. Stanowią podstawę rytuałów[7]. Głównym tematem tantr jest kama, czyli szeroko rozumiane pożądanie. W odróżnieniu od innych tradycji religijnych tantryzm uznaje pożądanie za środek prowadzący do duchowego wyzwolenia, a nie przeszkodę dla duchowości[8]. Pożądanie (kama) nie jest ograniczone jedynie do seksualności, ale obejmuje różne rodzaje przyjemności zmysłowych (np. muzykę, jedzenie, perfumy)[9]. Pożądanie jest mocno związane z obowiązkami społecznymi i religijnymi (Dharma), jak również z dążeniem do władzy i bogactwa (Artha)[9]. Tantryzm uznaje tak rozumiane pożądanie za narzędzie, które można wykorzystać do obudzenia i wyrażenia energii zawartej w ciele i kosmosie[9]. Pożądanie jest przyczyną wszystkiego, końcem wszystkiego i energią, która utrzymuje cały wszechświat przy życiu[10].
Poszerzanie wpływów tantr w Południowej Azji wiązało się z siecią świątyń poświęconych bogini Śakti. Według mitu lokalizacje świątyń są wyznaczone przez części ciała bogini rozrzucone po świecie[11]. Jedną z najstarszych i najważniejszych dla tantryzmu świątyń jest Kamakhya (w stanie Asam, Indie), według legendy świątynia odpowiada miejscu, gdzie zostały rzucone genitalia bogini[12]. W X wieku n.e. przy świątyni działała szkoła założona przez Matsjendranatha, uważanego za jedną z najważniejszych postaci w rozwoju tantr buddyjskiej i hinduistycznej[13].
Praktyki tantry dzielą się na metody „lewej ręki“ i „prawej ręki“. Te pierwsze obejmują działania uznawane za nieczyste w tradycyjnym hinduizmie takie jak spożywania mięsa, ryb, alkoholu czy rytuały seksualne. Te drugie interpretują zakazane substancje i działania w sposób metaforyczny, jako symbole stanów duchowych[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tantry. W: Klaus Mylius: Historia literatury staroindyjskiej. Leon Żylicz (tłum.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2004, s. 130, seria: Literatury orientalne. ISBN 83-88938-68-1. Cytat: termin tantra został zawężony tylko do części owych dzieł.
- ↑ Piotr Grzegorz Michalik, Studia Religiologica 44/2011, doi: 10.4467/20844077SR.11.003.0247, Ekstatyczne aspekty kultu jogiń w tradycji kaulów, str. 50
- ↑ Słownik terminów sanskryckich i imion własnych. W: Śri Anirwan: Joga wewnętrzna (Antarjoga). Magda Złotowska (tłum. z języka bengalskiego). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2023, s. 33. ISBN 978-83-8252-591-5.
- ↑ Śiwaizm i religia tantryczna / Społeczna podstawa tantr. W: Gavin Flood: Hinduizm. Wprowadzenie. Małgorzata Ruchel (tłum.). Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 170, seria: Ex Oriente. ISBN 978-83-233-2517-8.
- ↑ Śiwaizm i religia tantryczna / Objawienie tantryczne. W: Gavin Flood: Hinduizm. Wprowadzenie. Małgorzata Ruchel (tłum.). Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 169, seria: Ex Oriente. ISBN 978-83-233-2517-8.
- ↑ Flood 2008 ↓, s. 158.
- ↑ a b c Flood 2008 ↓, s. 159.
- ↑ Urban 2010 ↓, s. 19.
- ↑ a b c Urban 2010 ↓, s. 20.
- ↑ Urban 2010 ↓, s. 21.
- ↑ Urban 2010 ↓, s. 34.
- ↑ Urban 2010 ↓, s. 32.
- ↑ Urban 2010 ↓, s. 40.
- ↑ Urban 2010 ↓, s. 102.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Gavin Flood: An Introduction to Hinduism. 2008. ISBN 0-521-43878-0.
- Hugh Urban: The Power of Tantra: Religion, Sexuality and the Politics of South Asian Studies. Palgrave Macmillan, 2010. ISBN 978-1-84511-874-7.