Przejdź do zawartości

Szowinizm

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Europejskie Klepisko. Austro-Węgierska pocztówka z okresu I wojny światowej o charakterze szowinistycznym

Szowinizm (fr. chauvinisme) – forma skrajnego nacjonalizmu w postaci bezkrytycznego uwielbienia własnego narodu, wiary w jego wyższość połączonego z wrogością względem innych nacji. W szerszym znaczeniu analogiczne przeświadczenie pewnych grup ludzi względem innych (nie zawężające się do narodów)[1].

Szowinizm rozszerzył swoje pierwotne znaczenie o fanatyczne oddanie i nadmierną stronniczość w stosunku do każdej grupy lub sprawy, do jakiej się należy, zwłaszcza gdy obejmuje to uprzedzenia lub wrogość wobec osób z zewnątrz, lub grup rywalizujących, i utrzymuje się nawet w obliczu przeważającego oporu[2][3]. Szowinista postrzega własnych ludzi jako niepowtarzalnych i wyjątkowych, podczas gdy reszta ludzi jest uważana przez niego za słabych lub podrzędnych[4]. To francuskie pojęcie funkcjonuje analogicznie do brytyjskiego terminu jingoizm, który zachował swoje znaczenie jako szowinizm ściśle w swoim pierwotnym rozumieniu, to znaczy jako postawa agresywnego nacjonalizmu[5][6].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]

Wyrażenie pochodzi od Nicolasa Chauvin, legendarnego żołnierza napoleońskiego znanego z komedii Le soldat laboureur Eugene'a Scribe'a. Bohater tej opowieści, rolnik[7], był fanatycznie i naiwnie oddany Napoleonowi.

Szowinizm płciowy

[edytuj | edytuj kod]
 Główny artykuł: Seksizm.

Męski szowinizm

[edytuj | edytuj kod]

Męski szowinizm opiera się na przekonaniu, że mężczyźni są lepsi od kobiet. Pierwsze udokumentowane użycie sformułowania „męski szowinizm” znajduje się w sztuce z 1935 roku Clifforda Odeta Till the Day I Die[8].

Kobiecy szowinizm

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też: MizoandriaMatriarchat.

Kobiecy szowinizm to przekonanie, że kobiety moralnie przewyższają mężczyzn, i uważany jest on za antyfeministyczny[9]. Termin ten został przyjęty przez krytyków niektórych rodzajów lub aspektów feminizmu; godnym uwagi przykładem jest feministka drugiej fali Betty Friedan, która w swoich postulatach wykluczała lesbijki i czarnoskóre kobiety.[10]

Ariel Levy posłużyła się tym określeniem w pokrewnym, aczkolwiek przeciwnym znaczeniu w swojej książce Female Chauvinist Pigs, w której twierdzi, że wiele młodych kobiet w Stanach Zjednoczonych i poza nimi odtwarza męski szowinizm i dawne mizoginistyczne stereotypy[11].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. szowinizm, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-08-31].
  2. chauvinism, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-01-01] (ang.).
  3. 15 Words You Didn't Realize Were Named After People [online], Quick and Dirty Tips [dostęp 2020-01-01] (ang.).
  4. Andrew Heywood, Palgrave Macmillan, Global politics, ‪London; New York: Palgrave Macmillan, 2015, ISBN 978-1-137-34926-2, OCLC 979008143 (ang.).
  5. jingoism, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-01-01] (ang.).
  6. s, jingoism & chauvinism [online], web.archive.org, 26 października 2014 [dostęp 2020-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-26].
  7. Ivan Jablonka, Le mythe du soldat-laboureur, 2016.
  8. J. Mansbridge, MALE CHAUVINIST, FEMINIST, SEXIST, AND SEXUAL HARASSMENT: DIFFERENT TRAJECTORIES IN FEMINIST LINGUISTIC INNOVATION, „American Speech”, 80 (3), 2005, s. 256–279, DOI10.1215/00031283-80-3-256, ISSN 0003-1283 [dostęp 2020-01-01] (ang.).
  9. Lajos Brons, On gender chauvinism [online] [dostęp 2020-01-01] (ang.).
  10. Betty Friedan, It changed my life : writings on the women's movement, Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1998, ISBN 0-674-46885-6, OCLC 37854253, Cytat: If I were a man, I would strenuously object to the assumption that women have any moral or spiritual superiority as a class. This is [...] female chauvinism.
  11. Ariel Levy, Female chauvinist pigs : women and the rise of raunch culture, Nowy Jork: Free Press, 2005, ISBN 0-7432-4989-5, OCLC 60375653.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]