Szkatułka z Auzon

Szkatułka z Auzon lub Szkatułka Franksa – wykonana z kości wieloryba skrzynka na klejnoty lub relikwie, wyrzeźbiona około 700 roku w Northumbrii.

Zabytek jest obecnie podzielony na dwie przechowywane w Londynie i Florencji części, a jego dzieje są nieznane. Trzy ściany oraz pokrywę szkatułki odnalazł w połowie XIX wieku we Francji sir Augustus Franks; stanowiły one wówczas własność rodziny mieszkającej w Auzon. W 1867 roku Franks podarował swoje znalezisko British Museum. Panel z czwartą ścianką znaleziono natomiast w 1890 roku w zbiorach florenckiego Palazzo del Bargello^[1].

Szkatuła ma wymiary 22,9×19 cm oraz 10,9 cm wysokości. Srebrne zawiasy oraz część pokrywy zaginęły^[2]. Jej powierzchnia pokryta jest reliefami przedstawiającymi sceny zaczerpnięte z tradycji germańskiej, rzymskiej i żydowsko-chrześcijańskiej, a także napisami w języku staroangielskim (pismem runicznym) i po łacinie (alfabetem łacińskim)^[2]. Scenka na ściance frontowej przedstawia pokłon Trzech Króli (podpisanych mægi „magowie”^[3]) oraz znaną z Eddy opowieść o Wölundzie^[4]. Inskrypcja zawiera podaną w formie aliterowanego wiersza informację o materiale, z którego wykonano szkatułkę:

fisc flodu ahof on fergen-berig

warþ gas-ric grorn þær he on greut giswom

hronæs ban

ryba burzyła morza o górzyste klify

władca strachu posmutniał, kiedy wpłynął na kamienie

kość wieloryba^[3]

Na wieczku przedstawiono Egila broniącego zamku przed wrogami^[4], podpisanego u góry ægili^[3]. Ścianka lewa przedstawia historię Romulusa i Remusa, której towarzyszy napis romwalus and reumwalus twœgen gibroþær afœddæ hiæ wylif in romæcæstri: oþlæ unneg (Romulus i Remus, dwaj bracia, są karmieni przez wilczycę w Rzymie, daleko od ich ojczystego kraju)^[3]. Na ściance tylnej ukazano scenę złupienia Jerozolimy przez Tytusa^[4]. W centrum widać Świątynię, z lewej nacierają atakujący, po prawej widać uciekających. Scence towarzyszy mieszany runiczno-łaciński napis o treści her fegtaþ titus end giuþeasu HIC FUGIANT HIERUSALIM afitatores (Tutaj walczą Tytus i Żydzi. Tutaj mieszkańcy uciekają z Jerozolimy). Fragment łaciński napisany jest z błędami, poprawnie powinien brzmieć hic fugiunt Hierusalim habitatores. Dwa detale scenki podpisane są ponadto dom (sąd/dwór) i gisl (zastaw/zakładnik)^[3]. Na przechowywanej we Florencji ściance prawej ukazano natomiast fragment historii Sigurda^[1]. Towarzyszący jej napis jest trudny w interpretacji, wykonawca użył bowiem specjalnych znaków do zakodowania run oznaczających samogłoski^[3].

Galeria

Ścianka przednia
Ścianka tylna
Ścianka lewa
Ścianka prawa
Wieko

Przypisy

↑ ^a ^b Jeremy J. Smith: Old English. A Linguistic Introduction. Cambridge: Cambridge University Press, 2002, s. 127. ISBN 978-0-521-86677-4.
↑ ^a ^b The Franks Casket. britishmuseum.org. [dostęp 2016-07-06]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f I.R. Page: Pismo runiczne. Warszawa: Wydawnictwo RTW, 1998, s. 44-45. ISBN 83-86822-93-7.
↑ ^a ^b ^c Paulina Horbowicz, Gert Kreutzer, Witold Maciejewski, Dominika Skrzypek: Runy. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2011, s. 138-139. ISBN 978-83-7436-259-7.

[oldenglish-1] Jeremy J. Smith: Old English. A Linguistic Introduction. Cambridge: Cambridge University Press, 2002, s. 127. ISBN 978-0-521-86677-4.

[britishmuseum-2] The Franks Casket. britishmuseum.org. [dostęp 2016-07-06]. (ang.).

[page-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f I.R. Page: Pismo runiczne. Warszawa: Wydawnictwo RTW, 1998, s. 44-45. ISBN 83-86822-93-7.

[runy-4] Paulina Horbowicz, Gert Kreutzer, Witold Maciejewski, Dominika Skrzypek: Runy. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2011, s. 138-139. ISBN 978-83-7436-259-7.

[1]

[2]

[3]

[4]