Szer Szah Suri

Szer Szah Suri – Władca Tygrys

Władca Delhi
Okres	od 1540 do 22 maja 1545
Poprzednik	Humajun
Następca	Islam Szah Suri
Dane biograficzne
Dynastia	Suri
Data i miejsce urodzenia	1486 Sasaram, Bihar
Data i miejsce śmierci	22 maja 1545 Kalańdźar
Ojciec	Hasan Chan Suri
Matka	nieznana
Dzieci	Dżalal Chan (Islam Szach Suri)

Farid ibn Hasan Szer Chan (panował jako Szer Szah Suri określany też jako Władca Tygrys) (ur. 1486 – zm. 22 maja 1545) – był jednym z afgańskich możnych, którzy tworzyli elitę rządzącą w muzułmańskim Sułtanacie Delhijskim w północnych Indiach. Walcząc z Mogołami stworzył imperium rozciągające się od Bengalu po Indus. Pochodził z południowoafgańskiego klanu Suri i pod takim nazwiskiem przeszedł do historii on sam i dynastia, którą wyniósł do rangi panującej.

Dziedzictwo rodowe Szer Szaha

Rodzina z której pochodził Szer Szah nie mogła poszczycić się wysokim pochodzeniem, choć późniejsi kronikarze nadworni tego władcy starali się przypisać mu królewskie pochodzenie. Dziadek Szer Szaha, Ibrahim był handlarzem koni i wyemigrował z Afganistanu do Indii w nadziei poprawy swego losu. Tam otrzymał od ówczesnego władcy Delhi, Bahlula Chana Lodiego niewielkie nadanie ziemskie – jagir wraz z rangą dowódcy 40 ludzi. Nadanie to odziedziczył jego syn, a ojciec Szer Szaha – Hasan Chan. Hasan zdołał podwyższyć swą pozycję w hierarchii, gdy otrzymał od sułtana w zarząd kilka okręgów w Biharze, które tworzyły jego jagir. Ziemie, które otrzymał Hasan nie były szczególnie urodzajne, ale wraz z nimi otrzymał on rangę dowódcy 500 ludzi, co było już znaczącą pozycją. Szer Szah był najstarszym z ośmiu synów Hasana Chana. Nie miał jednak łatwego dzieciństwa, jako że ojciec pod wpływem swych młodszych żon i konkubin starał się pozbawić najstarszego syna należnego mu dziedzictwa na rzecz jego przyrodnich braci. Po trwających lata sporach zdołał zająć miejsce po swoim ojcu i odsunąć przyrodnich braci w cień.

Indie w czasach Imperium Suri (1540-55)

Srebrne rupie Szer Szaha

Mauzoleum Szer Szaha w Sasaram

Twórca imperium

Szer Szah do znaczenia doszedł za panowania jednego z ostatnich sułtanów Delhi – Daulata Chana. Gdy w Indiach zjawił się Babur Szer Chan przeszedł na jego służbę zostając w 1529 roku zarządcą Biharu. Po śmierci padyszacha zaczął umacniać swe pozycje w Biharze i Bengalu łamiąc opór pozostałych afgańskich możnych. Popadł w końcu w otwarty konflikt z następcą Babura – Humajunem. Pokonał go jednak w bitwie pod Ćausą nad brzegami Gangesu (26 czerwca 1539). Umocniwszy się w Bengalu jako udzielny władca przyjął pod koniec tego samego roku tytuł królewski. W początku roku 1540 ruszył na Malwę i tam 17 maja doszło do decydującej bitwy z wojskami Mogoła. Mimo że armia Humajuna była dwukrotnie liczniejsza, nie zdołała stawić czoła dobrze dowodzonym oddziałom Szer Szaha. W ręce zwycięzcy wpadło nie tylko Delhi, ale i cały Pendżab. W 1541 roku Szer Szah musiał tłumić powstanie w Bengalu. Następnie kontynuował podboje zajmując w kolejnych latach Gwalior, Malwę, Marwar, Sind i Multan. Zdobył także Ćitor – najważniejszą twierdzę Radźputów. W 1545 roku podczas zwycięskiego oblężenia Kalańdźary Szer Szah został ranny. Zmarł 22 maja przekazując władzę swojemu drugiemu synowi Dżalal Chanowi, który objął rządy jako Islam Szah Suri. Został pochowany w siedzibie rodowej w Sasaram, gdzie rozkazał wznieść potężne mauzolea dla siebie i swego ojca.

Reformy Szer Szaha

Szer Szah był utalentowanym władcą. Oprócz zwycięstw na polach bitew zapisał się jako reformator administracji i gospodarki. Niechętni mu historycy muzułmańscy widzieli w nim tylko uzurpatora, szczególnie, że Szer Szah nie był gorliwym sunnitą i był tolerancyjny wobec hindusów. Wprowadził w Bengalu, a potem w całym państwie nowy podział administracyjny, który przejęli później Mogołowie. Podatki były zależne od wysokości plonów, ustalono je na dość niskim poziomie, ale sumiennie przestrzegano ich zbierania. W ciągu kilku lat poprawiło to sytuację w rolnictwie, które pod koniec istnienia Sułtanatu Delhijskiego bardzo podupadło. Szer Szah walczył także z korupcją, urzędnicy państwowi byli przenoszeni z miejsca na miejsce, a niektóre sprawy, w tym sądowe, oddano do rozstrzygania samym wspólnotom wioskowym. Najtrwalszą reformą Szer Szaha było wprowadzenie nowej srebrnej rupii o wadze 180 g, w tym 175 g czystego srebra. Moneta ta utrzymała się pod władzą mogolską i brytyjską aż do 1835 roku.

Następcy

Po śmierci Szer Szaha zabrakło jego mocnej ręki i kraj znów pogrążył się w walkach pomiędzy klanami Afganów. Gdy w 1553 roku zmarł Islam Szah, jego syn Firuz został zamordowany przez wuja, który zagarnął władzę i rządził jako Muhammad Adil Szah. Państwo rozpadło się na trzy części, a walki pomiędzy pretendentami pozwoliły na powrót Humajuna, który korzystając z perskiej pomocy odzyskał swe dziedzictwo w Afganistanie i stamtąd bez większego oporu opanował w 1555 roku Pendżab i Delhi. Powrót Wielkich Mogołów oznaczał koniec rządów Afganów. I choć po śmierci Humajuna 26 stycznia 1556 Mogołowie raz jeszcze utracili władzę w Delhi, to już kilka miesięcy później wkroczył tam Akbar – najwybitniejszy władca tej dynastii i właściwy założyciel nowego imperium.

Bibliografia

• Jan Kieniewicz: Historia Indii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980. ISBN 83-04-01896-9. Brak numerów stron w książce