Szalej

Szalej
	; Morfologia (szalej jadowity)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	szalej
	Nazwa systematyczna
	Cicuta L.; Sp. Pl. 225, 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Cicuta virosa L.
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Szalej (Cicuta L.) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych. Obejmuje 4^[4] lub 8^[5] gatunków. Występują one w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej^[4]. W Europie rośnie jeden gatunek – szalej jadowity Cicuta virosa^[5], należący także do polskiej flory^[6]. Wszystkie gatunki z tego rodzaju (zwłaszcza jednak północnoamerykański C. maculata) należą do najbardziej toksycznych i gwałtownie działających roślin trujących półkuli północnej (w przypadku spożycia)^[5]. Są to rośliny wodne i bagienne^[7].

Morfologia

Pokrój: Nagie rośliny zielne z rozgałęziającym się, zgrubiałym kaudeksem, z którego wyrastają wzniesione pędy i wiązkowy system korzeniowy, nierzadko z bulwiasto zgrubiałymi korzeniami^[8].
Liście: 1–3-krotnie pierzasto złożone, z listkami wąskimi, piłkowanymi lub wcinanymi^[8].
Kwiaty: Częściowo obupłciowe, a częściowo męskie, zebrane są w baldaszki, które tworzą wielopromieniowe baldachy złożone. Pokryw brak lub są nieliczne, z pokrywkami jest podobnie^[8] lub bywają liczne^[7]. Kielich z 5 wyraźnymi ząbkami. Płatki korony białe, odwrotnie jajowate, na końcu wycięte, z wąską łatką^[7].
Owoce: Rozłupnie nagie, jajowate do kulistych, bocznie spłaszczone. Żebra szerokie, tępe^[8].

Systematyka

Homonim taksonomiczny^[3]

Cicuta Mill. = Conium L.

Pozycja systematyczna

Rodzaj w obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Oenantheae^[9].

Wykaz gatunków^[4]

Cicuta bulbifera L.
Cicuta douglasii (DC.) J.M.Coult. & Rose
Cicuta maculata L.
Cicuta virosa L. – szalej jadowity

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-01-01]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Cicuta L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-07].
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 202, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 60, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 60 .
↑ ^a ^b ^c ^d Joachim W.J.W. Kadereit Joachim W.J.W., VolkerV. Bittrich VolkerV. (red.), The Families and Genera of Vascular Plants, t. XV. Flowering Plants. Eudicots Apiales, Gentianales (except Rubiaceae), Springer International Publishing AG, s. 114-115, ISBN 978-3-319-93604-8 .
↑ Genus: Cicuta L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-04].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-01-01]. (ang.).

[powo-4] Cicuta L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-07].

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 202, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 60, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[koczwara-7] MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 60 .

[kubitzki-8] Joachim W.J.W. Kadereit Joachim W.J.W., VolkerV. Bittrich VolkerV. (red.), The Families and Genera of Vascular Plants, t. XV. Flowering Plants. Eudicots Apiales, Gentianales (except Rubiaceae), Springer International Publishing AG, s. 114-115, ISBN 978-3-319-93604-8 .

[grin-9] Genus: Cicuta L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-04].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]