Straż Marszałkowska (Kancelaria Sejmu)

	Informacje w projektach siostrzanych
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Straż Marszałkowska
Państwo	Polska
Data utworzenia	druga połowa XVI w.
Komendant	Michał Sadoń
Zatrudnienie	208 (2022)
	Adres
	ul. Wiejska 4/6/8; 00-902 Warszawa
brak współrzędnych
	Multimedia w Wikimedia Commons

Straż Marszałkowska – umundurowana formacja podległa marszałkowi Sejmu, stanowiąca zarazem jedną z komórek organizacyjnych Kancelarii Sejmu, powołaną do ochrony Sejmu i Senatu^[4].

Na czele Straży Marszałkowskiej stoi komendant Straży Marszałkowskiej, który podobnie jak jego zastępca, jest powoływany i odwoływany przez szefa Kancelarii Sejmu^[5]. Straż Marszałkowska jest najmniej liczną formacją mundurową w Polsce^[6].

Historia

W drugiej połowie XVI w. Straż (albo Wartę) Marszałkowską stanowili żołnierze chorągwi piechoty węgierskiej chroniący osobę króla oraz porządku podczas obrad Sejmu; podlegli byli oni ówczesnemu ministrowi spraw wewnętrznych (marszałkowi). W tamtej epoce regularnie wydawano przepisy porządkowo-karne, tzw. artykuły marszałkowskie. W sprawach wynikłych z ich naruszenia orzekał sąd marszałkowski, a egzekucję wyroków zapewniała Straż. W XVII i XVIII w. podstawowe zadania Straży związane z królem i Sejmem zostały rozszerzone o sprawowanie władzy policyjnej w całej Warszawie^[7].

Po reaktywacji parlamentu w 1919 r., bezpieczeństwo w czasie obrad zapewniała Milicja Ludowa, była ona jednak źle oceniana przez posłów i w jej miejsce ponownie powołano Straż Marszałkowską^[7]. Zadaniem SM było zapewnienie fizycznej ochrony terenu parlamentu oraz ochrona przeciwpożarowa. W latach 20. komendantem SM był Roman Stawicki^[8].

Po II wojnie światowej Straż podjęła działalność w Sejmie Ustawodawczym (1947).

Zadania

Zadania Straży Marszałkowskiej określała do 1 lutego 2018 r. w rozdziale 11 Ochrona Sejmu i Senatu nieobowiązująca już ustawa o Biurze Ochrony Rządu. Obecnie należy do nich głównie ochrona obiektów i urządzeń w zarządzie Kancelarii Sejmu, zapewnienie bezpieczeństwa osób tam przebywających oraz kontrola uprawnień do przebywania w tych obiektach^[9], jak również ochrona Senatu, w zakresie odrębnie ustalonym^[10]. Straż Marszałkowska pełni również funkcje reprezentacyjne^[11].

Strażnikom Straży Marszałkowskiej przy wykonywaniu obowiązków przysługuje ochrona prawna ustanowiona dla funkcjonariuszy publicznych^[12]. Mogą oni m.in. legitymować osoby^[13] lub użyć w określonych sytuacjach środków przymusu bezpośredniego i broni palnej^[14]. Od 1 lutego do 19 maja 2018 r. strażnikom SM przy wykonywaniu obowiązków przysługiwały uprawnienia funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa^[15]. Zgodnie z jeszcze wcześniejszą ustawą o BOR nie mieli oni statusu funkcjonariusza tej służby i pozostawali pracownikami Kancelarii Sejmu, do których mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy i ustawy o pracownikach urzędów państwowych z 1982 r.^[16].

11 marca 2014 r. marszałek Sejmu Ewa Kopacz nadała Straży Marszałkowskiej sztandar^[17].

26 stycznia 2018 r. Sejm uchwalił ustawę o Straży Marszałkowskiej^[18]. Weszła ona w życie 20 maja 2018 r.^[19]. Wprowadzone zostały nowe mundury nawiązujące do ubiorów historycznych, rogatywki^[20], a od lipca 2018 r. – za przykładem uzbrojenia straży w parlamencie węgierskim – również szable^[21].

Struktura

Wydział Ochrony
Wydział Organizacji Zabezpieczenia
Wydział Ratowniczo-Gaśniczy
Sekretariat

Stopnie

Wykaz stopni w latach 2003–2017^[a]^[22]

Młodszy strażnik/Młodszy ratownik
Strażnik/Ratownik
Starszy strażnik/Starszy ratownik
Dowódca zmiany/Dowódca sekcji
Zastępca komendanta
Komendant

Wykaz stopni i stanowisk od roku 2018
Ustawa o Straży Marszałkowskiej z 2018^[18] i Rozporządzenie MSWiA w sprawie wzoru umundurowania oraz oznak strażnika Straży Marszałkowskiej^[23] prezentują hierarchię stopni, jak i stanowisk. Relacje pomiędzy dwiema hierarchiami stanowią art. 36–38 ustawy. Jednak naramienniki w Straży Marszałkowskiej są przypisane do stanowiska, a nie do stopnia.

Wykaz według Dz.U. z 2018 r. poz. 287:

Stanowisko	Naramiennik	Stopnie^[b]
Służba przygotowawcza
Strażnik stażysta Ratownik stażysta		1) korpus szeregowych: aplikant, starszy aplikant
Służba stała
Młodszy strażnik Młodszy ratownik		2) korpus podoficerski: młodszy strażnik, strażnik, starszy strażnik
Strażnik Ratownik
Starszy strażnik Starszy ratownik
Dowódca zmiany Dowódca sekcji
Po ukończeniu szkolenia specjalistycznego
Strażnik młodszy specjalista Strażak młodszy specjalista		3) korpus chorążych: młodszy aspirant, aspirant, starszy aspirant, aspirant sztabowy; 4) korpus oficerów: podkomisarz, komisarz, nadkomisarz, podinspektor, młodszy inspektor
Strażnik specjalista Strażak specjalista
Strażnik starszy specjalista Strażak starszy specjalista
Strażnik główny specjalista Strażak główny specjalista
Zastępca komendanta SM		Inspektor lub niższy
Komendant SM		Nadinspektor lub niższy

Wykaz według Dz.U. z 2018 r. poz. 1788:

Nazwa stopnia	Naramiennik	Korpus
Aplikant		szeregowych
Starszy aplikant		szeregowych
Młodszy strażnik		podoficerski
Strażnik
Starszy strażnik
Młodszy aspirant		chorążych
Aspirant
Starszy aspirant
Aspirant sztabowy
Podkomisarz		oficerski
Komisarz
Nadkomisarz
Podinspektor
Młodszy inspektor
Inspektor
Nadinspektor

Na stopnie nieoficerskie mianuje funkcjonariuszy Szef Kancelarii Sejmu. Na stopnie oficerskie (wyłączając stopnie podkomisarza i nadinspektora) mianuje Marszałek Sejmu. Tak jak w innych służbach, Prezydent RP na wniosek Marszałka Sejmu mianuje na pierwszy stopień oficerski (podkomisarza) oraz na stopień najwyższy (nadinspektora). Na stanowiska służbowe mianuje Szef Kancelarii Sejmu.

Zobacz też

Straż Marszałkowska (historia)

Uwagi

↑ Stopnie uszeregowano od najniższego do najwyższego.
↑ Ustawa używa sformułowań typu „Mianowanie ... może nastąpić po...”, czyli nie jest to proces automatyczny.

Przypisy

↑ Michał Sadoń komendantem Straży Marszałkowskiej. wnp.pl/parlamentarny. [dostęp 2020-07-19].
↑ Komendant Straży Marszałkowskiej Wojciech Leśnik kończy służbę, Michał Sadoń powołany na p.o. Komendanta SM. Komunikat CIS. sejm.gov.pl, 15 kwietnia 2020. [dostęp 2020-04-18].
↑ Straż Marszałkowska [online], www.sejm.gov.pl [dostęp 2021-03-22] .
↑ Art. 1 ust. 1 i 7 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1729).
↑ Art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.
↑ Kancelaria Sejmu. 25 lat. Warszawa: Biuro Komunikacji Społecznej Kancelarii Sejmu, 2015, s. 48. ISBN 978-83-7666-425-5.
↑ ^a ^b STRAŻ MARSZAŁKOWSKA. orka.sejm.gov.pl. [dostęp 2018-09-08].
↑ Włodzimierz Dzwonkowski, Henryk Mościcki: Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927. Warszawa: 1928, s. LXVIII.
↑ Art. 2 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.
↑ Art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.
↑ Art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.
↑ Art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.
↑ Art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.
↑ Art. 16 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.
↑ Uchylony art. 249 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa (Dz.U. z 2024 r. poz. 325).
↑ Kamil Zeidler (red.), Jacek Lipski, Urszula Nalaskowska: Ustawa o Biurze Ochrony Rządu. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2008, s. 275. ISBN 978-83-7526-482-1.
↑ Informacja o nadaniu sztandaru przez Marszałka Sejmu. sejm.gov.pl. [dostęp 2014-03-12].
↑ ^a ^b Druk nr 1971. sejm.gov.pl. [dostęp 2018-01-29]. Obok niej została uchwalona ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę o Straży Marszałkowskiej (Druk nr 1972. sejm.gov.pl. [dostęp 2018-01-29].).
↑ Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1729). Wraz z nią weszła w życie także ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Straży Marszałkowskiej (Dz.U. z 2018 r. poz. 730)
↑ Bez szabli, ale z historycznym nawiązaniem – nowe mundury Straży Marszałkowskiej - Defence24. www.defence24.pl. [dostęp 2018-09-05].
↑ Kontrowersje wokół szabel dla sejmowej straży - Do Rzeczy. dorzeczy.pl. [dostęp 2018-09-05].
↑ Dz.U. z 2003 r. nr 20, poz. 175.
↑ Dz.U. z 2018 r. poz. 287.

Linki zewnętrzne

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 kwietnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Biurze Ochrony Rządu (Dz.U. z 2017 r. poz. 985) (uchylone)
Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa (Dz.U. z 2024 r. poz. 325)
Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1729)

[22] Stopnie uszeregowano od najniższego do najwyższego.

[25] Ustawa używa sformułowań typu „Mianowanie ... może nastąpić po...”, czyli nie jest to proces automatyczny.

[1] Michał Sadoń komendantem Straży Marszałkowskiej. wnp.pl/parlamentarny. [dostęp 2020-07-19].

[2] Komendant Straży Marszałkowskiej Wojciech Leśnik kończy służbę, Michał Sadoń powołany na p.o. Komendanta SM. Komunikat CIS. sejm.gov.pl, 15 kwietnia 2020. [dostęp 2020-04-18].

[3] Straż Marszałkowska [online], www.sejm.gov.pl [dostęp 2021-03-22] .

[4] Art. 1 ust. 1 i 7 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1729).

[5] Art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.

[6] Kancelaria Sejmu. 25 lat. Warszawa: Biuro Komunikacji Społecznej Kancelarii Sejmu, 2015, s. 48. ISBN 978-83-7666-425-5.

[hist-7] STRAŻ MARSZAŁKOWSKA. orka.sejm.gov.pl. [dostęp 2018-09-08].

[8] Włodzimierz Dzwonkowski, Henryk Mościcki: Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927. Warszawa: 1928, s. LXVIII.

[9] Art. 2 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.

[10] Art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.

[11] Art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.

[12] Art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.

[13] Art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.

[14] Art. 16 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Staży Marszałkowskiej.

[15] Uchylony art. 249 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa (Dz.U. z 2024 r. poz. 325).

[16] Kamil Zeidler (red.), Jacek Lipski, Urszula Nalaskowska: Ustawa o Biurze Ochrony Rządu. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2008, s. 275. ISBN 978-83-7526-482-1.

[17] Informacja o nadaniu sztandaru przez Marszałka Sejmu. sejm.gov.pl. [dostęp 2014-03-12].

[:0-18] Druk nr 1971. sejm.gov.pl. [dostęp 2018-01-29]. Obok niej została uchwalona ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę o Straży Marszałkowskiej (Druk nr 1972. sejm.gov.pl. [dostęp 2018-01-29].).

[19] Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1729). Wraz z nią weszła w życie także ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Straży Marszałkowskiej (Dz.U. z 2018 r. poz. 730)

[20] Bez szabli, ale z historycznym nawiązaniem – nowe mundury Straży Marszałkowskiej - Defence24. www.defence24.pl. [dostęp 2018-09-05].

[21] Kontrowersje wokół szabel dla sejmowej straży - Do Rzeczy. dorzeczy.pl. [dostęp 2018-09-05].

[23] Dz.U. z 2003 r. nr 20, poz. 175.

[24] Dz.U. z 2018 r. poz. 287.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[a]

[22]

[23]

[b]