Starzec jakubek
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
starzec jakubek |
| Nazwa systematyczna | |
| Jacobaea vulgaris Gaertn. Fruct. Sem. Pl. 2: 445 (1791)[3] | |
Starzec jakubek[4][5], starzec Jakubek[6] (Jacobaea vulgaris Gaertn.[3][7]) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Występuje w całej Europie, na dużej części Azji oraz w Afryce Północnej (Algieria, Maroko, Tunezja)[8]. W Polsce jest pospolity.
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjnie gatunek włączany był do rodzaju starzec Senecio. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek należy do rodzaju Jacobaea Gaertn.Fruct. sem. pl. 2:445, t. 170, fig. 1. 1791[8][3][7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Wzniesiona, o wysokości do 120 cm. Rozgałęzia się, tworząc wzniesione do góry, wełnisto owłosione lub nagie pędy. Pod ziemią krótkie i grube kłącze.
- Liście
- Dolne lirowate, górne pierzastodzielne, ich odcinki odstają prawie pod prostym kątem. Nasady liści przeważnie z uszkami. Młode liście są pajęczynowato owłosione.
- Kwiaty
- Tworzą zebrane w podbaldachy koszyczki o średnicy 1,5–2,5 cm. Zewnętrzne listki okrywy zbiegające po szypułce i bardzo krótkie. Kwiaty żółte, kwiatów języczkowatych często brak. Ich puch kielichowy jest ok. dwa razy dłuższy od owocu i łatwo odpadający.
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Roślina dwuletnia lub bylina, hemikryptofit. Siedlisko: przydroża, rowy, zarośla. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Jest rośliną żywicielską larw proporzycy marzymłódki.
Zmienność
[edytuj | edytuj kod]Tworzy mieszańce z starcem srebrzystym (Jacobaea erucifolia) i wodnym (J. aquatica)[9].
Niebezpieczeństwa
[edytuj | edytuj kod]Roślina niebezpieczna dla koni i królików. Jest trująca jako świeża, zwiędła i wysuszona. Działa jako kumulująca się trucizna niszcząca wątrobę. Spożycie przez zwierzę jednorazowo większej ilości starca czy też niewielkich jego ilości w dłuższym okresie może spowodować śmiertelne zatrucie[potrzebny przypis].
Niegdyś wierzono, że starzec jakubek jest rośliną leczniczą pomocną przy nadciśnieniu czy chorobach wątroby. Stosowano go przy silnych kolkach, chorobach skóry, wypryskach i trudno gojących się ranach. Dziś jednak wiadomo, że roślina jest silnie trująca i rakotwórcza[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b c Jacobaea vulgaris Gaertn.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-18].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 164-166, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin Polski niżowej. Wyd. drugie poprawione i unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2013, s. 492. ISBN 978-83-01-14342-8.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 493. ISBN 83-01-00129-1.
- ↑ a b Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
- ↑ Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8
- ↑ Lasy Państwowe ostrzegają: ta znana w Polsce roślina jest silnie toksyczna i rakotwórcza! (23.09.2019 roku), pomorska.pl