Stanisław Pestkowski
Stanisław Pestkowski, ps. „Andrzej Borowski” (ros. Станислав Станиславович Пестковский) (ur. 3 grudnia 1882 w Kiełczygłowie, zm. 15 listopada 1937 w Moskwie) – polski i rosyjski działacz ruchu robotniczego, komunista, dyplomata.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w polskiej rodzinie o szlacheckim pochodzeniu[1]. W czasie nauki w gimnazjum wstąpił do Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej[1]. W 1902 przystąpił do SDKPiL[1][2], aby po 1905 zostać jednym z członków Komitetu Centralnego tej partii. Był jednym z zaufanych współpracowników Róży Luksemburg. W 1904 został aresztowany i uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej[2]. Skazany na cztery lata katorgi, zbiegł z zesłania udając się do Anglii[2]. W Krakowie spotkał się z Włodzimierzem Leninem[1]. Zagrożony ponownym aresztowaniem udał się do Belgii, a następnie do Holandii i Wielkiej Brytanii[1]. W Londynie został członkiem tamtejszej bolszewickiej sekcji w Brytyjskiej Partii Pracy[1]. Był absolwentem Uniwersytetu Londyńskiego[3].
Po rewolucji lutowej 1917 i obaleniu caratu powrócił do Rosji. Istniały plany stworzenia w Piotrogrodzie polskiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego, któremu Pestkowski miał przewodniczyć. Pomysłodawcą był Julian Leszczyński „Leński”, ale sprzeciw rosyjskich działaczy komunistycznych zablokował realizację tej idei. W momencie bolszewickiego przewrotu wyznaczony wraz z Leszczyńskim do zajęcia piotrogradzkiego Głównego Telegrafu[4]. Od listopada 1917 wraz z grupą polskich rewolucjonistów jako reprezentanci SDKPiL został członkiem Wszechrosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego Rad (WCIK) – najwyższego organu władzy radzieckiej[5]. 24 listopada 1917 za rekomendacją Wiaczesława Mienżynskiego Lenin mianował Pestkowskiego komisarzem Banku Państwowego o uprawnieniach prezesa[1]. Celem tej nominacji było przeforsowanie zdobycia kapitału na potrzeby rozwoju ruchu komunistycznego, któremu sprzeciwiali się wysocy rangą urzędnicy sektora bankowego[1]. Ponieważ ta forma zdobycia środków okazała się niemożliwa do realizacji, Pestkowski zasugerował pożyczkę 5 milionów rubli u jednego z polskich bankierów[1]. Lenin zanegował takie rozwiązanie, wobec czego Pestkowski został odwołany z zajmowanego stanowiska[1]. W latach 1917–1919 był organizatorem, a potem zastępcą komisarza w Komisariacie ds. Narodowości (przewodniczył J. Stalin). Pestkowski odpowiadał w Komisariacie za sprawy narodów Zachodu a Stalin za sprawy narodów Wschodu[6]. Przewodniczący Biura Centralnego do kierowania pracą partyjną na ziemiach okupowanych przez Niemców. Organ ten był elementem polityki bolszewickiej zmierzającej do powołania III Międzynarodówki mającej być w pierwotnym zamyśle „proletariackim rządem świata”[7]. W marcu 1918 r. wystąpił przeciwko leninowskiej koncepcji zawarcia separatystycznego pokoju z państwami Centralnymi[8]. Był również przeciwnikiem leninowskiego hasła "prawa narodów do samostanowienia" uważając, że należy je zastąpić ideą „prawa proletariatów narodowych do samostanowienia”[9]. Zwolennik koncepcji federacji wschodniej w skład, której wchodziłyby bolszewickie Rosja, Ukraina, Polska, Litwa, Estonia, Łotwa i Finlandia tworząc Europejską Republikę Federacyjną[10].
Z polecenia Rady Komisarzy Ludowych RFSRR oddelegowano go na zachód Rosji do uczestnictwa w tworzeniu Białoruskiej Republiki Ludowej. W latach 1919–1920 był przewodniczącym Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego w Kazachstanie, później w Kirgizji[11]. W sierpniu 1920 był delegatem na II Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej, podczas wojny polsko-bolszewickiej był naczelnikiem wydziału politycznego Frontu Zachodniego. W latach 1924–1926 był posłem ZSRR w Meksyku. Po powrocie do ZSRR w 1926 został zastępcą przewodniczącego i sekretarzem Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom.
W czasie „wielkiej czystki” aresztowany 30 maja 1937 przez NKWD. 15 listopada 1937 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR za „udział w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej”, stracony tego samego dnia[12]. Skremowany na Cmentarzu Dońskim, pochowany anonimowo.
Rehabilitowany 9 lipca 1955 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Станислав Станиславович Пестковский. cbr.ru. [dostęp 2017-01-12]. (ros.).
- ↑ a b c Stefan Król: Cytadela warszawska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1978, s. 213.
- ↑ Stanisław Sławomir Nicieja „Julian – Leszczyński – Leński” Książka i Wiedza 1979, s. 112.
- ↑ Stanisław Sławomir Nicieja „Julian – Leszczyński – Leński” Książka i Wiedza 1979, s. 112.
- ↑ Stanisław Sławomir Nicieja „Julian – Leszczyński – Leński” Książka i Wiedza 1979, s. 117.
- ↑ Walentyna Najdus, „Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920” PWN 1971, s. 20.
- ↑ Stanisław Sławomir Nicieja „Julian – Leszczyński – Leński” Książka i Wiedza 1979, s. 1148–1149.
- ↑ Walentyna Najdus, „Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920”, PWN 1971, s. 70.
- ↑ Walentyna Najdus, „Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920”, PWN 1971, s. 185.
- ↑ Walentyna Najdus „Lewica polska w Kraju Rad 1918 – 1920“ PWN 1971, s. 185.
- ↑ ANTONI KUCZYŃSKI: GDZIE STEP SZEROKI – Z DZIEJÓW ZWIAZKÓW POLSKO-KAZACHSKICH. Część III. [dostęp 2020-11-30]. (pol.).
- ↑ Пестковский Станислав Станиславович.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Vospominaniiia o Rabote v Narkomnats, Proletarskaia Revoliutsiia 6, No. 101, 1930
- Delegates information from the minutes of the 2nd congress of the Communist international
- World Statemen: „Khazakstan accessed”, 10 maja 2007
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Nazwy do zmiany / ul. Pestkowskiego Stanisława na stronie IPN
- Stanisław Pestkowski, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-04-12].
- Politycy SDKPiL
- Polscy rewolucjoniści
- Ambasadorowie ZSRR w Meksyku
- Polscy komuniści straceni w ramach czystek stalinowskich
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona bolszewicka)
- Więźniowie Cytadeli Warszawskiej (Królestwo Kongresowe)
- Urodzeni w 1882
- Zmarli w 1937
- Pochowani na Cmentarzu Dońskim w Moskwie