Stanisław Buchholz

Stanisław Buchholz
	; Stanisław Buchholz
Data i miejsce urodzenia	16 listopada 1878 ; Kcynia
Data i miejsce śmierci	27 września 1964 ; Toruń
Rodzaj działalności	Edukacyjna: organizator polskiego szkolnictwa na Pomorzu w 1920 i 1945. Współzałożyciel Związku Nauczycielstwa Polskiego. Więzień polityczny obozu Stutthof nr. 12 494.
	Rektor
Przynależność	Polska Szkoła Wydziałowa Koedukacyjna w Toruniu
Okres urzędowania	od 01 września 1920; do 01 września 1937
Poprzednik	Marian Kretchel
Następca	brak
	Nauczyciel
Przynależność	Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika
Okres urzędowania	od 1945; do 1952
	Radny Miasta Torunia
Przynależność	Urząd Miasta Torunia
Okres urzędowania	od 1924; do 1927
	Odznaczenia

Stanisław Buchholz (ur. 16 listopada 1878 w Kcyni, zm. 27 września 1964 w Toruniu) – nauczyciel z 54-letnim stażem służby zawodowej, odbudował szkolnictwo polskie w Toruniu po I^[1] oraz II wojnie światowej^[2], założyciel oraz pierwszy rektor Polskiej Szkoły Wydziałowej Koedukacyjnej w Toruniu^[1] (obecnie Centrum Kształcenia Ustawicznego). Współzałożyciel Związku Nauczycielstwa Polskiego^[2], biolog w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. M. Kopernika w Toruniu (obecnie I Liceum Ogólnokształcące)^[1]^[3], radny miasta Torunia za prezydentury Antoniego Bolta^[1], prezes Kujawskiego Związku Pszczelarzy^[4].

Życiorys

1878–1920

Urodzony w Kcyni jako jeden z siedmiorga dzieci Wojciecha i Konstancji z domu Thiel^[5]. Rodzice posiadali 15-hektarowe gospodarstwo^[3], ojciec był w radzie miejskiej. Naukę rozpoczął w Szkole Ćwiczeń Katolickiego Seminarium Nauczycielskiego w Kcyni. Następnie ukończył Gimnazjum w Rogoźnie. W 1898 roku ukończył Katolickie Seminarium Nauczycielskie w Kcyni, gdzie zdobył zawód nauczycielski oraz w 1902 roku zdał egzamin kwalifikacyjny^[1].

Pracował jako nauczyciel w Szkole Powszechnej w Suchatówce (1898–1912)^[3], gdzie wprowadził nauczanie religii w języku polskim oraz sam język polski. Wspierał rodziców i dzieci podczas powszechnego strajku (protesty w zaborze pruskim za przykładem dzieci wrzesińskich)^[5].

Następnie (1912–1920) nauczał w Szkołach: Powszechnej, Rolniczej i Wydziałowej w Inowrocławiu oraz Rąbinie. Jednocześnie studiował na Wolnej Wszechnicy w Poznaniu (1902–1920) m.in. przyrodę, geografię, archeologię i geologię uzyskując dyplom uprawniający do nauczania w szkołach średnich^[3].

Jesienią 1918 roku zorganizował, wraz Wąsowiczem i Karkowskim, stowarzyszenie nauczycieli Polaków z Inowrocławia i okolicy. Na inauguracyjnym zebraniu został wybrany do Zarządu stowarzyszenia nauczycieli. Uroczyste przemówienie wygłosił ówczesny prałat Antoni Laubitz. Już od jesieni Stanisław Buchholz zorganizował i prowadził wraz z kolegą nauczycielem bezpłatne kursy języka polskiego dla pracowników kolejowych, na które uczęszczało około 400 słuchaczy, również niezwiązanych z koleją^[5]. Został powołany do Powiatowej Rady Ludowej w Inowrocławiu^[3] (podległej Naczelnej Radzie Ludowej), pod przewodnictwem Józefa Krzymińskiego^[5].

27–28 grudnia 1918 brał udział w zjeździe nauczycielstwa wielkopolskiego w celu zawiązania związku nauczycielskiego na województwo poznańskie, gdzie zastał go wybuch powstania wielkopolskiego^[3]. Podczas inauguracji zebrania nauczycielskiego przemawiał ówczesny mecenas Wojciech Trąpczyński, który między innymi powiedział: "Jeżeli społeczeństwo polskie szło dotychczas drogą niemiecką, to droga nauczyciela była istną drogą piekielną"^[5].

1920–1939

Praca w szkolnictwie krótko po I wojnie była wymagająca z uwagi na częściowo zniemczone społeczeństwo, zwłaszcza dzieci, które kiepsko władały językiem polskim. Dodatkowo wielu nauczycieli wyjechało do Niemiec, a polskie grono pedagogiczne było niewielkie^[5].

W 1920 roku został nominowany na Rektora (przez Magistrat w Toruniu) oraz nauczyciela (przez Kuratorium Oświaty w Poznaniu) Polskiej Szkoły Wydziałowej-Koedukacyjnej w Toruniu (obecnie Centrum Kształcenia Ustawicznego)^[1]^[3]. W skład grona weszli min. Jan Ciomborowski, Maria Gałuszkowa, Brunon Narzyński, Katarzyna Szyszyłowiczowa, Augustyn Block, Porazik, Kowalski^[5] przy wsparciu notariusza Stanisława Tempskiego, sprowadzającego nauczycieli^[6]. Był Kierownikiem Polskiej Szkoły Wydziałowej do momentu rozwiązania placówki w 1937 roku^[1]^[3]. W 1922 roku zorganizował w Toruniu I Dokształcającą Szkołę Zawodową i Kupiecką, którą kierował do 1932 roku^[1]. Z kolei w 1937 roku uruchomił i został kierownikiem Szkoły Powszechnej Nr 14 przy ul. Prostej 4 w Toruniu^[1].

W latach 1920–1921 uzyskał prawo do nauczania geografii, botaniki, zoologii, fizyki, chemii, mineralogii w klasach gimnazjalnych (Komisja dla Spraw Wyznaniowych i Szkolnych Województwa Pomorskiego w Poznaniu)^[1]. W 1928 roku Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przyznało mu Wyższy Kurs Nauczycielski do nauki przyrodoznawstwa^[3].

W latach 1924–1927 był radnym miasta Torunia za kadencji prezydenta Antoniego Bolta. Był członkiem Rady Okręgowej, a w 1929 roku członkiem Rady Szkolnej Okręgowej Pomorskiej^[1]^[3].

W 1938 roku szkolnictwo toruńskie uroczyście obchodziło 40-lecie pracy pedagogicznej Stanisława Buchholza^[7]. Na przestrzeni lat za swoją wzorową i długoletnią pracę otrzymał również Brązowy Medal Kuratora Okręgu Szkolnego Pomorskiego (1938) oraz Srebrny Medal Kuratora Okręgu Szkolnego Pomorskiego (1939)^[1]^[3]^[6].

Dodatkowo prowadził przyrodnicze wykłady radiowe w Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia w Toruniu^[3]. Był autorem publikacji i felietonów z tematyki historii Kcyni i jej klasztoru pokarmelitańskiego, szkolnictwa Torunia, pszczelarstwa i zbieractwa^[3]^[6] Był zapalonym pszczelarzem oraz Prezesem Kujawskiego Związku Pszczelarzy^[4]. Posiadał pasiekę w Suchatówce zarekwirowaną w 1941 roku.

1939–1945

Podczas okupacji hitlerowskiej odmówił przyjęcia III grupy narodowości niemieckiej oraz możliwości nauki w szkole niemieckiej^[1]^[6]. W tym czasie pracował jako smolarz dekarz^[3]^[6].

W październiku 1941 został aresztowany przez gestapo wraz z wieloma przedstawicielami inteligencji Torunia, osadzony w Forcie VII na Barbarce. Następnie wywieziony do obozu koncentracyjnego Stutthof (19 grudnia^[8]) jako więzień polityczny z numerem 12494^[6]. W obozie stracił słuch na jedno ucho przez uraz fizyczny spowodowany przez oprawców. Dzięki koledze, doktorowi Bogdanowi Jasińskiemu, który prowadził lazaret obozowy, przeżył. Poprzez starania żony, córek i syna oraz znajomych z obozu został zwolniony w lutym 1942^[9].

1945–1964

W 1945 roku, jako 67 latek, znalazł się w gronie organizatorów szkolnictwa powszechnego w Pomorskim Kuratorium Oświaty w Toruniu. Rozpoczął organizację nauki w Państwowym Liceum i Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika). Jako biolog wykładał w szkole do 1952 roku, po czym przeszedł na emeryturę po 54 latach służby w szkolnictwie^[1]^[3]^[6].

Był członkiem Rady Nadzorczej Publicznych Szkół Dokształcających Zawodowych w Toruniu oraz Członkiem Oddziału Pomorskiego Związku byłych więźniów ideowo-politycznych z czasów wojny z lat 1939–1945^[3]. W 1948 roku został Członkiem Honorowym Pomorskiego Związku Pszczelarzy^[10].

Zmarł 27 września 1964 w Toruniu, pochowany został na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.

Ordery i odznaczenia

Złoty Krzyż Zasługi (28 stycznia 1939)^[11]
Srebrny Krzyż Zasługi (11 listopada 1935)^[12]
Srebrny Medal za Długoletnią Służbę^[1]
Brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[1]

Upamiętnienie

W 2016 roku miało miejsce odsłonięcie tablicy pamiątkowej dedykowanej Stanisławowi Buchholzowi^[13] podczas obchodów rocznicy wyzwolenia Torunia po I wojnie światowej oraz powstania Polskiej Szkoły Wydziałowej.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p JakubJ. Sekulski JakubJ. (red.), Dwadzieścia lat Centrum Kształcenia Ustawicznego w Toruniu 1978–1998. Od Knaben-Mittelschule in Thorn do Centrum Kształcenia Ustawicznego w Toruniu (Zarys dziejów 1900–1995), Toruń: Centrum Kształcenia Ustawicznego, 1999, s. 16–31 .
↑ ^a ^b AdamA. Felski AdamA., Pierwsze zebranie nauczycielstwa, „Słowo Pomorskie”, Rok I, nr 5, 12 lutego 1945, s. 2 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p KazimierzK. Przybyszewski KazimierzK., Buchholz Stanisław., [w:] KrzysztofK. Mikulski (red.), Toruński Słownik Biograficzny, t. Tom 4, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2004, s. 43–45, ISSN 1505-9316 .
↑ ^a ^b Mgr TadeuszM.T. Kaliski Mgr TadeuszM.T., 100 Lat Kujawskiego Związku Pszczelarzy, „Pszczelarstwo”, nr. 8/XXVIII, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, sierpień 1977, s. 18–19 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g StanisławS. Buchholz StanisławS., Z mego pamiętnika .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g KazimierzK. Musiałowski KazimierzK., Szkoły i pszczoły, „Nowości” (125 (7896) [D]), 29 maja 1996, s. 10, ISSN 0137-9259 .
↑ Jubileusz pracy zawodowej, „Gazeta Pomorska” (123), 12 listopada 1938, s. 8 .
↑ Numeracja i sposób oznaczania więźniów w obozie Stutthof, [w:] AgnieszkaA. Chyrek AgnieszkaA., Pamięć i Sprawiedliwość, wyd. Nr 2 (10), t. Tom 5, Instytut Pamięci Narodowej, 2006, s. 201–202 .
↑ Muzeum Stutthof w Sztutowie Dział Dokumentacyjny
↑ Pomorski ZwiązekP.Z. Pszczelarzy Pomorski ZwiązekP.Z., Dyplom Członka Honorowego, 11 stycznia 1948 .
↑ M.P. z 1939 r. nr 28, poz. 48 „za zasługi na polu pracy zawodowej”.
↑ M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 311 „za zasługi na polu pracy oświatowej i społecznej”.
↑ W hołdzie Buchholzowi [online], www.toruntv.net. [dostęp 2020-01-27] (pol.).

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p JakubJ. Sekulski JakubJ. (red.), Dwadzieścia lat Centrum Kształcenia Ustawicznego w Toruniu 1978–1998. Od Knaben-Mittelschule in Thorn do Centrum Kształcenia Ustawicznego w Toruniu (Zarys dziejów 1900–1995), Toruń: Centrum Kształcenia Ustawicznego, 1999, s. 16–31 .

[:2-2] AdamA. Felski AdamA., Pierwsze zebranie nauczycielstwa, „Słowo Pomorskie”, Rok I, nr 5, 12 lutego 1945, s. 2 .

[:1-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p KazimierzK. Przybyszewski KazimierzK., Buchholz Stanisław., [w:] KrzysztofK. Mikulski (red.), Toruński Słownik Biograficzny, t. Tom 4, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2004, s. 43–45, ISSN 1505-9316 .

[:7-4] Mgr TadeuszM.T. Kaliski Mgr TadeuszM.T., 100 Lat Kujawskiego Związku Pszczelarzy, „Pszczelarstwo”, nr. 8/XXVIII, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, sierpień 1977, s. 18–19 .

[:6-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g StanisławS. Buchholz StanisławS., Z mego pamiętnika .

[:5-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g KazimierzK. Musiałowski KazimierzK., Szkoły i pszczoły, „Nowości” (125 (7896) [D]), 29 maja 1996, s. 10, ISSN 0137-9259 .

[7] Jubileusz pracy zawodowej, „Gazeta Pomorska” (123), 12 listopada 1938, s. 8 .

[8] Numeracja i sposób oznaczania więźniów w obozie Stutthof, [w:] AgnieszkaA. Chyrek AgnieszkaA., Pamięć i Sprawiedliwość, wyd. Nr 2 (10), t. Tom 5, Instytut Pamięci Narodowej, 2006, s. 201–202 .

[9] Muzeum Stutthof w Sztutowie Dział Dokumentacyjny

[:8-10] Pomorski ZwiązekP.Z. Pszczelarzy Pomorski ZwiązekP.Z., Dyplom Członka Honorowego, 11 stycznia 1948 .

[11] M.P. z 1939 r. nr 28, poz. 48 „za zasługi na polu pracy zawodowej”.

[12] M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 311 „za zasługi na polu pracy oświatowej i społecznej”.

[13] W hołdzie Buchholzowi [online], www.toruntv.net. [dostęp 2020-01-27] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]