Sojusz polsko-francuski

Sojusz polsko-francuski, także umowa polityczna francusko-polska, polsko-francuski sojusz wojskowy, polsko-francuskie porozumienie sojusznicze – traktat sojuszniczy zawarty w Paryżu 19 lutego 1921 r. pomiędzy Francją a Polską. Umowę w imieniu swoich krajów podpisali ministrowie spraw zagranicznych Eustachy Sapieha i Aristide Briand^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]. W 1922 Polska i Francja podpisały też umowę ekonomiczną, od której uzależniona była współpraca polityczno-wojskowa^[4].

W grudniu 1925 r. postanowienia umów z lat 1921–1922 zostały potwierdzone w polsko-francuskim Traktacie Gwarancyjnym^[8]. Elementy sojuszu wojskowego nowelizowano w maju 1939 r.^[9]^[10]

Osobne artykuły: Kampania wrześniowa i Dziwna wojna.

Sojusz polsko-francuski był jednym z powodów, dla których Francja 3 września 1939 r. wypowiedziała wojnę Niemcom^[10].

W okresie późniejszym natomiast polsko-francuski układ sojuszniczy stał się podstawą do tworzenia oddziałów Polskich Sił Zbrojnych na terytorium Francji.

Dnia 5 maja 1939 r. podpisano protokół interpretacyjny do konwencji wojskowej, znany jako protokół Kasprzycki–Gamelin. W dokumencie tym nie określono jednak ani wielkości francuskich sił, które miałyby zostać użyte do ofensywy na froncie zachodnim (zaznaczając, że będzie to wydzielona część ich całości), ani konkretnego celu tych działań, ani charakteru działań lotniczych. Zdaniem historyka Wojciecha Mazura, członkom polskiej delegacji wprost wyjaśniono, iż w początkowej fazie wojny polsko-niemieckiej zakrojone na szeroką skalę działania na froncie zachodnim nie są przewidywane^[11].

Ostateczny układ podpisany został w Paryżu już po wybuchu wojny, 4 września 1939, zawarty jawnie, z natychmiastową ważnością, potwierdzał umowy z 1921 i 1925, miał obowiązywać tak długo jak one, to znaczy bez ograniczeń czasowych, zobowiązywał strony do niezawierania osobnego rozejmu lub pokoju^[12].

Zobacz też

Przypisy

↑ "Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921-1939", Jan Ciałowicz, Warszawa 1970 : recenzja. Przegląd Historyczny, Tom 63, Numer 1 (1972) s. 186-189. Zbigniew Landau, Jan Ciałowicz (aut. dzieła rec.)
↑ Piotr Stefan Wandycz (1962). France and Her Eastern Allies, 1919-1925: French-Czechoslovak-Polish Relations from the Paris Peace Conference to Locarno. U of Minnesota Press. s. 211–237. ISBN 978-0-8166-5886-2
↑ Henryk Bułhak, "Warszawa-Paryż-Genewa. Sojusz polsko-francuski a problem rozbrojenia w dwudziestoleciu międzywojennym (1919-1937)", Andrzej Maciej Brzeziński, Łódź 1997 : [recenzja] , Dzieje Najnowsze : [kwartalnik poświęcony historii XX wieku], 2001, 33, 3, s. 196-199 http://bazhum.pl/bib/article/70521/
↑ ^a ^b Mariusz Wołos, Sojusz polsko-francuski w nowym ujęciu Czasy Nowożytne : periodyk poświęcony dziejom polskim i powszechnym od XV do XX wieku, 1998, 4, s. 219-223
↑ MałgorzataM. Gmurczyk-Wrońska MałgorzataM., Józef Piłsudski and the Polish-French Alliance (1926–1935), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, 54 (3), 2019, s. 65–80, DOI: 10.12775/SDR.2019.EN4.03, ISSN 2353-6403 [dostęp 2020-10-19] (ang.).
↑ Umowa z 19 lutego 1921 (Dz.U. z 1922 r. nr 63, poz. 563), ustawa o ratyfikacji z 12 maja 1922 (Dz.U. 1922 nr 63 poz. 562), wymiana dokumentów 27 czerwca 1922 (Dz.U. 1922 nr 63 poz. 564), rejestracja w Sekretariacie Ligi Narodów 2 lipca 1923 (France and Poland - Political Agreement, signed at Paris, February 19, 1921 (1923) LNTSer 87; 18 LNTS 11). Konwencja wojskowa była tajna, tekst fr.: Documents Diplomatiques Francais: 1921 - Tome I (16 Janvier - 30 Juin) s. 217 - 219, załącznik z 21 lutego 1921 : tamże s. 235n, przekład angielski : Agreement between France and Poland February 19, 1921, at Paris, przekład polski : Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego - Tom pierwszy: 1917-1926 Poznań 1989, nr 49, s. 206 - 208. Omówienie rokowań : Geneza sojuszu polsko-francuskiego i Sojusze polityczno – wojskowe Polski w latach 1919 - 1926. Obie umowy dla ważności wymagały zawarcia umowy gospodarczej, co nastąpiło 6 lutego 1922 (umowa Dz.U. 1924 nr 16 poz. 149, ustawa o ratyfikacji z 12 maja 1922 Dz.U. 1922 nr 71 poz. 634, wymiana dokumentów 2 sierpnia 1923 Dz.U. 1924 nr 16 poz. 150). Umowę gospodarczą zastąpiła zawarta 9 grudnia 1924 (umowa Dz.U. 1925 nr 67 poz. 468, ustawa o ratyfikacji z 19 maja 1925 Dz.U. 1925 nr 62 poz. 432, wymiana dokumentów 20 czerwca 1925 Dz.U. 1925 nr 67 poz. 469).
↑ Umowa z 19 lutego nakładała na strony obowiązek zachowania pokoju, współdziałanie zbrojne zależało od szczegółowego porozumienia (art. 3). Tajna konwencja w art. 1 ograniczała pojęcie wspólnego przeciwnika do Niemiec. W razie napaści ze strony Rosji Sowieckiej Francja zobowiązana była do zapewnienia Polsce bezpieczeństwa wobec Niemiec (art. 2), dostaw broni i sprzętu oraz wysłania doradców, udział sił zbrojnych został wykluczony (art. 3). Wartość tych zobowiązań osłabiona była przez ich tajność, traktat wersalski w art. 18 uzależniał ważność umów od ich zarejestrowania przez Sekretariat Ligi Narodów.
↑ Traktat Gwarancyjny pomiędzy Polską a Francją, podpisany w Londynie dnia 1 grudnia 1925 r. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-19] . ratyfikowany na podstawie ustawy z 3 marca 1926 (Dz.U. z 1926 r. nr 22, poz. 131), zarejestrowany 14 września 1926 (League of Nations Treaty Series, vol. 54 No 1297).
↑ 80 lat temu nowelizowano polsko-francuskie porozumienie sojusznicze [online], dzieje.pl [dostęp 2020-10-19] (pol.).
↑ ^a ^b I. W wypadku agresji niemieckiej przeciwko Polsce lub w wypadku zagrożenia żywotnych interesów Polski w Gdańsku, co wywołałoby zbrojną akcję Polski, Francuskie Siły Zbrojne rozpoczną automatycznie działania w sposób następujący: 1. Francja podejmie natychmiast działania powietrzne zgodnie z uprzednio ustalonym planem. 2. Gdy tylko część sił francuskich będzie gotowa (około trzeciego dnia I +), Francja stopniowo przystąpi do działań ofensywnych o ograniczonych celach. 3. Gdy tylko zaznaczy się główny wysiłek niemiecki przeciw Polsce, Francja głównymi siłami rozpocznie działania ofensywne przeciwko Niemcom (poczynając od piętnastego dnia I +) Protokół końcowy francusko-polskich rozmów sztabowych 15–17 maja 1939 w: Bellona, Londyn 1958 z. II s. 176–177.
↑ WojciechW. Mazur WojciechW., Józef Beck w roku 1939 – kilka uwag na marginesie najnowszej biografii, „Polski Przegląd Dyplomatyczny, nr 3, 2021.”, s. 160-175 (pol.).
↑ Documents Diplomatiques Francais, 1939-1944: 1939 (3 Septembre – 31 Decembre) s. 199n. Spisany po francusku, brak urzędowego tłumaczenia polskiego. Omówienie : Henryk Batowski Agonia pokoju i początek wojny (sierpień – wrzesień 1939) 1969 s. 282 i następne.

[1] "Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921-1939", Jan Ciałowicz, Warszawa 1970 : recenzja. Przegląd Historyczny, Tom 63, Numer 1 (1972) s. 186-189. Zbigniew Landau, Jan Ciałowicz (aut. dzieła rec.)

[2] Piotr Stefan Wandycz (1962). France and Her Eastern Allies, 1919-1925: French-Czechoslovak-Polish Relations from the Paris Peace Conference to Locarno. U of Minnesota Press. s. 211–237. ISBN 978-0-8166-5886-2

[3] Henryk Bułhak, "Warszawa-Paryż-Genewa. Sojusz polsko-francuski a problem rozbrojenia w dwudziestoleciu międzywojennym (1919-1937)", Andrzej Maciej Brzeziński, Łódź 1997 : [recenzja] , Dzieje Najnowsze : [kwartalnik poświęcony historii XX wieku], 2001, 33, 3, s. 196-199 http://bazhum.pl/bib/article/70521/

[:0-4] Mariusz Wołos, Sojusz polsko-francuski w nowym ujęciu Czasy Nowożytne : periodyk poświęcony dziejom polskim i powszechnym od XV do XX wieku, 1998, 4, s. 219-223

[5] MałgorzataM. Gmurczyk-Wrońska MałgorzataM., Józef Piłsudski and the Polish-French Alliance (1926–1935), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, 54 (3), 2019, s. 65–80, DOI: 10.12775/SDR.2019.EN4.03, ISSN 2353-6403 [dostęp 2020-10-19] (ang.).

[6] Umowa z 19 lutego 1921 (Dz.U. z 1922 r. nr 63, poz. 563), ustawa o ratyfikacji z 12 maja 1922 (Dz.U. 1922 nr 63 poz. 562), wymiana dokumentów 27 czerwca 1922 (Dz.U. 1922 nr 63 poz. 564), rejestracja w Sekretariacie Ligi Narodów 2 lipca 1923 (France and Poland - Political Agreement, signed at Paris, February 19, 1921 (1923) LNTSer 87; 18 LNTS 11). Konwencja wojskowa była tajna, tekst fr.: Documents Diplomatiques Francais: 1921 - Tome I (16 Janvier - 30 Juin) s. 217 - 219, załącznik z 21 lutego 1921 : tamże s. 235n, przekład angielski : Agreement between France and Poland February 19, 1921, at Paris, przekład polski : Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego - Tom pierwszy: 1917-1926 Poznań 1989, nr 49, s. 206 - 208. Omówienie rokowań : Geneza sojuszu polsko-francuskiego i Sojusze polityczno – wojskowe Polski w latach 1919 - 1926. Obie umowy dla ważności wymagały zawarcia umowy gospodarczej, co nastąpiło 6 lutego 1922 (umowa Dz.U. 1924 nr 16 poz. 149, ustawa o ratyfikacji z 12 maja 1922 Dz.U. 1922 nr 71 poz. 634, wymiana dokumentów 2 sierpnia 1923 Dz.U. 1924 nr 16 poz. 150). Umowę gospodarczą zastąpiła zawarta 9 grudnia 1924 (umowa Dz.U. 1925 nr 67 poz. 468, ustawa o ratyfikacji z 19 maja 1925 Dz.U. 1925 nr 62 poz. 432, wymiana dokumentów 20 czerwca 1925 Dz.U. 1925 nr 67 poz. 469).

[7] Umowa z 19 lutego nakładała na strony obowiązek zachowania pokoju, współdziałanie zbrojne zależało od szczegółowego porozumienia (art. 3). Tajna konwencja w art. 1 ograniczała pojęcie wspólnego przeciwnika do Niemiec. W razie napaści ze strony Rosji Sowieckiej Francja zobowiązana była do zapewnienia Polsce bezpieczeństwa wobec Niemiec (art. 2), dostaw broni i sprzętu oraz wysłania doradców, udział sił zbrojnych został wykluczony (art. 3). Wartość tych zobowiązań osłabiona była przez ich tajność, traktat wersalski w art. 18 uzależniał ważność umów od ich zarejestrowania przez Sekretariat Ligi Narodów.

[8] Traktat Gwarancyjny pomiędzy Polską a Francją, podpisany w Londynie dnia 1 grudnia 1925 r. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-19] . ratyfikowany na podstawie ustawy z 3 marca 1926 (Dz.U. z 1926 r. nr 22, poz. 131), zarejestrowany 14 września 1926 (League of Nations Treaty Series, vol. 54 No 1297).

[9] 80 lat temu nowelizowano polsko-francuskie porozumienie sojusznicze [online], dzieje.pl [dostęp 2020-10-19] (pol.).

[:1-10] I. W wypadku agresji niemieckiej przeciwko Polsce lub w wypadku zagrożenia żywotnych interesów Polski w Gdańsku, co wywołałoby zbrojną akcję Polski, Francuskie Siły Zbrojne rozpoczną automatycznie działania w sposób następujący: 1. Francja podejmie natychmiast działania powietrzne zgodnie z uprzednio ustalonym planem. 2. Gdy tylko część sił francuskich będzie gotowa (około trzeciego dnia I +), Francja stopniowo przystąpi do działań ofensywnych o ograniczonych celach. 3. Gdy tylko zaznaczy się główny wysiłek niemiecki przeciw Polsce, Francja głównymi siłami rozpocznie działania ofensywne przeciwko Niemcom (poczynając od piętnastego dnia I +) Protokół końcowy francusko-polskich rozmów sztabowych 15–17 maja 1939 w: Bellona, Londyn 1958 z. II s. 176–177.

[11] WojciechW. Mazur WojciechW., Józef Beck w roku 1939 – kilka uwag na marginesie najnowszej biografii, „Polski Przegląd Dyplomatyczny, nr 3, 2021.”, s. 160-175 (pol.).

[12] Documents Diplomatiques Francais, 1939-1944: 1939 (3 Septembre – 31 Decembre) s. 199n. Spisany po francusku, brak urzędowego tłumaczenia polskiego. Omówienie : Henryk Batowski Agonia pokoju i początek wojny (sierpień – wrzesień 1939) 1969 s. 282 i następne.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]