Przejdź do zawartości

Wiewiórka pospolita

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Sciurus vulgaris)
Wiewiórka pospolita
Sciurus vulgaris[1]
Linnaeus, 1758
Zdjęcie wykonane z przodu z poziomu ziemi, pokazujące wiewiórkę koloru rudego. Wiewiórka jest na 4 łapach, patrzy bepośrednio na obiektyw, uszy oraz ogon ustawione do góry. W tle widoczny park.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

wiewiórkokształtne

Rodzina

wiewiórkowate

Podrodzina

wiewiórki

Rodzaj

wiewiórka

Gatunek

wiewiórka pospolita

Synonimy
  • S. fuscorubens Dwigubski, 1804
  • S. nadymensis Serebrennikov, 1928
  • S. subalpinus Burg, 1920
  • S. talahutky Brass, 1911
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Wiewiórka pospolita[3][4] (Sciurus vulgaris) – gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae)[5][3].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Różnice w barwie futra i morfologii doprowadziły do wyodrębnienia 23 podgatunków[5]:

Budowa ciała

[edytuj | edytuj kod]
Wiewiorka pospolita, miedzioryt kolorowany (Johann Daniel Meyer, 1748)[7]
Melanistyczna wiewiórka pospolita w Parku Zdrojowym w Cieplicach Śląskich-Zdroju

Tułów wraz z głową wiewiórki pospolitej osiągają łącznie długość 20–24 cm, ogona 17–20 cm, przy masie ciała 200–300 gramów. Zwierzę charakteryzuje się ubarwieniem zmiennym. Spotykane są dwie odmiany: jedna z częścią grzbietową wybarwioną na rudo, szarymi bokami i białą częścią brzuszną, a druga o grzbiecie czarnobrunatnym i białej części brzusznej, a bokach cieniowanych. Możliwe są także wybarwienia pośrednie. Wspomniane wersje kolorystyczne mogą występować równolegle u rodzeństwa z jednego miotu. Jesienią wiewiórki zmieniają futro na bardziej gęste i wybarwione w szarym odcieniu. Kolejna zmiana futra następuje wiosną. Ogon pokryty jest włosem rozmieszczonym w dwóch pasmach. Wiewiórka ma długie uszy zakończone kitkami. Zęby mają niskie korony[4].

Średnia długość czaszki u osobników z Irlandii (n=5; S. v. leucourus) – 49,2 ± 1,9 mm, dla osobników z Wielkiej Brytanii (n=28, ten sam podgatunek) 47,4 mm, dla osobników ze Skandynawii (n=158, podg. nominatywny) 46,5 mm, dla osobników z Hiszpanii (n=30, S. v. infuscatus) 50,4 mm, dla osobników z Francji (n=65, S. v. fuscoater) 47,9 mm, zaś dla osobników z Japonii (n=5, S. v. lis) 45,1 mm[8].

Tak jak wszystkie wiewiórkowate w przednich łapach ma tylko cztery palce[4].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Pożywienie wiewiórki pospolitej stanowią nasiona (w tym z szyszek, bukwi, żołędzie i orzechy[9]) i pączki drzew, grzyby, owoce, ale także owady, jaja i pisklęta[4]. Obserwowano je również przy zdrapywaniu kory drzew iglastych i spijaniu żywicy. Przeciętnie zimą spożywają około 35 g pokarmu/dzień, wiosną około 80 g/dzień[9]. Jesienią gromadzą zapasy żywności. Na wiewiórki polują kuny i ptaki drapieżne[4].

W mieszkach włosowych wiewiórki pospolitej żyje nużeniec Demodex sciurinus[10].

Tryb życia

[edytuj | edytuj kod]

Wiewiórka pospolita zamieszkuje dziuple, które utyka porostami i mchami, lub gniazda ptaków, dobudowując zadaszenie lub sama buduje gniazda z gałęzi. Gniazda te buduje w koronach drzew, zwykle w rozwidleniu gałęzi. Buduje je z trawy i drobnych gałązek i wyściela mchami. Jest aktywna w dzień[4], najbardziej rano i po południu[9]. Wiedzie samotne życie, rzadko łączy się w pary. Nie zapada w sen zimowy, ale może ograniczać opuszczanie gniazda[4]. Nie jest to gatunek terytorialny[9].

Rozród

[edytuj | edytuj kod]

Ciąża trwa 38–39 dni[9]. Samica rodzi w jednym miocie od 3[4] do 7[9] młodych. W ciągu roku wydaje zwykle od 1 do 3 miotów – przeważnie w okresie między wczesną wiosną a latem. Młode rodzą się ślepe i nagie[4]. Po narodzinach ważą 8–12 g, otwierają oczy po blisko 30 dniach życia[9]. Usamodzielniają się w wieku 10 tygodni[4]. Wiewiórki osiągają dojrzałość płciową w wieku jednego roku. Są częstymi ofiarami drapieżników. Na wolności żyją zwykle 2–4 lata, choć mogą dożywać 6–7 lat, a w niewoli jeszcze dłużej[9].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Europie i Azji na terenach leśnych. Jest pospolita na terenie całej Polski[4], głównie w parkach oraz lasach liściastych. Zamieszkuje również lasy iglaste[9].

Ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Polsce od 2011 r. podlegała ochronie ścisłej[11], a od 2014 r. podlega ochronie częściowej[12][13]. Na Wyspach Brytyjskich oraz w północnych Włoszech wiewiórka pospolita zagrożona jest z powodu ekspansji wiewiórki szarej, inwazyjnego gatunku sprowadzonego z Ameryki Północnej. Wypiera on rodzimy takson konkurując o zasoby środowiska oraz roznosi śmiertelny dla wiewiórki pospolitej wirus Squirrel poxvirus[14].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Sciurus vulgaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Sciurus vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
  4. a b c d e f g h i j k K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
  5. a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Sciurus vulgaris. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2024-09-25]
  6. Linneusz 1758 ↓.
  7. Johann Daniel Meyer, Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748.
  8. Laura A. Finnegan i inni, Morphological diversity of the red squirrel, Sciurus vulgaris, in Ireland, „European Journal of Wildlife Research”, 55 (2), 2009, s. 145–151, DOI10.1007/s10344-008-0228-1 [dostęp 2024-09-25] (ang.).
  9. a b c d e f g h i Joshua Seinfeld, ADW: Sciurus vulgaris: Information, [w:] Animal Diversity Web [online], University of Michigan, 1999 [dostęp 2016-01-05].
  10. Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki, The Biodiversity of Demodecid Mites (Acariformes: Prostigmata), Specific Parasites of Mammals with a Global Checklist and a New Finding for Demodex sciurinus, „Diversity”, 12 (7), 2020, s. 261, DOI10.3390/d12070261 [dostęp 2024-09-25] (ang.).
  11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2011 nr 237 poz. 1419). [dostęp 2015-02-02].
  12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].
  13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16]..
  14. Sciurus carolinensis, Global Biodiversity Information Facility [zarchiwizowane 2014-02-10] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]