SM U-4 (1908)
 GA | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki | |
| Wodowanie | |
 K.u.K. Kriegsmarine
| |
| Wejście do służby | |
| Los okrętu |
przekazany Francji i złomowany w 1920 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
42,29 m |
| Szerokość |
4,3 m |
| Zanurzenie |
3,81 m |
| Napęd | |
| 2 dwusuwowe 4-cylindrowe silniki naftowe o łącznej mocy 600 KM (450 kW), 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 320 KM (240 kW), 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
powierzchnia: 1200 Mm przy 12 w. |
| Uzbrojenie | |
| 1 × 37 mm (od 1915) | |
| Wyrzutnie torpedowe |
2 × 450 mm |
| Załoga |
21 |
SM U-4 lub U-IV – okręt podwodny typu U-3, zbudowany dla Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej, w której służył przed i w czasie I wojny światowej. U-4 został zbudowany przez stocznię Germaniawerft w Kilonii w ramach porównawczej oceny projektów obcych okrętów podwodnych.
Budowę okrętu zaakceptowano w 1906 roku, a zaczęła się ona w marcu roku 1907. U-4 został zwodowany w sierpniu 1908 roku i przyholowany z Kilonii do Puli w styczniu 1909 roku. Podwójny kadłub sztywny miał 42 metry długości, a wyporność wynosiła 240 ton na powierzchni i 300 ton w zanurzeniu. Konstrukcja okrętu powodowała kłopoty z zanurzaniem, ale zostały one złagodzone poprzez modyfikacje kiosku i sterów głębokości w pierwszych latach służby. Pierwotnie uzbrojenie składało się z dwóch wyrzutni torpedowych z zapasem trzech torped, ale w 1915 roku dodane zostało działo pokładowe.
U-4 został wprowadzony do służby w Austro-Węgierskiej Marynarce Wojennej we wrześniu 1909 roku i do rozpoczęcia I wojny światowej służył jako jednostka szkolna, czasami wykonując nawet 10 rejsów miesięcznie. Na początku wojny był jednym z czterech sprawnych austro-węgierskich okrętów podwodnych. W czasie pierwszego roku wojny U-4 przeprowadził kilka nieudanych ataków na okręty wojenne i zdobył kilka mniejszych statków na prawie pryzu. W lipcu 1915 roku odniósł swój największy sukces, torpedując i zatapiając włoski krążownik pancerny „Giuseppe Garibaldi”, największy okręt trafiony przez niego w czasie wojny.
W połowie maja 1917 roku U-4 wziął udział w rajdzie na siły blokujące Cieśninę Otranto, który zapoczątkował bitwę w tej cieśninie. W oddzielnej akcji w tym samym miesiącu zatopił swój drugi co do wielkości statek, włoski transportowiec wojska „Perseo”. Jego ostatni sukces przyszedł w lipcu 1917 roku, kiedy zatopił francuski holownik. Łącznie U-4 zatopił lub zdobył 15 statków o łącznym tonażu 14 941 BRT i cztery okręty wojenne. Był najdłużej służącym okrętem podwodnym w Austro-Węgierskiej Marynarce Wojennej, został przekazany Francji w ramach reparacji wojennych i złomowany w 1920 roku.
Projekt i budowa
[edytuj | edytuj kod]U-4 został zbudowany w ramach projektu K.u.K. Kriegsmarine, przeprowadzenia badań porównawczych konstrukcji zagranicznych okrętów podwodnych. W konkursie wzięły udział projekty Simona Lake'a, Germaniawerft i Johna Hollanda[1]. Dowództwo marynarki austro-węgierskiej zamówiło budowę U-4 (oraz jego bliźniaczego okrętu U-3) w stoczni Germaniawerft w Kilonii w 1906 roku[2]. Stępka pod okręt została położona 12 marca 1907 w doku nr 136[3], a wodowanie odbyło się 20 listopada 1908 roku[4][a]. Po ukończeniu został przeholowany przez Gibraltar do Puli[5], gdzie dotarł 19 kwietnia 1909 roku[4].
Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]U-4 był ulepszoną wersją projektu Germaniawerft pierwszego U-Boota Kaiserliche Marine, SM U-1[2], i posiadał podwójny kadłub sztywny z wewnętrznymi zbiornikami balastowymi. Dzięki szczegółowym testom z użyciem modelów okrętu, niemieckim inżynierom udało się ulepszyć konstrukcję kadłuba[5].
Okręt miał 42,3 metra długości, 4,3 metra szerokości i 3,81 metra zanurzenia[5]. Wyporność na powierzchni wynosiła 240 ton, zaś w zanurzeniu 300 ton[6]. Załoga składała się z 21 oficerów i marynarzy[5]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 4-cylindrowe, dwusuwowe silniki naftowe[5][6] o łącznej mocy 600 KM[6], zaś pod wodą poruszały się dzięki dwóm silnikom elektrycznym[5] o łącznej mocy 320 KM[6]. Poruszający dwoma śrubami układ napędowy zapewniał prędkość 12 węzłów na powierzchni i 8,5 węzła w zanurzeniu[5]. Zasięg wynosił 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów na powierzchni i 40 Mm przy prędkości 3 węzłów pod wodą[5]. U-4 został wyposażony w dwie wyrzutnie torpedowe na dziobie i mógł przenosić łącznie trzy torpedy[5]. W kwietniu 1915 został zmodyfikowany do przenoszenia dodatkowych czterech torped[7].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Czas pokoju
[edytuj | edytuj kod]Po przybyciu do Puli w kwietniu 1909 roku, 29 sierpnia okręt został wprowadzony do służby w Austro-Węgierskiej Marynarce Wojennej jako SM U-4[8]. W czasie testów porównawczych okazało się, że okręt ma problemy z zanurzaniem i sterowaniem[1]. By przeciwdziałać tym problemom, kilka razy zmieniono kształt i wielkość kiosków, usunięto przednie stery głębokości oraz dodano nieruchomą płetwę rufową[1][b]. Pomiędzy 1910 a 1914 rokiem okręt służył jako jednostka szkolna i odbywał nawet do 10 rejsów miesięcznie[8].
I wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]1914–1916
[edytuj | edytuj kod]Na początku wojny U-4 był jednym z czterech sprawnych austro-węgierskich okrętów podwodnych[9]. 27 września 1914 roku okręt rozpoczął działania rozpoznawcze z bazy w Kotorze pod dowództwem Linienschiffsleutnanta Hermanna Jüstela[10][11]. 17 października U-4 zaatakował krążownik „Waldeck-Rousseau”, ale francuski okręt zdołał uciec, nie zostając trafionym[12]. 23 października nieskutecznie atakował francuski okręt podwodny[13]. 28 listopada U-4 zdobył jako pryz 13-tonowy albański żaglowiec „Fiore del Mar” z ładunkiem cukru u wybrzeży Czarnogóry[14][15][13]. W następnym miesiącu U-4 otrzymał swój pierwszy zestaw radiokomunikacyjny[11]. Między 15 a 17 stycznia 1915 odbył pierwszy dalszy patrol, w rejon wyspy Fano w Cieśninie Otranto, udowadniając możliwość operowania w dalszej odległości od baz[16].
Następnym sukcesem U-4 było zajęcie trzech czarnogórskich łodzi 19 lutego 1915 roku[11]. Rudolf Singule, który stał się najskuteczniejszym dowódcą okrętu[14], objął dowództwo w kwietniu 1915 roku[10][c]. Mniej więcej w tym samym czasie okręt został wyposażony w szybkostrzelne działo pokładowe kal. 37 mm[11]. 24 maja w Zatoce Drińskiej U-4 nieskutecznie zaatakował włoski krążownik typu Lombardia[11]. 9 czerwca załoga okrętu wykryła brytyjski krążownik „Dublin” eskortujący konwój wzdłuż wybrzeża Czarnogóry. Pomimo osłony sześciu niszczycieli, U-4 był w stanie storpedować brytyjską jednostkę w pobliżu San Giovanni de Medua[17]. W wyniku ataku na „Dublinie” zginęło 12 marynarzy[18] (inne dane: 13[19]), ale uszkodzony krążownik zdołał dotrzeć bezpiecznie o własnych siłach do Brindisi[19]. 2 lipca 1915 U-4 odnalazł i uratował załogę łodzi latającej L 43, której zepsuł się silnik podczas powrotu z bombardowania Brindisi[20].
18 lipca U-4 natknął się na kilka włoskich okrętów ostrzeliwujących instalacje kolejowe w Dubrowniku. Singule wybrał na cel krążownik pancerny „Giuseppe Garibaldi” i rozkazał wystrzelić torpedy[17]. „Giuseppe Garibaldi”, o wyporności 7234 ton, największy okręt zatopiony przez U-4[14], zatonął z 53 marynarzami; 525 przeżyło[11]. Zatopienie krążownika zmieniło sytuację strategiczną na Adriatyku, gdyż Włosi zaprzestali rajdów przeciw wybrzeżu dalmatyńskiemu i zaczęli trzymać swoje większe okręty w bazach[21]. Kpt. Singule stał się popularnym bohaterem i został odznaczony Krzyżem Rycerskim Orderu Marii Teresy[21]. 14 sierpnia U-4 został wysłany na poszukiwania swojego siostrzanego okrętu U-3, który jednak został zatopiony 13 sierpnia przez francuski niszczyciel „Bisson”[22]. Następnie U-4 był remontowany w Puli do początku listopada[22]. W listopadzie U-4 przeprowadził nieudany atak na brytyjski krążownik typu Topaze (Gem)[11] (wg innych źródeł, 4 grudnia[23]). W tym czasie okręt był używany do transportu agentów, broni i pieniędzy do Albanii. Na początku grudnia U-4 zabrał 8 agentów austriackich z Albanii i podczas tej akcji zdobył 9 grudnia dwa małe albańskie żaglowce w Zatoce Drińskiej; 10-tonowy „Papagallo” został zatopiony ładunkiem wybuchowym, a „Godavje” przejęty jako pryz i doprowadzony do Kotoru[24][14]. Później tego samego miesiąca na U-4 zainstalowano nowe peryskopy i żyrokompas. 3 stycznia 1916 roku, operując w pobliżu Zatoki Drińskiej, Austriacy przejęli albański żaglowiec „Halil” i zatopili dwa mniejsze żaglowce[25][d].
2 lutego U-4 zatopił francuski pomocniczy patrolowiec „Jean Bart II” o pojemności 475 BRT, około 11 km na południowy zachód od przylądka Laghi, w pobliżu Durazzo[26]. Pięć dni później przeprowadził nieudany atak na brytyjski krążownik typu Birmingham[11]. 26 i 27 marca okręt brał udział w poszukiwaniu zaginionego okrętu podwodnego SM U-24[11][e]. Trzy dni później U-4 zatopił za pomocą ładunków wybuchowych brytyjski szkuner „John Pritchard Of Carnar” w pobliżu wyspy Andipaksos[28]. W lipcu został wyposażony w nowe działo pokładowe kal. 66 mm L/26[29], takie samo jakie było przeznaczone dla budowanych w tym czasie okrętów podwodnych typu U-20[30].
2 sierpnia U-4 nie trafił torpedami we włoski krążownik typu Nino Bixio, a trzy dni później sam był celem nieudanego ataku torpedowego z wrogiego okrętu podwodnego. Tydzień później zatopił w pobliżu Brindisi włoski szkuner „Ponte Maria” i ponownie uniknął ataku nieprzyjacielskiego okrętu podwodnego. Dwa dni później, 14 sierpnia, U-4 zakończył swój pracowity miesiąc atakując brytyjski parowiec „Inverbervie” w pobliżu przylądka Nau[29][f]. Około dwóch miesięcy później zatopił włoski tankowiec „Margaretha” na pozycji 40°01′00″N 17°44′00″E/40,016667 17,733333. „Margaretha”, pierwotnie „Atilla”, należący do kompanii J.M. Lennard & Sons, zatonął 13 października bez strat w ludziach[33][34].
1917–1918
[edytuj | edytuj kod]Na początku maja 1917 roku U-4 zatopił na Morzu Jońskim włoski parowiec „Perseo”, drugi co do wielkości zatopiony przez niego statek[14]. Mimo że „Perseo” służył w tym czasie jako transportowiec wojska, w czasie ataku 4 maja obyło się bez ofiar[35]. W połowie maja 1917 roku U-4 odegrał pomocniczą rolę w rajdzie na siły blokujące Cieśninę Otranto, który zapoczątkował bitwę w tej cieśninie. W nocy z 14 na 15 maja austro-węgierskie krążowniki „Helgoland”, „Saida” i „Novara” zaatakowały dryftery, które rozstawiały sieci zagrodowe, zatapiając 14, uszkadzając 5 i biorąc 72 jeńców[36][g]. Niszczyciele „Csepel” i „Balaton” jednocześnie zostały wysłane, by zaatakować włoskie transportowce kursujące pomiędzy Włochami a Valoną i zatopiły włoski niszczyciel oraz kilka statków zaopatrzeniowych. U-4, rozmieszczony w pobliżu Valony, był częścią sił złożonych z trzech okrętów podwodnych, których zadaniem było przechwycenie brytyjskich i włoskich okrętów, zmierzających, by odeprzeć atak; pozostałymi jednostkami były austro-węgierski U-27 (przypisany do patrolowania akwenu od Brindisi do Kotoru) i niemiecki UC-25 (przeznaczony do postawienia pola minowego w pobliżu Brindisi). 15 maja eskadra brytyjskich krążowników oraz włoskich i francuskich niszczycieli dołączyła się do walki z austro-węgierskimi krążownikami. W czasie walki uszkodzonych zostało kilka okrętów po obu stronach. W rezultacie rajdu blokada dryfterów została przesunięta na południe i utrzymywana jedynie za dnia; ważny sukces dla Państw Centralnych. U-4 nie przeprowadził żadnych ofensywnych działań w czasie rajdu i bitwy[36].
30 maja w pobliżu Korfu U-4 zatopił francuski statek pasażerski SS „Italia”, który był używany przez francuską marynarkę jako statek abordażowy[37]. 19 czerwca okręt uzyskał potrójne zwycięstwo, zatapiając w pobliżu Tarentu francuskie parowce „Edouarde Corbière” i „Cefira” oraz grecki statek „Kerkyra”[29][38]. 12 lipca U-4 zatopił swoją ostatnią ofiarę, francuski holownik „Berthilde” w pobliżu przylądka Stilo. We wrześniu okręt otrzymał nowe nadburcie na kiosku[29].
U-4 zawinął do Puli po raz ostatni 1 listopada 1918 roku i pozostał tam już do końca wojny. Został przekazany Francji w ramach reparacji wojennych i złomowany w 1920 roku[29]. U-4 był najdłużej służącym okrętem podwodnym w Austro-Węgierskiej Marynarce Wojennej[5]. W czasie swojej służby zatopił lub zdobył 15 statków o łącznym tonażu 14 941 BRT i cztery okręty o łącznej wyporności 7345 ton. Ponadto uszkodził jeden statek o tonażu 3498 BRT i dwa okręty o łącznej wyporności 5437 ton[10][14].
Dowódcy
[edytuj | edytuj kod]Na podstawie: WWI U-Boats: k.u.k. U4[10]
- Lothar Leschanowsky (sierpień – wrzesień 1910, kwiecień – wrzesień 1911)
- Rudolf Singule (wrzesień 1912 – lipiec 1913)
- Hermann Jüstel (lipiec 1913 – kwiecień 1915)
- Edgar Wolf (kwiecień 1915)
- Rudolf Singule (kwiecień 1915 – listopad 1917)
- Franz Rzemenowsky von Trautenegg (listopad 1917 – listopad 1918)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W książce The German Submarine War, 1914-1918 autorzy R.H. Gibson i Maurice Prendergast podają, że okręt został zwodowany w 1909 roku[2]
- ↑ Te same modyfikacje przeprowadzono w siostrzanym okręcie U-4, U-3
- ↑ Singule objął dowodzenie U-4 po raz drugi; pierwszy raz dowódcą był w okresie od września 1912 do lipca 1913 roku
- ↑ Według innych źródeł, zdobyty został czarnogórski żaglowiec „Hailie” Csonkaréti 2004 ↓, s. 163.
- ↑ Austro-węgierski okręt podwodny U-24 był tak naprawdę niemieckim UC-12, który operował pod austro-węgierską banderą[9]. UC-12, przybrzeżny podwodny stawiacz min, zatonął 12 marca 1916 roku, kiedy załoga postawiła dziesiątą minę, która była wadliwa i wybuchła, zatapiając okręt z całą załogą[27]
- ↑ Sieche twierdzi, że „Inverbervie” został zatopiony przez U-4 tego dnia[29]. Haworth podaje, że poza jednym brytyjskim, nie było żadnego innego statku o nazwie „Inverbervie”. Według Helgasona „Inverbervie” został albo zatopiony przez U-4 albo 14 września 1916 roku przez minę postawioną przez niemiecki podwodny stawiacz min SM UC-14, co zgadza się z wersją podaną przez Hawortha[31][32]
- ↑ Joseph Watt, dowódca brytyjskiego dryftera „Gowan Lea”, został nagrodzony później Krzyżem Wiktorii za odmowę poddania się jednemu z austro-węgierskich krążowników
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Gardiner 1985 ↓, s. 340.
- ↑ a b c Gibson i Prendergast 2003 ↓, s. 384.
- ↑ Baumgartner & Sieche The Austro-Hungarian Submarine Force (tłumaczenie na język angielski z książki Die Schiffe der k.(u.)k. Kriegsmarine im Bild Erwin Sieche) [dostęp 16 marca 2017]
- ↑ a b Sieche 1980 ↓, s. 19.
- ↑ a b c d e f g h i j Gardiner 1985 ↓, s. 342-343.
- ↑ a b c d Sieche 1980 ↓, s. 17.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 52, 320.
- ↑ a b Sieche 1980 ↓, s. 19-20.
- ↑ a b Gardiner 1985 ↓, s. 341.
- ↑ a b c d Guðmundur Helgason: WWI U-boats: k.u.k. U4. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-03-23]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Sieche 1980 ↓, s. 20.
- ↑ Gibson i Prendergast 2003 ↓, s. 69.
- ↑ a b Csonkaréti 2004 ↓, s. 38.
- ↑ a b c d e f Guðmundur Helgason: Ships hit by k.u.k. U4. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-03-23]. (ang.).
- ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI: Fiore del Mar. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-03-23]. (ang.).
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 50.
- ↑ a b Gibson i Prendergast 2003 ↓, s. 70.
- ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI: Dublin. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-03-15]. (ang.).
- ↑ a b Csonkaréti 2004 ↓, s. 77.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 79-80.
- ↑ a b Csonkaréti 2004 ↓, s. 82.
- ↑ a b Csonkaréti 2004 ↓, s. 88-89.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 162.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 163.
- ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI: Halil. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-03-30]. (ang.).
- ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI: Jean Bart II. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-03-31]. (ang.).
- ↑ Dwight R. Messimer: Verschollen: World War I U-boat Losses. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 2002, s. 249. ISBN 978-1-55750-475-3. OCLC 231973419. (ang.).
- ↑ Sieche 1980 ↓, s. 20-21.
- ↑ a b c d e f Sieche 1980 ↓, s. 21.
- ↑ Gardiner 1985 ↓, s. 343-344.
- ↑ Inverbervie. [w:] Miramar Ship Imdex [on-line]. R.B. Haworth. (ang.).
- ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI: Inverbervie. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-04-01]. (ang.).
- ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI: Margaretha. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-04-01]. (ang.).
- ↑ Margaretha. [w:] Miramar Ship Imdex [on-line]. R.B.Haworth. (ang.).
- ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI: Perseo. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-04-01]. (ang.).
- ↑ a b Gibson i Prendergast 2003 ↓, s. 254-255.
- ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI: Italia. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-04-03]. (ang.).
- ↑ Guðmundur Helgason: Ships hit during WWI: Kerkyra. [w:] U-Boat War in World War I [on-line]. [dostęp 2017-04-03]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lothar Baumgartner, Erwin Sieche: Die Schiffe der k.(u.)k. Kriegsmarine im Bild. Wiedeń: Verlagsbuchhandlung Stöhr, 1999. ISBN 978-3-901208-25-6. OCLC 43596931. (niem.).
- Robert Gardiner: Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1906–1921. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 1985. ISBN 978-0-87021-907-8. OCLC 12119866. (ang.).
- Richard H. Gibson, Maurice Prendergast: The German Submarine War, 1914–1918. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 2003. ISBN 978-1-59114-314-7. OCLC 52924732. (ang.).
- Erwin F. Sieche: Austro-Hungarian Submarines. W: Warship, Volume 2. Naval Institute Press, 1980. ISBN 978-0-87021-976-4. OCLC 233144055. (ang.).
- Paul G. Halpern: A Naval History of World War I. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 1994. ISBN 978-0-87021-266-6. OCLC 28411665. (ang.).
- Paul Kemp: U-boats destroyed : German submarine losses in the World Wars. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 1997. ISBN 978-1-55750-859-1. OCLC 37460046. (ang.).
- Károly Csonkaréti: Marynarka wojenna Austro-Węgier w I wojnie światowej 1914-1918. Kraków: Arkadiusz Wingert / Przedsięwzięcie Galicja, 2004. ISBN 83-918940-3-7.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Guðmundur Helgason: WWI U-boats: k.u.k. U4. [w:] German and Austrian U-boats of World War I – Kaiserliche Marine – Uboat.net [on-line]. (ang.).
