Słownictwo

Słownictwo, inaczej leksyka – ogół wyrazów danego języka; pojedyncza warstwa leksykalna (np. słownictwo neutralne, książkowe, ekspresywne itp.) lub wyrazy używane przez konkretną osobę. Leksyka tworzy złożony system, w którego skład wchodzą różne podsystemy z rozmaitymi warstwami słów. Poszczególne leksemy różnią się pod względem pochodzenia, kontekstu stosowania, nacechowania stylistycznego i stopnia bliskości znaczeniowej.

Rozróżnia się słownictwo rodzime i słownictwo pochodzenia obcego (zapożyczone). W języku polskim, podobnie jak w innych językach europejskich, co najmniej 10% zasobu leksykalnego to zapożyczenia. Z punktu widzenia stylistyki wyróżnia się słowa neutralne, tworzące fundament zasobu leksykalnego, a także słowa wyspecjalizowane, zarezerwowane dla pewnych kontekstów komunikacyjnych (np. słownictwo naukowe, publicystyczne itp.). Wartość stylistyczna różnych elementów leksykalnych zmienia się wraz z rozwojem języka. Niektóre jednostki leksykalne z czasem wychodzą z powszechnego obiegu, stając się archaizmami, nowo powstałe wyrażenia (neologizmy) zaś zyskują aprobatę dopiero po pewnym czasie.

Charakterystyczną cechą słownictwa jest jego chwiejność, spowodowana zachodzącymi zmianami w realiach społecznych. Słownictwo właściwe dla języka standardowego może wzbogacać się, przejmując elementy dialektów terytorialnych, a współcześnie także internacjonalizmy (np. rewolucja, kosmos). Popularyzacja wiedzy i badań naukowych sprawia, że terminologia charakterystyczna dla naukowej warstwy języka standardowego z czasem przenika do języka popularnego. Pojawienie się nowych przedmiotów i zjawisk również prowadzi do zmian leksykalnych.

Między jednostkami leksykalnymi zachodzą różnego rodzaju relacje semantyczne i formalne, takie jak: synonimia, antonimia, homonimia.

Zobacz też

• leksem
• leksykologia

Bibliografia

• JozefJ. Mistrík JozefJ., Encyklopédia jazykovedy, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758  (słow.).