Rzepik pospolity

Rzepik pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	rzepik
Gatunek	rzepik pospolity
	Nazwa systematyczna
	Agrimonia eupatoria L.; Sp. pl. 1:448. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria L.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae). Zasięg naturalny obejmuje kraje basenu Morza Śródziemnego, całą Europę i zachodnią Azję po region autonomiczny Sinciang w zachodnich Chinach^[3]. W całej Polsce gatunek pospolity^[4].

Morfologia

Łodyga: Łodyga zielona, lub częściej czerwonawa, walcowata, słabo rozgałęziona, pokryta długimi, prostymi oraz krótszymi, pogiętymi włoskami^[5]^[6]. Wysokość 30-100 (150) cm^[6].
Liście: Liście złożone nieparzystopierzaście z 3 lub 6 naprzeciwległymi param listków, pomiędzy którymi występują 2 lub 3 mniejsze listki. Listki są głęboko ząbkowane lub piłkowane na całej długości, ciemnozielone na górnej powierzchni, szarawo lub białawo i gęsto owłosione na powierzchni dolnej^[5]^[6] (rzadziej zielone w przypadku roślin rosnących w miejscach cienistych). Listki są w połowie najszersze^[6].
Kwiaty: Drobne kwiaty tworzą zwężający się ku szczytowi, kłosowato groniasty kwiatostan. Są one pięciokrotne i wyrastają w kątach owłosionych przylistków. Kielichy są ciasno otoczone przez liczne szczytowe haczykowate kolce, które występują na obrzeżu owłosionego dna kwiatowego. Złotożółte płatki korony są wolne, łatwo opadające^[5].
Owoce: Typu niełupki zamknięte w hypancjum osiągającym 6–12 mm długości, dłuższym niż szerszym, na szczycie z kolcami wzniesionymi lub odgiętymi pod kątem prostym, ale nie odgięte w dół^[6].
Gatunki podobne: Rzepik wonny A. procera ma łodygę pokrytą sztywnymi, długimi włoskami i krótkimi gruczołkami (brak krótkich, cienkich i zwykle pogiętych włosków); spód liści jest jasnozielony (nie kutnerowaty); hypancja są szersze niż dłuższe, bruzdowane tylko na części długości, z kolcami częściowo odgiętymi także do dołu. Rzepik szczeciniasty A. pilosa ma listki w nasadzie klinowate i w dole całobrzegie; kwiaty bladożółte, hypancjum tylko do 4–5 mm długości na szczycie z kolcami stulonymi^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Występuje na przydrożach, zboczach, świeżych łąkach, pastwiskach i miedzach^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu zbiorowisk (All.) Trifolion medii i słabo dla zespołu roślinności (Ass.) Trifolio-Agrimonietum^[7]. Kwitnie od czerwca do sierpnia, a czasami do października^[6].

Zmienność

Tworzy mieszańce z rzepikiem wonnym (A. x wirtgenii A. et Gr.) oraz z rzepikiem szczeciniastym^[6].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Ziele rzepiku (Herba Agrimoniae) – wysuszone kwitnące szczyty pędów. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 2,0% garbników w przeliczeniu na pirogalol^[5]. Ziele ponadto zawiera m.in. gorycze, olejek eteryczny, flawonoidy i kwas salicylowy^[8].
Zbiór i suszenie: Od czerwca do sierpnia zbiera się kwitnące ziele przed zawiązaniem owoców. Ścina się je kilka centymetrów nad powierzchnią ziemi i suszy rozpostarte cienką warstwą w miejscu przewiewnym i zacienionym lub w suszarni w temperaturze do 40 °C.^{[potrzebny przypis]}
Działanie i zastosowanie: Napar z ziela (1 łyżeczkę do herbaty rozdrobnionego suszu zalać 1 szklanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem przez 15 – 20 minut, następnie przecedzić i w razie potrzeby pić 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki) to dość skuteczny środek korzystnie wpływający na procesy trawienia, pobudzający wydzielanie soków żołądkowych, ogólnie wzmacniający, przeciwkrwotoczny i hamujący krwawienia, zalecany i pomocny w kamicy nerkowej, żółciowej, w zaparciach, nietrzymaniu moczu, biegunce, marskości wątroby, zapaleniu pęcherza moczowego i reumatyzmie. Wywar z kłączy był stosowany przez medycynę ludową do leczenia gośćca i gruźlicy płuc, z miernym skutkiem.^{[potrzebny przypis]}

Roślina kosmetyczna

Napar, po rozcieńczeniu etanolem stosowany jest do oczyszczania skóry tłustej, skłonnej do trądziku, o rozszerzonych porach. Napar połączony z torfem używany jest do maseczek kosmetycznych^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
↑ Agrimonia eupatoria. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-11-01]. (ang.).
↑ Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
↑ ^a ^b ^c ^d Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 231-232. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ DanutaD. Rybak DanutaD., Atlas. Rośliny lecznicze, Warszawa 1993: Arkady, s. 250, ISBN 83-213-3634-5 .
↑ Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 30. ISBN 83-09-00765-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).

[3] Agrimonia eupatoria. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-11-01]. (ang.).

[4] Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.

[FPX-5] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[Rutkowski-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 231-232. ISBN 83-01-14342-8.

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[8] DanutaD. Rybak DanutaD., Atlas. Rośliny lecznicze, Warszawa 1993: Arkady, s. 250, ISBN 83-213-3634-5 .

[9] Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 30. ISBN 83-09-00765-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]