Przejdź do zawartości

Referendum w Katalonii w 2017 roku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Referendum w Katalonii w 2017 roku
Państwo

 Hiszpania

Wspólnota autonomiczna

 Katalonia

Rodzaj

plebiscyt terytorialny

Data przeprowadzenia

1 października 2017

Data zarządzenia

9 czerwca 2017
przez: Generalitat de Catalunya

Podstawa prawna

Ustawa o referendum w sprawie samostanowienia Katalonii

Głosowanie
poprzednie:
2014 		następne:
brak
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Karta do głosowania w referendum

Referendum w Katalonii w 2017 roku (także w formie „1-O”[1][2][3]) – przeprowadzone 1 października 2017 roku, nieuznawane przez rząd Hiszpanii referendum, dotyczące niepodległości Katalonii[4][5]. Głosowanie zostało zarządzone przez kataloński rząd 9 czerwca 2017[6][7], zaś niezbędną akceptację Parlamentu Katalonii w kontrowersyjnych okolicznościach uzyskało 6 września 2017[8]. Zainicjowało ono tzw. hiszpański kryzys konstytucyjny.

Głosowanie było sprzeczne zarówno z obowiązującym Statutem Katalonii (2006)[9], jak i konstytucją Hiszpanii (1978)[9][10][11][12][13].

Trwający przez kilka kolejnych tygodni proces miał swoją kulminację 27 października, kiedy lokalny parlament proklamował Republikę Katalonii[14], zaś hiszpańskie władze centralne zarządziły odwołanie miejscowego rządu i rozwiązanie parlamentu[15].

Działania władz Hiszpanii przed referendum

[edytuj | edytuj kod]

Hiszpańska policja i Gwardia Cywilna zamknęły 140 stron internetowych poświęconych referendum oraz zarekwirowały 13 milionów kart wyborczych[16]. 30 września Gwardia Cywilna dokonała rewizji w Centrum Telekomunikacji i Technologii Informatycznej podległemu władzom katalońskim, a mającym odpowiadać za informatyczne zabezpieczenie referendum[17][11]. Ponadto policja dostała nakaz konfiskaty urn wyborczych[18].

Działania rządu Katalonii

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Deklaracja inicjacji procesu niepodległościowego Katalonii.

W dniu 24 stycznia 2017 r. Rząd Katalonii zorganizował prywatnie zorganizowaną konferencję w jednej z sal Parlamentu Europejskiego w jego siedzibie w Brukseli[19]. Wydarzenie, zatytułowane „Katalońskie referendum”, promował Carles Puigdemont, przewodniczący, Oriol Junqueras, wiceprzewodniczący i Raül Romeva. Uczestniczyło w niej 500 osób, wśród których byli eurodeputowani, dyplomaci i dziennikarze z międzynarodowych mediów[20][21][22][23].

Kroki prawodawcze

[edytuj | edytuj kod]

W październiku 2016 roku Parlament Katalonii przyjął uchwałę, w której zobowiązał się do przeprowadzenia referendum niepodległościowego w drugiej połowie września kolejnego roku[24][25][26]. Uchwałę poparły proniepodległościowe ugrupowania Junts Pel Sí (JxSí), Kandydatura Jedności Ludowej (CUP) i Catalunya Sí que es Pot (CSQP) przy biernym sprzeciwie Obywateli (Cs), Partii Katalońskich Socjalistów (PSC) i Partii Ludowej Katalonii (PPC)[25]. Przewodniczący miejscowego rządu Carles Puigdemont zapowiedział, że raz rozpoczęty proces zakończy się „referendum lub referendum”[26]. Przyjęty dokument przewidywał wiążący charakter przyszłego głosowania, nawet przy sprzeciwie hiszpańskich instytucji centralnych[25]. Akt ten został uchylony przez Trybunał Konstytucyjny w połowie grudnia[27]. W marcu 2017 roku Prokuratura Generalna Katalonii wszczęła śledztwo mające wyjaśnić, czy władze regionu faktycznie zamierzają przeprowadzić referendum. Postępowanie wiązało się z potencjalnym wydatkowaniem środków publicznych na organizację i rozpropagowanie głosowania, które to koszty domyślnie leżą po stronie rządu centralnego[28][29].

Carles Puigdemont w otoczeniu swoich parlamentarzystów podczas ogłoszenia podpisania dekretu ws. referendum

Mimo tego 9 czerwca regionalny rząd wydał dekret zarządzający na niedzielę 1 października referendum, w którym głosujący mieliby odpowiedzieć na pytanie, czy chcieliby, żeby Katalonia została samodzielnym państwem o ustroju republikańskim[6][7]. Projekt ten trafił pod obrady miejscowego parlamentu 9 września i po jedenastogodzinnej debacie został przyjęty większością 72 głosów. Jednocześnie na znak protestu wobec trybu procedowania salę głosowań opuściło 52 opozycyjnych parlamentarzystów[8]. Wobec publikacji prawa sprzecznego z rozstrzygnięciami Trybunału Konstytucyjnego oponowali także sekretarz generalny Parlamentu Xavier Muro i naczelny prawnik Antoni Bayona[30][31].

Ustawa o referendum

[edytuj | edytuj kod]

Uchwalona wówczas Ustawa o referendum w sprawie samostanowienia Katalonii oficjalnie wyznaczyła datę głosowania na 1 października 2017 r.[32] Przewidywała też, że wynik referendum będzie wiążący – w przypadku zwycięstwa obozu separatystów w ciągu dwóch dni od oficjalnego ogłoszenia wyników Parlament Katalonii miał zebrać się na zwyczajnej sesji, na której przyjęta miała być formalna deklaracja niepodległości. W przeciwnym wypadku niezwłocznie miały zostać rozpisane przedterminowe wybory[33]. Bierne prawo wyborcze ustawa przewidywała dla wszystkich uprawnionych do głosowania w wyborach do Parlamentu Katalonii z wyjątkiem osób pozbawionych prawa głosu. Ustawa przewidywała także prawo głosu dla osób przebywających za granicą Hiszpanii, a mających ostatnie miejsce zamieszkania w Katalonii, o ile wyrażą formalnie takie żądanie, a ich prawo wyborcze nie jest ograniczone w inny sposób[34]. Nadzór nad przebiegiem referendum sprawować miała Komisja Wyborcza Katalonii składająca się z pięciu nieusuwalnych członków[35]. Określając wygląd karty do głosowania, przyjęto, że pytanie będzie brzmiało „Czy chcesz, aby Katalonia została niepodległym państwem w formie republiki?” i zostanie zapisane w trzech językach: katalońskim, hiszpańskim i oksytańskim[36].

Kataloński Voleu que Catalunya sigui un estat independent en forma de república?
Hiszpański ¿Quiere que Cataluña sea un estado independiente en forma de república?
Oksytański Voletz que Catalonha vengue un estat independent en forma de republica?

Ustawa została uznana przez hiszpański Trybunał Konstytucyjny za sprzeczną z prawem i wobec tego jej obowiązywanie zostało zawieszone[37][38][11][39][40]. Akt katalońskiego parlamentu został uchwalony mimo zapisów hiszpańskiej konstytucji o „nierozerwalnej jedności” kraju, a także wbrew uregulowaniom Statutu Katalonii, który do zmiany statusu regionu wymagał parlamentarnej większości dwóch trzecich głosów (90 posłów)[12]. 17 października po dogłębnym rozpoznaniu sprawy Trybunał uznał, że kataloński parlament uchwalając przepisy, działał „całkowicie poza prawem”, wkraczając w kompetencje władzy państwowej (w hiszpańskiej konstytucji instytucja referendum zarezerwowana była dla plebiscytu ogólnokrajowego). W wyroku uznano naruszenie zasad nadrzędności przepisów konstytucji, suwerenności narodowej, nierozerwalności narodu hiszpańskiego[13].

Organizacja

[edytuj | edytuj kod]
Około 150 osób skandowało na rzecz operacji policji, jedności Hiszpanii i przeciwko przeprowadzeniu referendum, 21 września 2017 r.[41]

Rząd Katalonii prócz okoliczności związanych z kosztami ponoszonymi na rzecz przeprowadzenia referendum[28][29] musiał także przezwyciężyć inne wyzwania natury organizacyjnej. Nielegalny charakter głosowania, jaki wynikał z zakazu wydanego przez Trybunał Konstytucyjny, powodował, że katalońska administracja nie uzyskała dostępu do spisu powszechnego i spisu wyborców z terytorium regionu, gdyż spisy te tworzone są przez organy administracji publicznej podlegające centralnemu Ministerstwu Gospodarki. Ponadto przekazanie regionalnym organom wyborczym właściwych spisów ludności wymaga akceptacji Kongresu Deputowanych, rządu i króla. Tworzenie alternatywnego spisu wyborczego na potrzeby danego głosowania może być postrzegane jako argument na rzecz nieuczciwości referendum[42]. Ponadto poza granicami Katalonii zamieszkiwało w czasie referendum – według różnych szacunków – od 195 tys.[42] do 285 tys.[43] osób uprawnionych do głosowania. Mimo kampanii władz regionu spośród nich do końca czerwca 2017 roku do list wyborczych dopisało się jedynie około 5000 osób[42][43].

Kampania

[edytuj | edytuj kod]

Kampania miała trwać 15 dni, począwszy od 00:00 w dniach 15 września 2017 r. do 24:00 w dniu 29 września 2017 r.[potrzebny przypis] Finałem kampanii był wielotysięczny wiec w Barcelonie, gdzie m.in. legendarny bard Lluís Llach odśpiewał pieśń „L'Estaca” („Pal”), a poprzedzono to emisją na ekranie początku tej pieśni z jego koncertu w 1976 r. po śmierci dyktatora, dla podkreślenia etapów ich drogi do wolności[44][45].

Obserwatorzy międzynarodowi

[edytuj | edytuj kod]

Ustawa o referendum w artykule 15 zawierała zaproszenie dla organizacji międzynarodowych do kierowania swoich obserwatorów do Katalonii na czas głosowania. Regionalna komisja wyborcza miała udzielać akredytacji oraz gwarantować swobodę działania m.in. w trakcie otwierania lokali wyborczych, głosowania, liczenia głosów i ogłaszania wyników[46].

Z uwagi na brak zainteresowania największych organizacji organizowanym referendum, kataloński rząd zdecydował się na powołanie Diplocat, publiczno-prywatnego konsorcjum mającego pełnić funkcję „zewnętrznego obserwatora”[47]. Diplocat złożyło wniosek do Organizacji Narodów Zjednoczonych wniosek o nadanie statusu obserwatora, jednak ONZ – jak podał hiszpański dziennik El País: dla uniknięcia ewentualnych manipulacji – odmówiła choćby rejestracji zgłoszenia[47][48]. Podobne stanowisko zajął przewodniczący Komisji Weneckiej Rady Europy, który oświadczył jeszcze przed październikowym głosowaniem, że planowane referendum nie spełnia wymogów uznawanych przez ten organ[49].

Pierwszy zespół akredytowanych obserwatorów przybył do Katalonii 8 września. Sześcioosobowa grupa docelowo składać miała się z 20 członków z Francji, Polski, USA i Wielkiej Brytanii pod kierunkiem Holendra Daana Evertsa. Jej macierzystą organizacją był think tank Haskie Centrum Studiów Strategicznych, który nigdy wcześniej nie uczestniczył w misji obserwacji wyborów[50][51]. Oddzielną misją kierowała Helena Catt zasiadająca wcześniej m.in. w nowozelandzkiej komisji wyborczej[51][52]. W jej składzie znaleźli się obserwatorzy z Irlandii, Francji, Nowej Zelandii i Wielkiej Brytanii[52]. Była również delegacja 33 parlamentarzystów i polityków, zwana Międzynarodową Delegacją Parlamentarną w sprawie referendum katalońskiego w sprawie samostanowienia 1 października 2017 r., z partii politycznych ze Słowacji, Belgii, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Niemiec, Grecji, Islandii, Irlandii, Izraela, Łotwy, Macedonii, Monako, Hiszpanii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.[potrzebny przypis]

Akcja policji i oskarżenia o brutalność

[edytuj | edytuj kod]
Hiszpańscy policjanci strzelają gumowymi kulami w tłum i trafiają jednego z protestujących w twarz

Wysoki Trybunał Sprawiedliwości Katalonii nakazał lokalnej formacji policyjnej, Mossos d’Esquadra zapobieżenie otwarciu lokali wyborczych[1][38]. Dodatkowo do regionu sprowadzono 5000[37] funkcjonariuszy Policía Nacional i Guardia Civil, którzy mieli stanowić zabezpieczenie dla miejscowych oddziałów[53]. Pierwotny plan przewidywał wkroczenie jednostek do szkół w nocy z 30 września na 1 października, jednak w sobotę wieczorem rozkazy zostały zmienione[53]. Zgodnie z nowymi wytycznymi Ministerstwa Spraw Wewnętrznych siły policji i Gwardii Cywilnej miały wejść do punktów głosowania między godziną 8 a 9 rano, a więc jeszcze przed ich oficjalnym otwarciem. Następnie pilnowanie porządku planowano pozostawić katalońskim Mossos[53]. Pierwotne założenia przewidywały przejęcie kart do głosowania najpóźniej do godziny 20, kiedy zamykano lokale wyborcze, by nie dopuścić do przeliczenia głosów[53][38].

Jednostki policyjne w trakcie wykonywania rozkazów napotkały na opór wolontariuszy blokujących lokale do głosowania oraz wyborców, wskutek czego doszło do przepychanek funkcjonariuszy w pełnym stroju ochronnym z obywatelami[53][54]. Starcia z policją obserwowano w niektórych lokalach w Barcelonie, Barcelonecie czy Nou Barris[38]. Do jednego z incydentów doszło w miejscowości Sant Julià de Ramis w pobliżu Girony, gdzie spodziewano się, że głos odda Carles Puigdemont. W zajściach udział wzięło przeszło 100 cywilów[38][39][54]. Dodatkowe środki bezpieczeństwa przedsięwzięto także w pobliżu punktów wyborczych właściwych dla byłego premiera Katalonii Artura Masa czy przewodniczącej parlamentu Carme Forcadell[38]. Aktywiści na rzecz referendum organizowali się w celu ochrony głosowania i kart wyborczych, jednak w niektórych przypadkach siły policyjne przy użyciu środków przymusu oraz specjalistycznych narzędzi wkraczały do lokali wyborczych i konfiskowały urny z głosami[38][54]. Użyto pałek policyjnych, oddano także strzały gumowymi kulami[11][39][55][56][54]. Odnotowano przypadek zabezpieczania miejsca głosowania przez strażaków[11][38][39][54]. Doszło także do blokowania przez mieszkańców posterunków policji[11]. Wobec narastających głosów krytyki wobec przemocy oddziałów policyjnych, po południu wydano rozkazy wycofania się z ulic[53].

Według informacji podanej przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych funkcjonariusze zamknęli 92[1] z 2315 lokali wyborczych[57]: policja – 46 placówek, Gwardia Cywilna – także 46[1]. W wyniku zajść aresztowano trzy osoby pod zarzutem ataku na funkcjonariusza na służbie[1].

Zgodnie z komunikatem katalońskiego Departamentu Zdrowia do miejscowych ośrodków medycznych zgłosiły się 893 osoby[53][58]. W znacznej większości odniosły one drobne urazy, jednak w przypadku czterech osób konieczna była dalsza opieka lekarska[58]. Dwie spośród nich były w poważnym stanie: jedna osoba została trafiona gumową kulą w oko, zaś druga doznała zawału serca w lokalu wyborczym[53][38]. Według przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w starciach ucierpiało 431 funkcjonariuszy, głównie na skutek kopnięć, ugryzień i zadrapań, jednak żaden nie wymagał hospitalizacji[37][1].

Część głosów w sprawie brutalnego charakteru akcji policji i Gwardii Cywilnej okazała się nieprawdziwa, niektóre wiadomości miały charakter fake newsów. Radna Republikańskiej Lewicy Katalonii (ERC) na antenie TV3 oskarżyła funkcjonariuszy, że ci podczas akcji w lokalu wyborczym zrzucili ją ze schodów, a następnie umyślnie połamali palce u dłoni „jeden po drugim”[59]. Zajście zostało zarejestrowane przez kamerę operacyjną policji. Na nagraniu nie widać dowodów na potwierdzenie tez kobiety. Sama poszkodowana przyznała później, że jej obrażenia były znacznie łagodniejsze (zapalenie torebki stawowej palca)[60][61][2][62]. Hiszpańskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych poleciło Prokuratorowi Generalnemu sprawdzenie możliwości uznania jako przestępstwa pomówienia twierdzeń alkad Barcelony Ady Colau na temat domniemanego molestowania seksualnego protestujących przez funkcjonariuszy[63].

Niektóre fotografie i nagrania udostępniane w mediach oraz mediach społecznościowych w dniu referendum i tuż po nim w rzeczywistości dotyczyły innych zajść lub nie miały związku z akcją policji. Mężczyzna hospitalizowany w związku z zawałem serca wbrew podawanym informacjom nie brał udziału w protestach[60]. Popularne zdjęcia rannego w głowę 13-latka pochodziły z zabezpieczanego przez Mossos d’Esquadra strajku generalnego z 2012 roku)[60][61]. Inne materiały przedstawiały m.in. zorganizowane w 2013 roku w Tarragonie protesty przeciw polityce oszczędności, marsz górników czy pacyfikację demonstracji przez turecką policję[61][64][3].

Dwa dni po referendum przeprowadzono strajk generalny, w którym Katalończycy protestowali m.in. przeciw brutalności policji w trakcie zajść[65][40].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Proniepodległościowe flagi katalońskie
    Proniepodległościowe flagi katalońskie
  • Antyniepodległościowe graffiti w Badalonie
    Antyniepodległościowe graffiti w Badalonie
  • Karty do głosowania
    Karty do głosowania
  • Osoba głosująca w Guinardó w Barcelonie
    Osoba głosująca w Guinardó w Barcelonie
  • Wozy policyjne
    Wozy policyjne

Wyniki referendum

[edytuj | edytuj kod]
Mapy przedstawiające frekwencję (niebieska) i liczbę poszkodowanych w starciach z policją (czerwona)

Dzień po przeprowadzeniu referendum ogłoszono jego wstępne wyniki (po przeliczeniu 95% głosów). Według nich oddano ponad 2,26 mln głosów przy frekwencji wynoszącej 42,57%. Za niepodległością regionu opowiedziało się przeszło 90% wyborców[66]. Katalońskie władze oszacowały, że 770 tys. wyborców nie mogło oddać głosu z uwagi na zamknięcie przez policję lokali wyborczych[67][68][69][70][71]. Stanowiło to 14,5% wszystkich dopuszczonych do głosowania. Rzecznik prasowy katalońskiego rządu Jordi Turull stwierdził, że frekwencja byłaby wyższa, gdyby nie „hiszpańska represja policyjna”[72], najostrzejsza od czasów Francisco Franco[39].

Oficjalne wyniki ogłoszono 6 października, jednak nie różniły się one znacznie od wstępnych rezultatów. Ostatecznie oddano 2 286 217 głosów, co stanowiło 43,03% ogółu uprawnionych. Głos „za” oddało 90,18% wyborców (92,01% po wyłączeniu głosów pustych)[67][73].

Wybór Głosy Procent
Uprawnionych 5 313 564 100
Głosujących i frekwencja 2 286 217 43,03
 • z czego:
Tak 2 044 038 90,18[a]
Nie 177 547 7,83[a]
Głosy puste 44 913 1,98
Głosy nieważne 19 719 0,86
Głosy ważne 2 266 498 99,14

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Po wyłączeniu głosów pustych wyniki wyniosły odpowiednio 92,01% za oraz 7,99% przeciw.

Wyniki z podziałem na okręgi

[edytuj | edytuj kod]

Źródło: Generalitat de Catalunya[67][73]

Vegueria Tak Nie Frekw.
[%]
Głosy % Głosy %
Alt Pirineu i Aran 26 674 95,18 1350 4,82 53,91
Barcelona 1 239 232 89,93 138 759 10,07 39,54
Camp de Tarragona 142 386 94,12 8897 5,88 36,82
Catalunya Central 205 285 95,96 8638 4,04 58,15
Girona 244 758 96,02 10 140 3,98 53,25
Lleida 118 799 94,98 6274 5,02 52,12
Terres de l’Ebre 62 652 94,80 3434 5,20 53,24
Zagranica 4252 98,72 55 1,28 b.d.
Ogółem 2 044 038 92,01 177 547 7,99 43,03

Nieprawidłowości wyborcze

[edytuj | edytuj kod]

Częściowo z uwagi na wyłączenie i ustawiczne blokowanie przez policję programów komputerowych obsługujących spisy ludności oraz zliczanie głosów[74], podczas referendum doszło do znacznej liczby nieprawidłowości wyborczych. Wśród nich znalazły się przypadki osób, które głosowały więcej niż raz; na oddanie głosu pozwalano nieujętym w spisach ludności cudzoziemcom czy nawet dzieciom[75][76]. Odnotowano przypadki transportowania niezaplombowanych, a zawierających karty urn wyborczych[77] czy głosowania na ulicy bez kontroli dokumentów[78]. W 71 okręgach gminach liczba głosów „za” była większa (niekiedy o kilkaset procent) od liczby wyborców uprawnionych do głosowania na podstawie spisu wyborczego[79].

Hiszpański rząd ogłosił, że katalońskie władze zmieniły zasady referendum na 45 minut przed otwarciem lokali wyborczych[80]. Miano wówczas dopuścić zasadę uniwersalnego spisu wyborczego, dopuszczając głosowanie poza miejscem zamieszkania bez wcześniejszego dopisania się do spisu w danym okręgu wyborczym[79]. Na stronie internetowej poświęconej referendum zamieszczono wzór karty do głosowania – dopuszczono posługiwanie się kartami wydrukowanymi samodzielnie[81][82]. Jednocześnie zniesiono obowiązek używania kopert[82].

Reakcje

[edytuj | edytuj kod]

Hiszpania

[edytuj | edytuj kod]
Manifestacja poparcia z 16 września w Bilbao w Kraju Basków
  •  Aragonia: W Saragossie odbyła się demonstracja poparcia dla rządu centralnego i sprzeciwu wobec referendum, w której udział wzięło od jednego[83] do dwóch tysięcy osób[84]. Jednocześnie decyzją aragońskiego Najwyższego Trybunału Sprawiedliwości wydaną na skutek skargi przedstawicieli Partii Ludowej (PP) zakazano debaty „na rzecz prawa wyboru”, która miała się odbyć w Saragossie 23 września[85].
  •  Baleary: W różnych miejscowościach archipelagu (Palma, Ibiza, Ciutadella i Maó) w obronie jedności Hiszpanii demonstrowało łącznie około 7 tys. osób[84].
  •  Galicja: Przeszło 3 tys. osób uczestniczyło 30 września w Santiago de Compostela w marszu poparcia dla katalońskiego referendum. W demonstracji udział wzięli przedstawiciele partii En Marea i Galicyjskiego Bloku Nacjonalistycznego (BNG)[86].
  •  Kraj Basków: Parlament regionalny wyraził sympatię i poparcie dla referendum oraz silnie skrytykował stanowisko hiszpańskiego rządu w tej sprawie. Potępił wszelkie środki podjęte przeciwko głosowaniu lub „demokracji”[87]. W Bilbao w przeciągu 15 dni zorganizowano dwie wielotysięczne wspierające referendum demonstracje. W drugiej z nich uczestniczyli przedstawiciele głównych sił politycznych Baskonii: koalicji Geroa Bai, ugrupowań Nacjonalistyczna Partia Basków (EAJ-BNV), EH Bildu, Elkarrekin Podemos, nacjonalistycznie nastawionych związków zawodowych ELA i LAB i organizacji młodzieżowych. Obecni byli także lokalni urzędnicy wysokiego szczebla jak choćby burmistrzowie San Sebastián Eneko Goia i Bilbao – Juan María Aburto[88]. Oświadczenie popierające referendum wydało także ETA[89].
  •  Madryt: Zwolennicy referendum w Katalonii planowali zorganizować w należącym do miasta budynku dawnej rzeźni spotkanie „Madryt na rzecz prawa wyboru”. Także z uwagi na odwróconą koronę królewską umieszczoną na plakacie promującym wydarzenie sprzeciw do alkad Madrytu Manueli Carmeny wystosowali przedstawiciele PP. Konserwatywni politycy argumentowali, że obrady będą „nawoływaniem do zachowań sprzecznych z prawem” oraz „obrazą monarchii”[90]. Wydany przez madrycki sąd zakaz organizacji wieców poparcia dla referendum w budynkach publicznych spowodował, że panel odbył się ostatecznie 17 września w prywatnym teatrze[91][92], po czym przerodził się w uliczną demonstrację na rzecz swobody wypowiedzi[93]. Carmena skrytykowała zarówno rozwiązania siłowe stosowane w Katalonii przez Policía Nacional, jak i władze regionu za przeprowadzenie referendum „niespełniającego podstawowych wymogów”. Zasugerowała też, że przedstawiciel władzy „niezdolny do dialogu” powinien ustąpić, oficjalnie nie wskazując jednak, kogo miała na myśli[94].
  •  Nawarra: Parlament Nawarry 21 września przyjął dwie uchwały zgłoszone przez ugrupowania Geroa Bai, EH Bildu, Podemos-Ahal Dugu oraz Izquierda-Ezkerra, w których skrytykowano działania hiszpańskiego rządu poprzedzające referendum, które uznano za faktyczną próbę ograniczenia katalońskiej autonomii. Przeciwko przyjęciu uchwał głosowały kluby Unii Ludowej Nawarry (UPN), Partii Ludowej Nawarry (PPN) oraz Socjalistycznej Partii Nawarry (PSN)[95].
  •  Walencja: Na kilkanaście dni przed datą referendum należący do Walenckiego Bloku Nacjonalistycznego prezydent walenckiego parlamentu Enric Morera publicznie skrytykował „represyjne i autorytarne” działania rządu Rajoya[96]. W parlamencie zgłoszony przez Podem projekt rezolucji wzywającej rząd Hiszpanii do poszanowania praw Katalończyków został odrzucony głosami Partii Ludowej, Partii Socjalistycznej i Cs mimo poparcia koalicji Compromís[97]. W centrum Walencji 1 października zorganizowano dwie demonstracje; w każdej uczestniczyło kilkaset osób. Rano manifestowano na rzecz jedności Hiszpanii, rozciągając olbrzymią flagę państwową. Wieczorem odbył się wiec poparcia dla katalońskiego referendum i prawa głosu[98][99].

Inne państwa

[edytuj | edytuj kod]
  •  Polska: Oświadczenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych: W pełni respektujemy zasady suwerenności, integralności terytorialnej i jedności Królestwa Hiszpanii. Rozwiązanie kwestii sporu między rządem Królestwa Hiszpanii a Katalonią, podobnie jak wszelkie spory pomiędzy rządem Królestwa Hiszpanii a wspólnotami autonomicznymi, w tym dążenia separatystyczne, stanowią wewnętrzne sprawy Królestwa Hiszpanii. Wyrażamy nadzieję na szybkie ustabilizowanie sytuacji w Katalonii. Ufamy, że rząd Hiszpanii i władze Katalonii ułożą wzajemne relacje zgodnie z konstytucją Królestwa Hiszpanii i obowiązującym prawem, na drodze dialogu i kompromisu, w duchu porozumienia, bez wymuszania rozwiązań siłowych i ulicznych demonstracji[100][101].
  •  Chorwacja: Chorwacki Premier Andrej Plenković stwierdził, że Chorwacja uważa to referendum za wewnętrzną kwestię Hiszpanii, podczas gdy chorwackie Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Europejskich wezwało rząd hiszpański i kataloński do rozpoczęcia dialogu w sprawie znalezienia pokojowego rozwiązania problemu[102].

Organizacje międzynarodowe

[edytuj | edytuj kod]
  •  ONZ: odmówiło uczestnictwa w monitorowaniu referendum[47].
  •  ONZ: 23 września niezależny ekspert z ONZ ds. promowania demokratycznego i sprawiedliwego międzynarodowego porządku, Alfred de Zayas wydał oświadczenie[103], w którym opowiada się za prawem do samokontroli katalońskich ludzi, przypominając „Konstytucja hiszpańska sama w swoich artykułach 10 i 96 stanowi nadrzędność prawa międzynarodowego, w szczególności międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka w prawie wewnętrznym, a samookreślenie nie ogranicza się wyłącznie do kontekstu dekolonizacji”.
  •  Unia Europejska: 2 października 2017 roku, dzień po referendum, Komisja Europejska wystosowała oświadczenie w którym stwierdziła, że Zgodnie z hiszpańską konstytucją wczorajsze głosowanie w Katalonii było nielegalne[104], a kwestia wewnętrzna dla Hiszpanii powinna być rozwiązywana zgodnie z porządkiem konstytucyjnym Hiszpanii[104]. Podtrzymujemy również stanowisko prawne tej Komisji, jak również jej poprzedników. Jeśli zorganizowanie referendum odbędzie się zgodnie z hiszpańską konstytucją, oznaczałoby to, że opuszczane terytorium znalazłoby się poza Unią Europejską[104].
  •  Unia Europejska: 7 września 2017 roku Antonio Tajani, przewodniczący Parlamentu Europejskiego, w pismie skierowanym do hiszpańskiej eurodeputowanej Beatriz Becerry (UPyD) stwierdził, że konstytucyjny porządek każdego państwa członkowskiego UE musi być przestrzegany przez cały czas. Stwierdził również, że jeśli terytorium odłączy się od państwa członkowskiego UE, staje się ono państwem trzecim w odniesieniu do UE, a traktaty UE już nie mają do niego zastosowania[105]
  •  Unia Europejska: Parlament Unii Europejskiej: Gregor Gysi, przewodniczący Partii Europejskiej Lewicy, potępił aresztowania Guardii Civil w trakcie przygotowań do referendum i wezwał do politycznego rozwiązania problemu[106].

Reperkusje polityczne

[edytuj | edytuj kod]
Kataloński strajk generalny przeciwko brutalności policji (3.10.2017)
Prohiszpańska manifestacja „Dość!” (8.10.2017)
Puigdemont podczas wystąpienia przed Parlamentem (10.10.2017)

Dwa dni po głosowaniu szef katalońskiego rządu Carles Puigdemont w wywiadzie dla BBC stwierdził, że rząd kataloński „podejmie działania pod koniec tygodnia lub na początku następnego”, aby ogłosić jednostronnie niepodległość Katalonii. Dodał również, że nie ma obecnie żadnych kontaktów między Madrytem a jego administracją[107]. Tego samego dnia król Hiszpanii Filip VI nazwał katalońskie referendum „nielegalnym”. W orędziu telewizyjnym powiedział, że zdecydował się zwrócić się bezpośrednio do Hiszpanów, ponieważ kraj przeżywa „bardzo poważne chwile w życiu demokratycznym”. Zarzucił władzom katalońskim „nielojalność i nieodpowiedzialność”[107][108].

Dwa dni później, 5 października hiszpański Trybunał Konstytucyjny nakazał tymczasowe zawieszenie zaplanowanej na 9 października sesji parlamentu Katalonii. W konsekwencji prezydent parlamentu Katalonii Carme Forcadell zwołała sesję plenarną na kolejny dzień, 10 października[109]. W wywiadzie dla gazety El País, który ukazał się 7 października premier Hiszpanii Mariano Rajoy wykluczył rozwiązanie kryzysu w Katalonii drogą mediacji. Powiedział także, iż siły porządkowe liczące 4000 policjantów, skierowane do tego regionu na czas referendum, pozostaną w Katalonii aż do zakończenia kryzysu[110]. Dzień później w Barcelonie odbyła się prohiszpańska demonstracja pod nazwą „Dość! Przywróćmy zdrowy rozsądek”. Uczestniczyło w niej co najmniej 350 tys. osób oraz przedstawiciele PP i Cs[111].

Podczas blisko godzinnego wystąpienia przed katalońskim parlamentem Puigdemont 10 października zaprezentował izbie wyniki referendum, argumentując, że dzięki nim „Katalonia uzyskała prawo do bycia niepodległym państwem”[112][113][114]. W imieniu rządu zaproponował jednak, by zawiesić skutki deklaracji niepodległości na kilka tygodni i rozpocząć negocjacje z rządem w Madrycie[113][114][115][116]. Sam określił tę propozycję jako gest „odpowiedzialności i wspaniałomyślności”[113][115]. Po wystąpieniu Puigdemont i parlamentarzyści partii opowiadających się za secesją podpisali deklarację niepodległości konstytuującą Katalonię jako niezależną republikę, jednak dokument nie wskazywał daty, z którą zadeklarowane skutki miałyby się ziścić[114][117]. W odpowiedzi premier Hiszpanii zażądał od władz regionu jasnego oświadczenia, czy wtorkowe wydarzenia należy poczytywać za ogłoszenie secesji, czy też nie[118][119][120][121][122]? Termin wyznaczono na 16 października. W razie odpowiedzi twierdzącej przewidziano trzydniowy termin na odwołanie deklaracji[118][121]. W przeciwnym wypadku Rajoy zasugerował użycie art. 155 hiszpańskiej konstytucji, który pozwala na zawieszenie autonomii regionu w razie naruszania przez lokalne władze zasad konstytucyjnych[118][119][120][121][122]. 12 października w ramach obchodów hiszpańskiego święta narodowego w Barcelonie 65 tys. osób udział wzięło w demonstracji na rzecz jedności kraju[123].

W poniedziałek 16 października Puigdemont wystosował do premiera Rajoya list[124][125]. Wobec nacisków z obu stron, tak hiszpańskich władz centralnych, jak i skrajnie niepodległościowych grup parlamentarnych[126][127][128][129] jego treść zawierała ogólnikowe wezwanie do zaprzestania hiszpańskich „represji” i propozycję dwumiesięcznych negocjacji w sprawie statusu Katalonii[124][125][130]. Treść listu zyskała aprobatę koalicyjnej ERC, jednak została silnie skrytykowana przez skrajnie lewicową CUP. Ugrupowanie to argumentowało, że jasna deklaracja niepodległości jest jedynym sposobem na zmuszenie hiszpańskiego rządu do dialogu[131]. W odpowiedzi na list przedstawiciele hiszpańskiego rządu wyrazili ubolewanie, że prezydent Generalitat nie potrafił jednoznacznie ustosunkować się do podstawowego pytania. Wskazano także, że ostateczny termin na „powrót na drogę legalności” upływa w czwartek 19 października[132][133]. Tego samego dnia aresztowani zostali Jordi Cuixart i Jordi Sànchez, przywódcy niepodległościowych organizacji społecznych – odpowiednio Òmnium Cultural i Assemblea Nacional Catalana. Zarzucono im, że 20 września podburzali ludzi do tego, by ci uniemożliwili Gwardii Cywilnej rekwirowanie materiałów do głosowania podczas nadchodzącego referendum. Na skutek działań ANC i Òmnium na ulice wyszło wówczas ok. 40 tys. osób. W tej samej sprawie zastosowano dozór policyjny w stosunku do zwierzchnika Mossos d’Esquadra Josepa Lluisa Trapero[134][135][136]. Wydarzenia te wywołały wzburzenie wśród przedstawicieli lokalnych władz[137], a także mieszkańców Katalonii, którzy we wtorek wieczorem w liczbie 200 tys. demonstrowali na ulicach Barcelony[138]. Zarówno Puigdemont[137], jak i niektóre tytuły prasowe określiły działaczy jako nowych hiszpańskich więźniów politycznych[136]. Decyzji sądu bronił natomiast lider katalońskiego odłamu PP Xavier García Albiol[137].

Wobec biernej postawy Carlesa Puigdemonta, 21 października hiszpański premier ogłosił, że zgodnie z postanowieniami art. 155 konstytucji ma zamiar przedsięwziąć środki zmierzające do przywrócenia w Katalonii rządów prawa i – w ciągu sześciu miesięcy – przedterminowych wyborów w regionie, w związku z czym zwrócił się o ich zatwierdzenie przez Senat. Wśród wskazanych kroków przewidziano usunięcie z urzędu prezydenta Generalitat i wszystkich członków rządu, przekazanie ich kompetencji rządowi centralnemu, tymczasowe ograniczenie władzy lokalnego parlamentu[139][140][141][142], a także przejęcie przez rząd kontroli nad autonomiczną policją, finansami Generalitat czy katalońskimi mediami publicznymi[141]. Ostatni z wymienionych kroków miał „zagwarantować dokładne, obiektywne i zrównoważone informacje”[143]. Jednocześnie Rajoy zadeklarował, że nie zawiesza ani katalońskiej autonomii jako takiej, ani lokalnego samorządu[142]. Plany rządu centralnego spotkały się z ostrą krytyką przedstawicieli JxSí, Demokratycznej Europejskiej Partii Katalońskiej (PDeCAT) i Catalunya en Comú (CeC), którzy nazwali je „całkowicie nieuzasadnionymi”, „atakiem na prawa i wolności”, „autorytarną ofensywą” czy nawet „prawdziwym zamachem stanu”[144][145]. Członek zarządu partii Podemos określił działania Rajoya jako „zawieszenie demokracji w całym kraju”[145], zaś szef struktur Zjednoczonej Lewicy określił je jako „niebezpieczne” i „nieodpowiedzialne”[145]. Podobne stanowisko zajęli także przedstawiciele walenckiej koalicji Compromís, czy baskijskich EAJ-PNV i EH Bildu[145]. Przedstawiciel Cs uznał, że kroki przedsiębrane przez hiszpańskie władze pozwolą na „przywrócenie demokracji”[144]. W popołudniowych demonstracjach na rzecz uwolnienia aresztowanych działaczy i obrony niezależności w Barcelonie udział wzięło 450 tys. osób, wśród nich przedstawiciele JxSí, (PDeCAT, ERC), CSQP, CUP, CeC i Podem[146][147].

Deklaracja niepodległości i zawieszenie autonomii

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Hiszpański kryzys konstytucyjny.

Kolejne dni prowadziły do dalszego wzrostu napięcia pomiędzy dwoma obozami i wzajemnych oskarżeń o brak woli porozumienia[148][149]. W czwartek 26 października, w czasie, gdy w hiszpańskim senacie trwała debata nad zastosowaniem „środków naprawczych” na podstawie art. 155 konstytucji, Carles Puigdemont zaprezentował krótkie wystąpienie. Wbrew przewidywaniom części mediów nie zdecydował się ani na rozpisanie nowych wyborów parlamentarnych[150] (co miało powstrzymać działania władz centralnych), ani na ogłoszenie niepodległości od Hiszpanii[151]. Poinformował natomiast, że nie otrzymawszy od premiera Rajoya gwarancji poszanowania autonomicznych praw Katalonii, nie mógł pozwolić na zarządzenie wyborów[149]. Jednocześnie przekazał mandat do dalszych działań lokalnemu parlamentowi[149].

Puigdemont głosujący w sprawie deklaracji niepodległości (27.10.2017)

Dzień później po ożywionej dyskusji parlamentarnej, w której przedstawiciel Cs oskarżył rządzących regionem o „sprowadzanie Katalonii na skały”[152], autonomiczny parlament na wniosek JxSí i CUP wprowadził do porządku obrad projekt uchwały w sprawie jednostronnej deklaracji niepodległości. Wobec zapowiedzi hiszpańskiego rządu dotyczącej kar za „działalność wywrotową” sięgających 30 lat pozbawienia wolności, zarządzono głosowanie tajne[153][154]. Zaproponowana uchwała uzyskała 70 głosów poparcia przy 10 głosach przeciwnych i dwóch wstrzymujących się[14][155]. Proklamowano wówczas „Republikę Katalońską jako niepodległe, samorządne, demokratyczne i socjalne państwo prawa”[156]. Posłowie opozycji (PP, PSC i Cs) nie wzięli udziału w głosowaniu[155]. Zaledwie 45 minut później zakończyła się sześciogodzinna debata w hiszpańskim Senacie, w wyniku której izba wyraziła zgodę na podjęcie przez rząd środków nadzwyczajnych mających na celu odzyskanie kontroli nad wydarzeniami w Katalonii. Za wprowadzeniem w życie art. 155 konstytucji głosowało 214 senatorów z PP, Foro Asturias, UPN, PSOE, Cs i Koalicji Kanaryjskiej. Przeciw były ugrupowania Podemos, ERC, EAJ-PNV i PDeCAT (łącznie 47 głosów), jeden senator wstrzymał się od głosu[157]. W rezultacie rząd Rajoya przyjął pięć dekretów: o odwołaniu prezydenta Generalitat; o odwołaniu pozostałych członków rządu; o przekazaniu ich kompetencji właściwym hiszpańskim ministrom; o likwidacji wszystkich agencji, zagranicznych przedstawicielstw Generalitat i odwołaniu 141 urzędników powołanych przez ministrów katalońskiego rządu oraz o rozwiązaniu autonomicznego parlamentu i rozpisaniu nowych wyborów na dzień 21 grudnia[15][158]. Chociaż zdymisjonowany rząd Katalonii zakończył działalność i opuścił siedzibę rządu w Barcelonie, premier Puigdemont wezwał 28 października zwolenników niepodległości do demokratycznego oporu wobec władz hiszpańskich. W tym samym dniu zdymisjonowany został również komendant autonomicznej policji katalońskiej Josep Lluis Trapero, który odchodząc, wezwał wszystkich podwładnych do posłuszeństwa rozkazom swojego następcy[159].

Dwa dni później prokurator generalny wniósł do Krajowego Sądu Wyższej Instancji (Audiencia Nacional) oraz hiszpańskiego Sądu Najwyższego (Tribunal Supremo) dwa akty oskarżenia, w których zarzucił działalność wywrotową, powstanie oraz sprzeniewierzenie środków publicznych odpowiednio byłym członkom katalońskiego rządu i byłym członkom prezydium lokalnego parlamentu[160][161]. Po ogłoszeniu zarzutów Puigdemont wraz z sześcioma byłymi radcami Generalitat opuścił Hiszpanię i udał się do Brukseli[162], gdzie odciął się od pogłosek na temat ubiegania się o azyl polityczny i wezwał do zagwarantowania uczciwości grudniowych wyborów w Katalonii[163]. Pozostali członkowie rządu z Oriolem Junquerasem na czele po przesłuchaniu w dniu 2 listopada zostali aresztowani bez określenia wysokości kaucji – jedynie Santi Vila, który podał się do dymisji wobec różnicy zdań ws. deklaracji niepodległości, opuścił areszt po wpłaceniu 50 tys. euro kaucji[164]. Carles Puigdemont i czterej pozostający w Brukseli eksradcy Generalitat zaproponowali przesłuchanie w Belgii[165], jednak Sąd Krajowy wystosował wobec nich europejski nakaz aresztowania[166].

Skutki ekonomiczne

[edytuj | edytuj kod]

Katalonia w przededniu referendum była jedną z najsilniejszych pod względem gospodarczym części kraju (jej udział w hiszpańskiej gospodarce wynosił 25–30%)[141][142], a przeszło 7 tys. zagranicznych przedsiębiorstw ulokowało swoją hiszpańską siedzibę właśnie na terenie tego regionu. Stanowiło to zaledwie 1% wszystkich katalońskich przedsiębiorstw, jednak podmioty zagraniczne odpowiadały za 18% zatrudnienia i 29% obrotu[167].

W związku z niepewną sytuacją polityczną – perspektywą opuszczenia obszaru celnego Unii Europejskiej, strefy euro i właściwości Europejskiego Banku Centralnego[168] – część zlokalizowanych na terenie Katalonii przedsiębiorstw zaczęła po referendum rozważać przeniesienie swojej siedziby poza granice regionu. Wspomniane kroki znacznie uprościł opublikowany w sobotę 7 października dekret królewski[169]. W ciągu pierwszych 20 dni na taki ruch zdecydowało się około 1200 podmiotów[170], wśród nich choćby katalońskie banki CaixaBank i Sabadell[168][170][171], towarzystwo ubezpieczeniowe Axa, browar San Miguel czy przedsiębiorstwo energetyczne Gas Natural Fenosa[172]. Niespełna tydzień później liczba ta wzrosła do 1500 przedsiębiorstw, które łącznie odpowiadały za 30% zatrudnienia w regionie. Choć nie było to jednoznaczne z przeniesieniem zakładów poza granice Katalonii, zdaniem Juana Rosella, prezesa Hiszpańskiej Konfederacji Organizacji Pracodawców (CEOE), niemal pewne było wystąpienie takich skutków w przyszłości[173].

W następstwie wydarzeń w Katalonii hiszpański rząd o 0,3 p.p. skorygował także prognozę dotyczącą wzrostu gospodarczego dla całego kraju na rok 2018, obniżając ją z 2,6 do 2,3%[170]. Wyliczony przez CEOE pod koniec października wskaźnik spowolnienia gospodarczego (0,2–0,3 p.p.) z wszelkim prawdopodobieństwem w przyszłości miał jeszcze ulec pogorszeniu[173]. W pierwszych dniach listopada swoją prognozę na lata 2018–2019 ogłosił także hiszpański bank centralny. W wariancie optymistycznym strata spowodowana kryzysem w Katalonii miała wynieść 0,3 p.p. (3,3 mld euro), zaś w przypadku długotrwałych skutków nawet 2,5 p.p. (27 mld euro)[174].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f Interior asegura que 431 policías y guardias civiles resultaron heridos en el dispositivo del 1-O. „La Vanguardia”. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z adresu 2017-11-11]. 
  2. ↑ a b No tenía los dedos rotos sino inflamados: el desmentido de la votante del 1-O. „El Confidencial”, 2017-10-03. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-05]. (hiszp.). 
  3. ↑ a b Falsos heridos, banderas de Photoshop... Éstos fueron los bulos virales del 1-O. „El Mundo”, 2017-10-02. ISSN 1134-4261. OCLC 664151341. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-08]. (hiszp.). 
  4. ↑ Hiszpania: Referendum w sprawie niepodległości Katalonii 1 października. rp.pl, 2017-06-09. [dostęp 2017-09-02].
  5. ↑ Sam Jones. Catalonia calls independence referendum for October. „The Guardian”. ISSN 0261-3077. OCLC 669764666. [dostęp 2017-10-02]. [zarchiwizowane z adresu 2017-06-09]. (ang.). 
  6. ↑ a b Dani Cordero. Catalan independence referendum to be held on October 1: regional premier. „El País”. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-02]. [zarchiwizowane z adresu 2017-09-05]. (ang.). 
  7. ↑ a b Gerard Pruna, Aleix Moldes. „¿Voleu que Catalunya sigui un estat independent en forma de república?”, la pregunta del referèndum de l'1 d’octubre. „Ara”, 2017-06-09. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z adresu 2017-08-07]. (kat.). 
  8. ↑ a b Sam Jones. Catalonia to hold independence vote despite anger in Madrid. „The Guardian”, 2017-09-06. ISSN 0261-3077. OCLC 669764666. [dostęp 2017-10-02]. [zarchiwizowane z adresu 2017-09-28]. (ang.). 
  9. ↑ a b Pere Ríos. Las diez claves de la ley del referéndum de Cataluña. „El País”, 2017-09-06. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-02]. [zarchiwizowane z adresu 2017-09-06]. (hiszp.). 
  10. ↑ Esteban Duarte, María Tadeo: Catalans Signal They May Declare Independence Within a Week. Bloomberg L.P., 2017-10-01. [dostęp 2017-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  11. ↑ a b c d e f 'More than 700 hurt' in Catalonia poll. BBC News, 2017-10-01. [dostęp 2017-10-04]. (ang.).
  12. ↑ a b Catalonia plans an independence vote whether Spain lets it or not. „The Economist”, 2017-07-15. ISSN 0013-0613. OCLC 824602530. [dostęp 2017-10-12]. [zarchiwizowane z adresu 2017-07-31]. (ang.). 
  13. ↑ a b Nati Villanueva. El TC tumba por unanimidad la ley del referéndum. „ABC”, 2017-10-17. [dostęp 2017-10-18]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-18]. (hiszp.). 
  14. ↑ a b Catalan Parliament declares independence, [w:] Catalan News, Agència Catalana de Notície, 27 października 2017 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (ang.).
  15. ↑ a b Rajoy dismisses full Catalan cabinet and calls elections for December 21, [w:] Catalan News, Agència Catalana de Notície, 27 października 2017 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (ang.).
  16. ↑ Aleksandra Gersz: Mobilizacja przed referendum w Katalonii. Władze Hiszpanii robią wszystko, by zablokować głosowanie. www.polskatimes.pl, 2017-09-30. [dostęp 2017-09-30]. (pol.).
  17. ↑ Rewizja w centrum informatycznym, protesty na ulicach... Rośnie napięcie przed referendum w Katalonii [ZDJĘCIA]. wiadomosci.dziennik.pl, 2017-09-30. [dostęp 2017-09-30].
  18. ↑ Referendum niepodległościowe w Katalonii. Policja wkracza do akcji. interia.pl. [dostęp 2017-10-01].
  19. ↑ Europa Press. Barcelona, Puigdemont y Junqueras viajan a Bruselas este martes para defender un referéndum pactado [online], heraldo.es [dostęp 2017-10-04].
  20. ↑ Laura Pous: Puigdemont: “Europe cannot look the other way”. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície. [dostęp 2017-10-04]. (ang.).
  21. ↑ Puigdemont on the referendum: ‘Europe cannot look the other way and should be part of the solution’ [online], VilaWeb.cat [dostęp 2017-10-04] (ang.).
  22. ↑ MEPs from fourteen countries and all political groups attend hearing with Puigdemont, Junqueras and Romeva in Brussels [online], VilaWeb.cat [dostęp 2017-10-04] (ang.).
  23. ↑ The Catalan Referendum conference [SUBS]. governcat 2017-02-10. [dostęp 2017-10-04].
  24. ↑ Sara Prim: Puigdemont to call a referendum next September if Spain doesn’t allow Catalans to vote. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2016-08-26. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-17)]. (ang.).
  25. ↑ a b c Parliament approves calling a referendum with or without Spain’s consent. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2016-10-07. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-17)]. (ang.).
  26. ↑ a b Amanda Calvo: Catalan parliament votes yes to independence referendum next September. Reuters, 2016-09-06. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-06)]. (ang.).
  27. ↑ Pérez Fernando J.. Spain’s Constitutional Court halts call for Catalan independence vote. „El País”, 2016-12-14. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03]. (ang.). 
  28. ↑ a b Xabi Barrena, J.G. Albalat. La fiscalía investiga si el Govern está preparando el referéndum. „El Periódico”, 2017-03-24. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z adresu 2017-09-25]. (hiszp.). 
  29. ↑ a b Xabi Barrena, J.G. Albalat, La fiscalía investiga si el Govern está preparando el referéndum, „elperiodico”, 24 marca 2017 [dostęp 2017-10-04] (hiszp.).
  30. ↑ Casimiro García-Abadillo. La oposición deja en evidencia la falta de cultura democrática de Forcadell. „El Independiente”, 2017-09-06. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03]. (hiszp.). 
  31. ↑ Oriol Solé Altimira: Los letrados del Parlament advierten a Forcadell de que tramitar la ley del referéndum es ilegal. eldiario.es, 2017-09-06. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-09)]. (hiszp.).
  32. ↑ Llei 19/2017 ↓, art. 9 ust. 1
  33. ↑ Llei 19/2017 ↓, art. 4 ust. 3–5
  34. ↑ Llei 19/2017 ↓, art. 6
  35. ↑ Llei 19/2017 ↓, art. 17–20
  36. ↑ Llei 19/2017 ↓, art. 4 ust. 1, art. 7 ust. 1
  37. ↑ a b c Aritz Parra and Ciaran Giles | AP, Catalonia urges mediation with Spain in secession dispute, „The Washington Post”, 2 października 2017, ISSN 0190-8286, OCLC 466312582 [dostęp 2017-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-04] (ang.).
  38. ↑ a b c d e f g h i Marta Rodríguez, Alfonso L. Congostrina, La Generalitat cifra en 844 los atendidos por heridas y ataques de ansiedad, „El País”, 2 października 2017, ISSN 0213-4608, OCLC 72754766 [dostęp 2017-10-04] (hiszp.).
  39. ↑ a b c d e Vasco Cotovio, Isa Soares and Hilary Clarke, Catalonia independence vote descends into chaos [online], CNN [dostęp 2017-10-04].
  40. ↑ a b Catalonia independence 'in matter of days'. BBC News, 2017-10-04. [dostęp 2017-10-04]. (ang.).
  41. ↑ Més de 150 persones es manifesten a favor de la Guàrdia Civil a la caserna de Travessera de Gràcia. „El Món”. [dostęp 2017-10-18]. (ang.). 
  42. ↑ a b c Jaume V. Aroca. Se buscan los datos de 5,5 millones de catalanes para el Referéndum. „La Vanguardia”, 2017-06-27. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-11]. 
  43. ↑ a b Javier Casqueiro, Dani Cordero, Catalan government fails to mobilize region’s expats in run-up to referendum, „El País”, 26 czerwca 2017, ISSN 0213-4608, OCLC 72754766 [dostęp 2017-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-28] (ang.).
  44. ↑ Lluís Llach cantant l’Estaca a l’acte Final de la Campanya del Sí. Maite Solé 2017-09-29. [dostęp 2017-10-31].
  45. ↑ Gran acte final de campanya referèndum 1 octubre (29/09/2017). eurocat 2017-09-29. [dostęp 2017-10-31].
  46. ↑ Llei 19/2017 ↓, art. 15
  47. ↑ a b c Miguel González. La ONU frena el intento de dar aval internacional al referéndum catalán. „El País”, 2017-07-26. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z adresu 2017-09-19]. (hiszp.). 
  48. ↑ La ONU rechaza la petición del consorcio Diplocat de la Generalitat para ser observador internacional. „La Vanguardia”, 2017-07-26. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-11]. (hiszp.). 
  49. ↑ La Comisión de Venecia asegura que el referéndum de Puigdemont no cumple los estándares. „ABC”, 2017-09-27. ISSN 1136-0232. OCLC 476344264. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-08]. (hiszp.). 
  50. ↑ Romeva rep la primera missió d’observadors internacionals del referèndum. „La Vanguardia”, 2017-09-08. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-11]. (kat.). 
  51. ↑ a b Jordi Pérez Colomé. Vigilancia “limitada” para el referéndum. „El País”, 2017-09-16. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-09-29]. (hiszp.). 
  52. ↑ a b El conseller Romeva rep la segona Missió Internacional d’Observació Electoral del referèndum. Rząd Katalonii, 2017-09-14. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-12)]. (kat.).
  53. ↑ a b c d e f g h Óscar López-Fonseca, Riot police operations called off early after outcry over violence in Catalonia, „El País”, 2 października 2017, ISSN 0213-4608, OCLC 72754766 [dostęp 2017-10-04] (ang.).
  54. ↑ a b c d e Police vs firefighters: officers clash in defining images of Catalonia referendum. „South China Morning Post”, 2017-10-02. [dostęp 2017-10-07]. [zarchiwizowane z adresu 2010-10-07]. (ang.). 
  55. ↑ Dramatyczny przebieg referendum w Katalonii. Wzrosła liczba rannych, trwa liczenie głosów, „gazetapl” [dostęp 2017-10-02] (pol.).
  56. ↑ Rośnie napięcie w Katalonii. Kilkaset osób rannych w starciach z policją, „TVN24.pl” [dostęp 2017-10-02].
  57. ↑ 5,3 milions de catalans estan cridats a votar l'1 d’octubre en els més de 2.000 col·legis electorals que obriran a Catalunya. Generalitat de Catalunya, 2017-09-29. [dostęp 2017-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-08)]. (kat.).
  58. ↑ a b Actualització del Departament de Salut en relació a les persones que han rebut assistència sanitària durant el referèndum (2 d’octubre- 10 hores). Generalitat de Catalunya, 2017-10-02. [dostęp 2017-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-03)]. (kat.).
  59. ↑ “Me han roto los dedos uno en uno y me han tocado las tetas mientras se reían”. „La Vanguardia”, 2017-10-01. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-01]. (hiszp.). 
  60. ↑ a b c La mujer que aseguró que le habían roto los dedos de una mano dice ahora que solo tiene una inflamación. „ABC”, 2017-10-03. ISSN 1136-0232. OCLC 476344264. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-11]. (hiszp.). 
  61. ↑ a b c Rafa Latorre. Una ficción mucho más efectiva. „El Mundo”, 2017-10-04. ISSN 1134-4261. OCLC 664151341. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-10]. (hiszp.). 
  62. ↑ Una de las golpeadas en el 1-O por la policía matiza el alcance de su lesión. „La Vanguardia”, 2017-10-03. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03]. (hiszp.). 
  63. ↑ José María Olmo. Interior denuncia a Colau por acusar a Policía y Guardia Civil de agresiones sexuales. „El Confidencial”, 2010-10-02. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-05]. (hiszp.). 
  64. ↑ Adrien Sénécat. Violences policières en Catalogne : attention aux images trompeuses. „Le Monde”, 2017-10-02. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-04]. (fr.). 
  65. ↑ Oskar Górzyński: Strajk generalny w Katalonii. „Hiszpania tu się skończyła”. wp.pl. [dostęp 2017-10-03].
  66. ↑ Resultats del referèndum de l'1 d’octubre [online], Rząd Katalonii, 2 października 2017 [dostęp 2017-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-04] (kat.).
  67. ↑ a b c El Govern trasllada els resultats definitius del referèndum de l’1 d’octubre al Parlament de Catalunya [online], Rząd Katalonii, 6 października 2017 [dostęp 2017-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-06] (kat.).
  68. ↑ Isa Soares, Vasco Cotovio and Hilary Clarke, Catalonia referendum result is a crisis for Spain [online], CNN [dostęp 2017-10-04].
  69. ↑ Graham Russell, Nicola Slawson, Patrick Greenfield. Catalonia referendum: 90% voted for independence, say officials – as it happened. „The Guardian”, 2017-10-02. ISSN 0261-3077. OCLC 669764666. [dostęp 2017-10-04]. (ang.). 
  70. ↑ Massive majority votes for Catalan independence. „The Independent”, 2017-10-01. [dostęp 2017-10-04]. (ang.). 
  71. ↑ El Govern anuncia un 90% de 'síes' entre las 2.262.424 papeletas contadas y asegura haber escrutado el 100,88% de votos. „El Mundo”. ISSN 1134-4261. OCLC 664151341. [dostęp 2017-10-04]. (hiszp.). 
  72. ↑ Isa Soares, Vasco Cotovio i Hilary Clarke, Catalonia referendum result is a crisis for Spain [online], CNN [dostęp 2017-10-04].
  73. ↑ a b Referèndum d’Autodeterminació de Catalunya | Resultats definitius, Rząd Katalonii, 6 października 2017 [dostęp 2017-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-24] (kat.).
  74. ↑ Melchior Sáiz-Pardo. La Guardia Civil gana la guerra tecnológica al tumbar el 'censo universal'. „Diario de León”, 2017-10-01. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-24]. (hiszp.). 
  75. ↑ Irregularidades en el referéndum: gente que vota cuatro veces, votos 'extranjeros'.... „El Confidencial”, 2017-10-01. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-01]. (hiszp.). 
  76. ↑ Carlos García-Ovies: La utilización de los niños en el referéndum: primero escudos humanos y luego votantes. OK Diario, 2017-10-01. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-24)]. (hiszp.).
  77. ↑ La caída al suelo de una bolsa con una urna y papeletas de votación crea debate en las redes. „ABC”, 2017-10-01. ISSN 1136-0232. OCLC 476344264. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-24]. (hiszp.). 
  78. ↑ Así es el referéndum: voto en plena calle y urnas que llegan llenas a los colegios. „La Razón”, 2017-10-01. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-24]. (hiszp.). 
  79. ↑ a b Camilo S. Baquero. El ‘sí’ obtuvo más votos que personas censadas en 71 municipios. „El País”, 2017-10-03. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-05]. (hiszp.). 
  80. ↑ El Gobierno español da por „desbaratado” el referéndum tras el cambio de las normas a 45 minutos de la votación. „Deia”, 2017-10-01. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03]. (hiszp.). 
  81. ↑ Material per descarregar [online], Generalitat de Catalunya [zarchiwizowane z adresu 2017-09-25] (kat.).
  82. ↑ a b Maribel Marín: El hazmerreír del referéndum independentista: Aceptan papeletas caseras y sin sobres. casoaislado.com, 2017-10-01. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-03)]. (hiszp.).
  83. ↑ I. Muñoz. Un millar de personas se concentran frente al Ayuntamiento contra el referéndum catalán. „Heraldo de Aragón”, 2017-09-30. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z adresu 2017-09-30]. (hiszp.). 
  84. ↑ a b Concentraciones contra el referéndum catalán en decenas de ciudades españolas. „El Economista”, 2017-09-30. ISSN 0013-0656. OCLC 851318760. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-07]. (hiszp.). 
  85. ↑ Una jueza suspende el acto prorreferéndum catalán de Zaragoza. „El Periódico”, 2017-09-22. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z adresu 2017-09-22]. (hiszp.). 
  86. ↑ David Lombao: Miles de personas se manifestan en Santiago en „solidaridad” con el referéndum catalán. eldiario.es, 2017-09-30. [dostęp 2017-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-06)]. (hiszp.).
  87. ↑ EiTB, El Parlamento Vasco muestra su apoyo al referéndum catalán [online], www.eitb.eus [dostęp 2017-10-02] (hiszp.).
  88. ↑ Espaldarazo al referéndum catalán en Bilbao. eitb.eus, 2017-09-30. [dostęp 2017-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-06)]. (hiszp.).
  89. ↑ Basque terrorist group ETA slams Madrid’s opposition to Catalan independence vote [online], 27 września 2017 [dostęp 2017-10-02] (ang.).
  90. ↑ El PP exige a Carmena que prohíba el acto de apoyo al referéndum catalán por incluir una corona del revés en el cartel. eldiario.es, 2017-09-04. [dostęp 2017-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-08)]. (hiszp.).
  91. ↑ El acto en Madrid pro referéndum se celebrará en un teatro privado. eldiario.es, 2017-09-15. [dostęp 2017-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-08)]. (hiszp.).
  92. ↑ Paloma Esteban. „Es una operación de desgaste a Carmena”: la plataforma busca sitio para el acto pro 1-O. „El Confidencial”, 2017-09-14. [dostęp 2017-10-16]. [zarchiwizowane z adresu 2017-09-16]. (hiszp.). 
  93. ↑ Paloma Esteban. El acto a favor de la consulta clama por el 1-O arropado por ERC, la CUP y Podemos. „El Confidencial”, 2017-09-17. [dostęp 2017-10-16]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-08]. (hiszp.). 
  94. ↑ Luca Constantini. Carmena califica de “error terrible” la actuación policial en Cataluña. „El País”, 2017-10-03. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-16]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-08]. (hiszp.). 
  95. ↑ El Parlamento de Navarra denuncia la situación de „excepcionalidad democrática que se está viviendo en Cataluña. Parlament Nawarry, 2017-09-21. [dostęp 2017-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-16)]. (hiszp.).
  96. ↑ El president de les Corts Valencianes critica „l'acció repressiva i autoritària del govern de Rajoy”. „Ara”, 2017-09-20. [dostęp 2017-10-18]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-18]. (kat.). 
  97. ↑ Moisés Pérez. Veto en les Corts Valencianes a debatre la «repressió» contra l'1-O. „El Temps”, 2017-09-27. ISSN 1130-8060. OCLC 801837924. (kat.). 
  98. ↑ Valencia se divide entre partidarios y detractores del referéndum en Cataluña. „El Mundo”, 2017-10-01. ISSN 1134-4261. OCLC 664151341. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-02]. (hiszp.). 
  99. ↑ Cientos de personas apoyan el referéndum en una marcha en Valencia. „ABC”, 2017-10-01. ISSN 1136-0232. OCLC 476344264. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-09]. (hiszp.). 
  100. ↑ MSZ: w pełni respektujemy zasady suwerenności, integralności terytorialnej i jedności Hiszpanii, „TVN24.pl” [dostęp 2017-10-02].
  101. ↑ Oświadczenie MSZ dotyczące sytuacji w Katalonii [online], www.msz.gov.pl [dostęp 2017-10-02] (pol.).
  102. ↑ Plenković o Kataloniji: Osuđujemo nasilje. Hrvatska radiotelevizija, 2017-10-03. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-03)]. (chorw.).
  103. ↑ Media statement: Violation of the right of self-determination of the Catalan People, „Alfred de Zayas' Human Rights Corner”, 23 września 2017 [dostęp 2017-10-02] (ang.).
  104. ↑ a b c European Commission – PRESS RELEASES – Press release – Statement on the events in Catalonia [online], europa.eu [dostęp 2017-10-02] (ang.).
  105. ↑ Beatriz Becerra, Esta es la carta en la que Tajani me responde sobre el golpe en Cataluña. Mi carta era del 19 de junio, la respuesta ha llegado hoy.pic.twitter.com/RbHCZ8hXGQ [online], @beatrizbecerrab, 2017 [dostęp 2017-10-02] (hiszp.).
  106. ↑ Hannes Heine, Europäische Linke verurteilt Verhaftungen in Katalonien, „Der Tagesspiegel”, 20 września 2017, ISSN 1865-2263 [dostęp 2017-10-02] (niem.).
  107. ↑ a b Global Media Group, Referendo – Catalunha vai declarar a independência ″dentro de dias″, diz Puigdemont, „DN”, 3 października 2017 [dostęp 2017-10-04] (port.).
  108. ↑ Global Media Group, ▶ Vídeo: Espanha – Rei de Espanha acusa autoridades catalãs de ″deslealdade″ e irresponsabilidade, „DN”, 3 października 2017 [dostęp 2017-10-04] (port.).
  109. ↑ Madryt zakazał sesji parlamentu w poniedziałek, Katalończycy zbiorą się we wtorek, „TVN24.pl” [dostęp 2017-10-07].
  110. ↑ Michał Kurek (oprac.), Premier Hiszpanii nie pozostawia złudzeń. To koniec mediacji, „wiadomosci.wp.pl”, 7 października 2017 [dostęp 2017-10-08] (pol.).
  111. ↑ Àngels Piñol. Masiva manifestación en Barcelona a favor de la Constitución y la unidad de España. „El País”, 2017-10-09. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-10]. (hiszp.). 
  112. ↑ Compareixença ↓, s. 5
  113. ↑ a b c President suspends independence declaration to give time for talks. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2017-10-10. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-19)]. (ang.).
  114. ↑ a b c Raphael Minder, Patrick Kingsley. In Catalonia, a Declaration of Independence From Spain (Sort of). „The New York Times”, 2017-10-10. ISSN 0362-4331. OCLC 0362-4331. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-18]. (ang.). 
  115. ↑ a b Compareixença ↓, s. 6
  116. ↑ Puigdemont declares independence for Catalonia but suspends it in search of dialogue. „El País”, 2017-10-10. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-10]. (ang.). 
  117. ↑ Pro-independence parties sign declaration of independence. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2017-10-10. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-12)]. (ang.).
  118. ↑ a b c Juan José Mateo, Anabel Díez. Rajoy pide a Puigdemont que confirme la declaración de independencia para aplicar el artículo 155. „El País”, 2017-10-11. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-12]. (hiszp.). 
  119. ↑ a b Arisa Cruz. Rajoy activa el artículo 155 y pide a Puigdemont que aclare si ha declarado la independencia. „El Mundo”, 2017-10-11. ISSN 1134-4261. OCLC 664151341. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-18]. (hiszp.). 
  120. ↑ a b Rajoy pregunta a Puigdemont antes de activar el 155 si declaró independencia. „La Vanguardia”. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-19]. (hiszp.). 
  121. ↑ a b c Núria Orriols. Rajoy ha activat el 155; què pot passar, ara?. „Ara (dziennik)”, 2017-10-11. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-19]. (kat.). 
  122. ↑ a b Raphael Minder. Spain Asks Catalonia: Did You Declare Independence or Not?. „The New York Times”, 2017-10-11. ISSN 0362-4331. OCLC 772652747. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-18]. (ang.). 
  123. ↑ 65,000 defend Spain's unity in Barcelona. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2017-10-12. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-21)]. (ang.).
  124. ↑ a b Puigdemont calls Rajoy for a two-month negotiation period. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2017-10-16. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-20)]. (ang.).
  125. ↑ a b Alasdair Sandford: Puigdemont fails to clarify Catalan independence confusion. Euronews, 2017-10-16. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-16)]. (ang.).
  126. ↑ Pressure mounting on Catalan government to lift independence suspension. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2017-10-13. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-20)]. (ang.).
  127. ↑ Camilo S. Baquero. La CUP exige a Puigdemont que responda “nítidamente” que declaró la independencia. „El País”, 2017-10-14. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-15]. (kat.). 
  128. ↑ La CUP exigeix que Puigdemont respongui un “sí nítid” i proclami la república. „El Punt Avui”, 2017-10-14. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-20]. (kat.). 
  129. ↑ La CUP exigeix a Puigdemont que digui „nítidament” que va declarar la independència i una proclamació „solemne” dilluns. „La Vanguardia”, 2017-10-14. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-20]. (kat.). 
  130. ↑ Ivanna Vallespín. Puigdemont no aclara si declaró la independencia en la respuesta a Rajoy. „El País”, 2017-10-17. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-19]. (hiszp.). 
  131. ↑ La CUP critica la carta de Puigdemont e insiste en “proclamar la república”. „El País”, 2017-10-16. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-19]. (hiszp.). 
  132. ↑ Spanish government sets final deadline: Thursday 10am. Agència Catalana de Notície, 2017-10-16. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-20)]. (ang.).
  133. ↑ Saim Saeed: Rajoy gives Catalonia last chance to come clean on independence. Politico, 2017-10-16. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-17)]. (ang.).
  134. ↑ Fernando J. Pérez, Óscar López-Fonseca. Two Catalan independence leaders taken into custody in sedition probe. „El País”, 2017-10-17. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-19]. (ang.). 
  135. ↑ Luis P. Arechederra, Nati Villanueva. A prisión Jordi Sánchez y Jordi Cuixart, los agitadores del independentismo. „ABC”, 2017-10-16. ISSN 1136-0232. OCLC 476344264. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-19]. (hiszp.). 
  136. ↑ a b Ot Serra, Mariona Ferrer i Fornells. Presó sense fiança per a Sànchez i Cuixart. „Ara”, 2017-10-17. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-20]. (kat.). 
  137. ↑ a b c Onada de reaccions contra la presó incondicional de Sànchez i Cuixart: „No esteu sols. Us volem a casa”. „Ara”, 2017-10-16. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-17]. (kat.). 
  138. ↑ Camilo S. Baquero, Àngels Piñol. Imprisonment of Catalan independence leaders gives movement new momentum. „El País”, 2017-10-19. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-19]. (ang.). 
  139. ↑ Guifré Jordan: Spain to dismiss all Catalan government and limit Parliament powers. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2017-10-21. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-21)]. (ang.).
  140. ↑ Spanish PM announces reduction of Catalan powers without dissolving parliament. „El País”, 2017-10-21. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-21]. (ang.). 
  141. ↑ a b c Mariano Calleja. Rajoy destituirá a todo el Govern y controlará el parlamento de Cataluña. „ABC”, 2017-10-21. ISSN 1136-0232. OCLC 476344264. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-21]. (hiszp.). 
  142. ↑ a b c Luis B. García. Rajoy propone cesar a Puigdemont y su Govern y convocar elecciones antes de seis meses. „La Vanguardia”, 2017-10-21. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-21]. (hiszp.). 
  143. ↑ Spain takes control of Catalan public media to “guarantee accurate, objective and balanced information”. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2017-10-21. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-21)]. (ang.).
  144. ↑ a b Catalan parties take sides over Spain's decision to apply article 155. [w:] Catalan News [on-line]. Agència Catalana de Notície, 2017-10-21. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-21)]. (ang.).
  145. ↑ a b c d „Avui és un dia terrible per a la democràcia a Espanya”: Podem i el PNB denuncien l'aplicació del 155. „Ara”, 2017-10-21. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-21]. (kat.). 
  146. ↑ La manifestación por ‘los Jordis’, condicionada por el anuncio del 155. „La Vanguardia”, 2017-10-21. ISSN 1133-4835. OCLC 961353208. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-21]. (hiszp.). 
  147. ↑ Milers de persones al passeig de Gràcia en la manifestació per la llibertat de Jordi Sànchez i Jordi Cuixart. „Ara”, 2017-10-21. [dostęp 2017-10-21]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-21]. (kat.). 
  148. ↑ Sergi Quintan, Santamaría: “Desde el sábado no ha pasado nada relevante, ruido y sólo ruido”, „La Vanguardia”, 26 października 2017, ISSN 1133-4835, OCLC 961353208 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (hiszp.).
  149. ↑ a b c President Puigdemont: „Correspon al Parlament procedir sobre l'aplicació contra Catalunya de l'article 155”, Rząd Katalonii, 26 października 2017 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (kat.).
  150. ↑ Isabel García Pagan, Puigdemont convocará elecciones en Catalunya para el miércoles 20 de diciembre, „La Vanguardia”, 26 października 2017, ISSN 1133-4835, OCLC 961353208 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (hiszp.).
  151. ↑ Alasdair Sandford, What on earth is going on in Catalonia?, Euronews, 26 października 2017 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-26] (ang.).
  152. ↑ Daniel Tercero, La oposición carga con dureza contra Puigdemont por llevar a Cataluña «contra las rocas», „ABC”, 27 października 2017, ISSN 1136-0232, OCLC 476344264 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (hiszp.).
  153. ↑ Los diputados votan en secreto la declaración de independencia, „ABC”, 27 października 2017, ISSN 1136-0232, OCLC 476344264 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (hiszp.).
  154. ↑ Carlota Guindal, La votación secreta complica la persecución contra los diputados por rebelión, „La Vanguardia”, 27 października 2017, ISSN 1133-4835, OCLC 961353208 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27].
  155. ↑ a b Àlex Gubern, Daniel Tercero, El Parlamento de Cataluña aprueba una independencia golpista y sin validez alguna, „ABC”, 27 października 2017, ISSN 1136-0232, OCLC 476344264 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (hiszp.).
  156. ↑ El Parlament declara la República catalana com a Estat independent i sobirà, elnacional.cat, 27 października 2017 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (kat.).
  157. ↑ Íñigo Domínguez, Miquel Alberola, El Senado aprueba aplicar el artículo 155 en Cataluña, „El País”, 27 października 2017, ISSN 0213-4608, OCLC 72754766 [dostęp 2017-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (hiszp.).
  158. ↑ Marisa Cruz, Rajoy cesa a todo el Govern y convoca elecciones catalanas el 21 de diciembre, „El Mundo”, 2017-10-27, 27 października 2017, ISSN 1134-4261, OCLC 664151341 [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (hiszp.).
  159. ↑ Maciej Stasiński: Opada niepodległościowa gorączka w Katalonii. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2017-10-29. [dostęp 2017-10-31]. (pol.).
  160. ↑ Fernando J. Pérez, El fiscal se querella por rebelión, sedición y malversación contra Puigdemont y Forcadell, „El País”, 31 października 2017, ISSN 0213-4608, OCLC 72754766 [dostęp 2017-11-02] [zarchiwizowane z adresu] (hiszp.).
  161. ↑ Carlota Guindal, El Tribunal Supremo admite a trámite la querella contra Forcadell por rebelión, „La Vanguardia”, 31 października 2017, ISSN 1133-4835, OCLC 961353208 [dostęp 2017-11-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-02] (hiszp.).
  162. ↑ Pablo Rodríguez Suanzes, El plan de Carles Puigdemont, convertir su caso en un asunto europeo, „El Mundo”, 31 października 2017, ISSN 1134-4261, OCLC 664151341 [dostęp 2017-11-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-02] (ang.).
  163. ↑ Enruique Serbeto, Daniel Tercero, Puigdemont acepta las elecciones del 21-D, pero pide «garantías» para someterse a la Justicia en España, „ABC”, 31 października 2017, ISSN 1136-0232, OCLC 476344264 [dostęp 2017-11-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-01] (hiszp.).
  164. ↑ Marisa Recuero, La juez envía a prisión a Oriol Junqueras y a ocho ex consejeros catalanes por rebelión, 2017-11-02, 2 listopada 2017, ISSN 1134-4261, OCLC 664151341 [zarchiwizowane z adresu 2017-11-02] (hiszp.).
  165. ↑ Sergi Quintan, El abogado belga de Puigdemont propone que lo interroguen en Bélgica, „La Vanguardia”, 1 listopada 2017, ISSN 1133-4835, OCLC 961353208 [dostęp 2017-11-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-02] (hiszp.).
  166. ↑ Carlota Guindal, La juez ultima la orden de detención de Puigdemont y cuatro exconsellers, „La Vanguardia”, 2 listopada 2017, ISSN 1133-4835, OCLC 961353208 [dostęp 2017-11-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-02] (hiszp.).
  167. ↑ Foreign Companies in Catalonia. Generalitat de Catalunya, 2017-06-29. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-20)]. (ang.).
  168. ↑ a b Lluís Pellicer, Íñigo de Barrón. El consejo del Sabadell aprueba el cambio de sede a Alicante. „El País”, 2017-10-05. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-05]. (hiszp.). 
  169. ↑ El BOE publica el real decreto-ley que facilita el cambio de sede social de las empresas. „El País”, 2017-10-07. ISSN 0213-4608. OCLC 72754766. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-20]. (hiszp.). 
  170. ↑ a b c Diego Torres: Catalan separatists launch a new protest through ATMs. Politico, 2017-10-20. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-20)]. (ang.).
  171. ↑ CaixaBank y Sabadell también trasladan su sede fiscal a la Comunidad Valenciana. „ABC”, 2017-10-10. ISSN 1136-0232. OCLC 476344264. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-20]. (hiszp.). 
  172. ↑ Estas son las empresas que se van de Cataluña: de Banco Sabadell a Gas Natural. „El Confidencial”, 2017-10-06. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-20]. (hiszp.). 
  173. ↑ a b Luis B. García, Las más de 1.500 empresas que se han ido representan el 30% del empleo de Catalunya, „La Vanguardia”, 26 września 2017, ISSN 1133-4835, OCLC 96135320 [dostęp 2017-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-26] (hiszp.).
  174. ↑ El Banco España cree que la crisis de Cataluña podría restar al crecimiento entre 0,3 y 2,5 puntos hasta 2019, „ABC”, 2 listopada 2017, ISSN 1136-0232, OCLC 476344264 [dostęp 2017-11-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-02] (hiszp.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Wybory w Hiszpanii
Wybory parlamentarne
Do Parlamentu Europejskiego

Godło Hiszpanii

Polityka Katalonii
Język
Historia
Geografia

Godło Katalonii

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Referendum_w_Katalonii_w_2017_roku&oldid=74800874”