Przejdź do zawartości

Przybłęda (film)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przybłęda
Gatunek

dramat

Rok produkcji

1933

Data premiery

16 listopada 1933

Kraj produkcji

Polska

Język

polski

Czas trwania

64 minuty

Reżyseria

Jan Nowina-Przybylski

Scenariusz

Marceli Tarnowski

Główne role

Ina Benita
Jaga Boryta
Zbigniew Staniewicz
Zygmunt Chmielewski
Feliks Żukowski

Muzyka

Jan Maklakiewicz

Zdjęcia

Eugeniusz Gielba

Scenografia

Stefan Norris

Produkcja

Blok-Muzafilm

Przybłęda – polski dramat filmowy z 1933 roku w reżyserii Jana Nowiny-Przybylskiego.

Film był kręcony w autentycznych plenerach Huculszczyzny (Żabie) z udziałem miejscowych statystów – Hucułów. Obraz spotkał się z mieszanymi recenzjami krytyków[1].

Opis fabuły

[edytuj | edytuj kod]
Scena z filmu Przybłęda (1933). Od prawej: Zygmunt Chmielewski (wójt), Ina Benita (Maryjka), Feliks Żukowski (Dmetro).
Feliks Żukowski (Dmetro) i Jadwiga Boryta (Horpyna, jego żona) w jednej ze scen filmu Przybłęda (1933).

Maryjka mieszka samotnie w chacie nieopodal huculskiej wsi. Nikt nie zna jej prawdziwego pochodzenia, dlatego nazywana jest przybłędą. Lokalni mieszkańcy, w szczególności kobiety, nie darzą jej sympatią, przypisują jej wszelkie nieszczęścia spadające na wioskę[2][3]. Prócz tego atrakcyjny wygląd dziewczyny stanowi pokusę dla ich mężów[3]. Miłością pałają do niej wójt, wioskowy głupek Wasyl oraz mąż Horpyny – Dmetro[2]. Pewnego dnia na jarmarku, na który udała się wraz z dotychczasowym kochankiem Dmetro, Maryjka spotyka włóczęgę Jurę. Zadurza się w nim od pierwszego spojrzenia. Zazdrosny adorator rzuca się z nożem na Jurę w szynku podczas gry w kości. Ten zabija napastnika w obronie własnej i ciężko ranny ucieka w góry, gdzie odnajduje go, a następnie przygarnia i pielęgnuje Maryjka[4]. Dowiedziawszy się, że mężczyzna jest mordercą, dziewczyna wyrzuca go na zewnątrz, jednakże w przypływie troski i miłości przygarnia go z powrotem[5][4]. Głupi Wasyl odkrywa zbiega i obwieszcza miejsce jego pobytu mieszkańcom wioski[3]. Chwilę wcześniej Jura wychodzi z chaty, aby poczekać na ukochaną w wyznaczonym punkcie, z którego uciekną przed prześladowcami. Tymczasem rozwścieczony tłum na czele z wójtem i Horpyną, nie odnajdując mordercy, składa całą winę na Maryjkę i pcha kobietę przed siebie celem wymierzenia sprawiedliwości[2]. Wasyl uświadamia sobie do czego doprowadził i otwiera śluzę na rzece, by zatopić wioskę i uratować ukochaną[4]. Wzburzona woda porywa bawiące się na brzegu dziecko Horpyny. Na oczach mieszkańców Jura ratuje dziecko, potem bierze na ręce nieprzytomną Maryjkę i odchodzi, nie niepokojony przez milczących chłopów[2].

Obsada

[edytuj | edytuj kod]

Zestawienie zostało opracowane na podstawie źródła[5]:

Odbiór

[edytuj | edytuj kod]

W „Kurierzem Polskim” ukazała się recenzja filmu autorstwa Jerzego Toeplitza. Podjął on analizę Przybłędy w dwojaki sposób, wpierw traktując ją jako dzieło sztuki, następnie jako produkt czysto filmowy. Jego zdaniem wartość artystyczna produkcji okazała się niewielka z kilku powodów. Po pierwsze, przedstawiona historia była szablonowa, banalna i nieprawdopodobna, oparta na scenariuszu, który nie skupiał się na oddaniu rzeczywistego oblicza wsi. Dziennikarz widział w Przybłędzie materiał na dramat chłopski z prawdziwego zdarzenia, tymczasem twórcy przygotowali film „kostiumowo-folklorowy” z Hucułami przypominającymi „eksportowe pocztówki i wydawnictwa krajoznawcze dla cudzoziemców, których poza kostjumami nic nie obchodzi”. W dodatku wątek miłosny Benity i Staniewicza był typowy dla kina międzynarodowego, nie wyjaśniono również pochodzenia pary głównych bohaterów. Po drugie, poza tematem zawiodły środki wyrazu. Według Toeplitza reżyser skopiował wzory amerykańskie i pokazał serię karmelkowych oleodruków, a nie tętniące życiem filmowe obrazy. Wadą były także dialogi, przystające bardziej do wytwornego salonu, niż mowy rdzennych mieszkańców Huculszczyzny, co wywoływało efekt śmieszności i fałszu. W tej kategorii wyróżniła się wyłącznie muzyka Jana Maklakiewicza, reprezentująca szczere i prawdziwe akcenty ludowe. Po trzecie, poza Sielańskim, Żukowskim i Chmielewskim, reszta obsady aktorskiej nie uniknęła sztucznego patosu i teatralności. W drugiej części recenzji, rozpatrując Przybłędę w kontekście produktu filmowego, Toeplitz pochwalił scenariusz za brak znaczących błędów, dobrze rozwijającą się akcję i napięcie w końcowej części. Ciekawym zabiegiem były także zastosowany kontrapunkt dźwięku i obrazu oraz dobrze zrealizowane scenki kameralne. Zdaniem publicysty zdjęcia Wywerki wypadły poprawnie, lecz artysta nie pokusił się o urzeczywistnienie interesujących pomysłów, czy też zastosowanie gry światłocienia. Wyraził się pozytywnie na temat fotogeniczności Iny Benity, małomówności Staniewicza oraz gry Jagi Boryty w scenach niemych. Konkludując, Toeplitz stwierdził, że: „Ten film może jest najlepiej zrobionym spośród obrazów tegorocznej produkcji. Czy jest filmem dobrym? – patrz pierwsza część recenzji. Wstydu i kompromitacji polskiej produkcji nie przyniesie, ale zwolenników jej nie przysporzy”[6].

Surowej krytyce dzieło Jana Nowiny Przybylskiego poddała Stefania Zahorska, pisząca dla „Wiadomości Literackich”. Doceniła dwie sceny ze względu na dobrze przedstawione elementy folklorystyczne (wesele i piosenka huculska śpiewana podczas piłowania drzewa), ponadto końcowy fragment z powodzią i dramatyczną akcją ratunkową tonącego dziecka. Zarzuciła jednocześnie produkcji nieudolny scenariusz, kiepską grę aktorską, nieumiejętność wydobycia malowniczości, tajemnicy i grozy z filmowanego regionu, nieciekawe i bezbarwne zdjęcia, nowiutkie stroje mieszkańców, w końcu zaś śmieszność dialogów: „«Cniło ci się beze mnie?», «Ty, suko» itd. itd”. W podsumowaniu publicystka napisała, że „naogół wszystko razem (…) pozbawione sensu, wdzięku, no i przedewszystkiem słabego nawet wyczucia tego, co – last not least – istnieje jednak, a co zwiemy «filmowością»”[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Mirela Tomczyk: Przybłęda (1933). [w:] Stare Kino [on-line]. [dostęp 2023-01-02]. (pol.).
  2. a b c d Gacek 2018 ↓, s. 56.
  3. a b c Przybłęda [online], nitrofilm.pl [dostęp 2023-05-22].
  4. a b c Historia filmu polskiego 1988 ↓, s. 230.
  5. a b Przybłęda [online], filmpolski.pl [dostęp 2023-05-22].
  6. Kurier Polski 1933, nr 327 ↓, s. 5.
  7. Głosy prasy [online], nitrofilm.pl [dostęp 2024-03-04] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-25].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]