Przejdź do zawartości

Prorok, widzący i objawiciel

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Russell M. Nelson, prezydent Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich od 2018, popierany przez wiernych jako obecny prorok, widzący i objawiciel.

Prorok, widzący i objawiciel – tytuł kościelny używany w wyznaniach zaliczanych do ruchu świętych w dniach ostatnich[1][2]. Osadzony w mormońskich pismach świętych, stanowi odzwierciedlenie wiary w ciągłość Bożego objawienia. Przyznawany różnym grupom i jednostkom, najczęściej wiązany jednak z Pierwszym Prezydium oraz Kworum Dwunastu Apostołów Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Jako integralna część mormońskiej historii występuje także w innych denominacjach ruchu świętych w dniach ostatnich.

Pochodzenie i ewolucja tytułu

[edytuj | edytuj kod]

Używany był już w początkach mormońskiej historii, tak wobec Josepha Smitha[a][3], pierwszego prezydenta[4], jak i wobec Hyruma Smitha, drugiego przewodniczącego patriarchy Kościoła[4][5]. Do formalnego użytku wprowadzony został w marcu 1836, podczas ceremonii poświęcenia świątyni w Kirtland[6][7]. Przez kilka dekad po śmierci Smitha w 1844 był jedynie niezwykle rzadko używany wobec osoby żyjącej. Pierwsza konferencja generalna po wybuchu wojny w Utah poparła Brighama Younga jako proroka, widzącego i objawiciela 6 października 1857[8]. Był to jednak raczej wyjątek wymuszony przez napięcie wojenne, niźli celowe odejście od utartej praktyki. Dopiero od 1872 konferencje generalne Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich popierają regularnie osoby, którym przydaje się ten właśnie tytuł[b][9].

W różnych okresach tytuł ów przysługiwał też dodatkowym osobom, znajdującym się poza wszystkimi wymienionymi wyżej gremiami i stanowiskami[10]. Uznawany bywa za odzwierciedlenie jednej z najbardziej wyróżniających się na tle innych wyznań chrześcijańskich doktryny mormońskiej, mianowicie wiary w ciągłość objawienia[11][12][13].

Jakkolwiek każdy z członów tego wyrażenia ma odrębne, samodzielne znaczenie w mormońskiej teologii[14][15][4], opisywany termin używany jest zwyczajowo w całości[4]. Prorok jest zatem uważany za Bożego rzecznika na ziemi[16]. Widzący posiada szczególny dar duchowego widzenia[17]. Objawiciel natomiast ujawnia, z Bożą pomocą, rzeczy wcześniej nieznane[18].

Tytuł proroka, widzącego i objawiciela osadzony jest w pismach świętych wchodzących w skład kanonu tej tradycji religijnej, mianowicie w Księdze Mormona[19] oraz w Naukach i Przymierzach[4]. Wskazuje się przy tym na jego konotacje biblijne[20]. W literaturze nie brakuje też prób jego powiązania z praktykami magicznymi, pod wpływem których wykształcił się mormonizm w swojej najwcześniejszej formie[21].

W Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich

[edytuj | edytuj kod]

We współczesnym Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich używany jest w odniesieniu do posiadających kapłaństwo Melchizedeka mężczyzn dzierżących wszystkie klucze kapłaństwa[4], wyświęconych i ustanowionych[c][22] na urzędzie apostoła[4]. Zazwyczaj używa się go zarówno wobec członków Pierwszego Prezydium[4], jak i Kworum Dwunastu Apostołów[23][24]. Wszyscy noszący ten tytuł przywódcy są popierani przez wiernych w akcie publicznego głosowania[4], jako kierujący Kościołem na mocy Bożego objawienia[25]. Niemniej jedynie prezydentowi Kościoła przysługuje czynne użycie wszelkich kluczy[d][26][27] związanych z tym tytułem[28][29][30][25]. Poza podkreśleniem wagi objawień niesie ze sobą również sugerowaną zdolność widzenia rzeczy, tak przyszłych, jak i tych, które wydarzyły się w przeszłości[25]. Zawiera też w sobie odkrywanie nieznanych dotąd prawd bądź też zdolność do ukazania znanych już prawd w inny, nowy sposób, dostosowany do potrzeb i sytuacji[31]. Obdarzonych nim przywódców uznaje się za posiadających szczególny dar o charakterze duchowym[32]. Daje im to możliwość ogłaszania doktryny w stopniu niedostępnym dla innych mormońskich liderów. Łączy ich także z całą wspólnotą wiernych w wyjątkowy sposób[33]. Nie daje przy tym żadnemu z nich indywidualnie prawa do znaczącej modyfikacji mormońskich wierzeń[34].

W innych denominacjach ruchu świętych w dniach ostatnich

[edytuj | edytuj kod]

Jako integralna część historii mormonizmu tytuł ten przewija się w różnych organizmach religijnych wywodzących swój rodowód od Josepha Smitha. Wykorzystywany był we współcześnie już nieistniejącym Kościele Chrystusa, kierowanym pierwotnie przez Davida Whitmera, jednego z tak zwanych trzech świadków Księgi Mormona[35]. Używano go również w odniesieniu do Alpheusa Cutlera, głowy[e][36] innego odłamu mormońskiego, potocznie nazywanego kutlerytami[37]. Specyficzna struktura organizacyjna stworzona przez Cutlera i jego zwolenników, odmienna od przyjętych w mormonizmie wzorców[38], powoduje wszelako, iż umocowanie samego tytułu w kutleryckim Kościele Chrystusa jest niejasne[f][39].

Występuje on też w Społeczności Chrystusa, do 2001 znanej jako Zreorganizowany Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Przywódcy tej wspólnoty religijnej wyrażają jednak niekiedy wobec niego pewien sceptycyzm. Wskazują, iż może się on kojarzyć z magią i folklorem i że jako taki nie służy dobrze wizerunkowi Kościoła[40]. Występuje jednocześnie w rozlicznych grupach łączonych z mormońskim fundamentalizmem, w tym w Prawdziwym i Żywym Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Końca[41] oraz w Fundamentalistycznym Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich[42].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Po raz pierwszy w 1830.
  2. ↑ Brigham Young, drugi prezydent Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, przejawiał pewną niechęć do stosowania tego tytułu wobec siebie. Swojej legitymizacji poszukiwał raczej w urzędzie apostolskim, nie w wizjonerskich darach łączonych z Josephem Smithem. Wielokrotnie podkreślał, że jest apostołem Jezusa Chrystusa i Josepha Smitha. Od 1849 używał tej właśnie formuły podczas wyświęcania nowych apostołów. Wzdragał się na sugestie, jakoby był prawnym następcą Smitha jako prorok. Swoją rolę porównywał raczej do stróża pilnującego, by do trzódki nie dostały się psy i wilki.
  3. ↑ Rozróżnienie między wyświęceniem na konkretny urząd w kapłaństwie a ustanowieniem do związanej z nim funkcji administracyjnej nie wykształciło się w mormońskiej myśli aż do końca XIX stulecia. Za życia Josepha Smitha powszechnie używanym terminem było jedynie wyświęcenie.
  4. ↑ Pod pojęciem kluczy czy też bardziej precyzyjnie kluczy kapłańskich rozumie się w mormońskiej kulturze prawo do sprawowania kontroli nad określoną jednostką administracji kościelnej, wykonywania określonego obrzędu czy użytkowania konkretnego aspektu kapłaństwa.
  5. ↑ W grupie kierowanej przez Cutlera stanowiska przywódcy Kościoła oraz jego prezydenta rozdzielono. Jakkolwiek decyzja ta ma pewne umocowanie w działaniach Josepha Smitha, jest niemniej posunięciem zaskakującym, jeśli weźmie się pod uwagę tradycję mormońską.
  6. ↑ W 1859, w rozmowie z jednym z przywódców Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, Cutler przyznał, iż nie uznaje się za bożego proroka, widzącego i objawiciela.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Prophet, seer and revelator, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 7224, ISBN 1-57345-822-8.
  2. ↑ Davis Bitton, Thomas G. Alexander: Historical Dictionary of Mormonism Third Edition Historical Dictionaries of Religions, Philosophies, and Movements, No. 89. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2008, s. 184. ISBN 978-0-8108-6251-7.
  3. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 465.
  4. ↑ a b c d e f g h i Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 1170. ISBN 978-0-02-904040-9.
  5. ↑ Chapter 15 "Who Shall Lead the Church?", [w:] Glen M. Leonard, Nauvoo: A Place of Peace, a People of Promise [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2002, lokalizacja 8994, ISBN 978-1-57008-746-2.
  6. ↑ Craig James Ostler, Michael Hubbard MacKay, and Barbara Morgan Gardner (red.): Foundations of the Restoration Fulfillment of the Covenant Purposes. Salt Lake City: Deseret Book, Religious Studies Center Brigham Young University, 2016, s. 54. ISBN 978-1-9443-9407-3.
  7. ↑ Prophet, seer and revelator, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 7228-7229, ISBN 1-57345-822-8.
  8. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 466.
  9. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 251.
  10. ↑ Craig James Ostler, Michael Hubbard MacKay, and Barbara Morgan Gardner (red.): Foundations of the Restoration Fulfillment of the Covenant Purposes. Salt Lake City: Deseret Book, Religious Studies Center Brigham Young University, 2016, s. 54-55. ISBN 978-1-9443-9407-3.
  11. ↑ Craig James Ostler, Michael Hubbard MacKay, and Barbara Morgan Gardner (red.): Foundations of the Restoration Fulfillment of the Covenant Purposes. Salt Lake City: Deseret Book, Religious Studies Center Brigham Young University, 2016, s. 45. ISBN 978-1-9443-9407-3.
  12. ↑ Boyce 2015 ↓, s. xiv.
  13. ↑ Boyce 2015 ↓, s. xxvii.
  14. ↑ Prophet, seer and revelator, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 7226-7228, ISBN 1-57345-822-8.
  15. ↑ Craig James Ostler, Michael Hubbard MacKay, and Barbara Morgan Gardner (red.): Foundations of the Restoration Fulfillment of the Covenant Purposes. Salt Lake City: Deseret Book, Religious Studies Center Brigham Young University, 2016, s. 46-48. ISBN 978-1-9443-9407-3.
  16. ↑ Craig James Ostler, Michael Hubbard MacKay, and Barbara Morgan Gardner (red.): Foundations of the Restoration Fulfillment of the Covenant Purposes. Salt Lake City: Deseret Book, Religious Studies Center Brigham Young University, 2016, s. 46. ISBN 978-1-9443-9407-3.
  17. ↑ Seer, [w:] Camille Fronk Olson i inni, LDS Beliefs: A Doctrinal Reference [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2011, lokalizacja 4042, ISBN 1-60908-059-9.
  18. ↑ Revelator, [w:] Camille Fronk Olson i inni, LDS Beliefs: A Doctrinal Reference [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2011, lokalizacja 3757, ISBN 1-60908-059-9.
  19. ↑ Book of Mormon Central: Why is a Seer Greater than a Prophet?. [w:] KnoWhy [on-line]. bookofmormoncentral.org, 2016-04-26. [dostęp 2021-03-06]. (ang.).
  20. ↑ Tanner 2010 ↓, s. 153-154.
  21. ↑ Quinn 1998 ↓, s. 39-40.
  22. ↑ Chapter 15 "Who Shall Lead the Church?", [w:] Glen M. Leonard, Nauvoo: A Place of Peace, a People of Promise [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2002, lokalizacja 9739, ISBN 978-1-57008-746-2.
  23. ↑ Davis Bitton, Thomas G. Alexander: Historical Dictionary of Mormonism Third Edition Historical Dictionaries of Religions, Philosophies, and Movements, No. 89. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2008, s. 186. ISBN 978-0-8108-6251-7.
  24. ↑ Bruce R. McConkie: Mormon Doctrine. Salt Lake City: Bookcraft, 1966, s. 701.
  25. ↑ a b c Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 1292. ISBN 978-0-02-904040-9.
  26. ↑ Bruce R. McConkie: Mormon Doctrine. Salt Lake City: Bookcraft, 1966, s. 410.
  27. ↑ Brigham Young University: Glossary. [w:] Encyclopedia of Mormonism [on-line]. byu.edu. [dostęp 2022-06-19]. (ang.).
  28. ↑ Prophet, [w:] Camille Fronk Olson i inni, LDS Beliefs: A Doctrinal Reference [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2011, lokalizacja 3590, ISBN 1-60908-059-9.
  29. ↑ Davis Bitton, Thomas G. Alexander: Historical Dictionary of Mormonism Third Edition Historical Dictionaries of Religions, Philosophies, and Movements, No. 89. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2008, s. 186-187. ISBN 978-0-8108-6251-7.
  30. ↑ Prophet, seer and revelator, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 7225, ISBN 1-57345-822-8.
  31. ↑ Craig James Ostler, Michael Hubbard MacKay, and Barbara Morgan Gardner (red.): Foundations of the Restoration Fulfillment of the Covenant Purposes. Salt Lake City: Deseret Book, Religious Studies Center Brigham Young University, 2016, s. 48. ISBN 978-1-9443-9407-3.
  32. ↑ Prophet, [w:] Camille Fronk Olson i inni, LDS Beliefs: A Doctrinal Reference [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2011, lokalizacja 3588, ISBN 1-60908-059-9.
  33. ↑ Prophet, [w:] Camille Fronk Olson i inni, LDS Beliefs: A Doctrinal Reference [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2011, lokalizacja 3588-3589, ISBN 1-60908-059-9.
  34. ↑ Boyce 2015 ↓, s. xx.
  35. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 188.
  36. ↑ Blythe 2009 ↓, s. 87.
  37. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 204.
  38. ↑ Blythe 2009 ↓, s. 91.
  39. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 209.
  40. ↑ Russell 2006 ↓, s. 44.
  41. ↑ Modern Polygamy and Mormon Fundamentalism: Independent Polygamists and Fundamentalists. [w:] Polygamous Groups [on-line]. mormonfundamentalism.com. [dostęp 2021-03-06]. (ang.).
  42. ↑ Jim Forsyth: Texas trial of alleged polygamist leader to start this week. [w:] Reuters [on-line]. reuters.com, 2011-07-24. [dostęp 2023-02-17]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prorok,_widzący_i_objawiciel&oldid=69798288”