Pomnik Jana Kilińskiego w Warszawie
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ obiektu | |
| Projektant | |
| Całkowita wysokość |
8 m |
| Data odsłonięcia |
19 kwietnia 1936 |
| Ważniejsze przebudowy |
1942, 1945 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′53,6″N 21°00′39,1″E/52,248222 21,010861
| |
Pomnik Jana Kilińskiego – monument upamiętniający Jana Kilińskiego znajdujący się przy ul. Podwale w Warszawie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pomnik powstał według projektu Stanisława Jackowskiego, a odlany został w 1935 w zakładzie Braci Łopieńskich[1]. Składał się z rzeźby wykonanej z brązu o wysokości 4 metrów oraz granitowego cokołu o wysokości 3 metrów. Artysta przedstawił Jan Kilińskiego ruszającego do szturmu, w płaszczu, z wysoko podniesioną szablą i z pistoletem za pasem.
Na cokole umieszczono napis: „JANOWI KILIŃSKIEMU WODZOWI LUDU STOLICY ROKU 1794. RODACY R. 1934”[2]. Cokół został wykonany przez firmę kamieniarską Jana Fedorowicza z granitu finlandzkiego pochodzącego z rozebranego soboru św. Aleksandra Newskiego na placu Saskim[3]. Na frontonie cokołu umieszczono płytę-płaskorzeźbę autorstwa Walentego Smyczyńskiego Kiliński prowadzący powstańców przez pl. Zamkowy.
Monument odsłonięto na placu Krasińskich w 30. rocznicę powołania Warszawskiej Izby Rzemieślniczej, 19 kwietnia 1936, w obecności Ignacego Mościckiego. Po zakończeniu uroczystości ulicami Warszawy przeszedł uroczysty pochód przedstawicieli wszystkich cechów warszawskich, z których każdy niósł symbol swego zawodu.
W marcu 1942 monument został zdemontowany na polecenie Niemców w odwecie za zdjęcie przez Aleksego Dawidowskiego 11 lutego 1942 niemieckojęzycznej tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika. Pierwotnie pomnik miał zostać zniszczony, jednak dzięki staraniom Stanisława Lorentza udało się uzyskać u władz niemieckich zmianę tej decyzji[4]. Pomnik złożono w magazynach Muzeum Narodowego, a na jego murze pojawił się namalowany przez Dawidowskiego napis: Jam tu ludu W-wy. – Kiliński Jan!. Pojawiły się też ogłoszenia „podpisane” przez samego Kopernika: W odwecie za zniszczenie pomnika Kilińskiego zarządzam przedłużenie zimy o 6 tygodni. Jak się okazało, zima tego roku była wyjątkowo długa[5].
Posąg doczekał wyzwolenia Warszawy w styczniu 1945 w piwnicach Muzeum Narodowego. Był jednym z nielicznych warszawskich pomników, które nie zostały zniszczone w czasie II wojny światowej[6]. Konieczne było jednak dorobienie brakującej szabli oraz naprawienie mniejszych uszkodzeń, m.in. stłuczenia powierzchni prawego kolana oraz obu dłoni Kilińskiego. Prace te wykonała w 1946 pracownia „Bracia Łopieńscy”[7].
Monument jako jeden z pierwszych warszawskich pomników stanął w alei 3 Maja naprzeciwko gmachu Muzeum Narodowego. 1 września 1946 został przeniesiony z powrotem na plac Krasińskich[8]. 15 listopada 1959 pomnik po raz kolejny został przeniesiony i odsłonięty w nowym miejscu − przy ul. Podwale, w pobliżu wylotu ul. Piekarskiej[9]. Nowy granitowy cokół ufundowali rzemieślnicy warszawscy, co upamiętnia napis wykuty na pomniku. Nie wmurowano jednak ponownie płyty Walentego Smyczyńskiego; została ona przekazana do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy[1]. Lokalizacja monumentu uzasadniona jest tym, że w jego pobliżu znajdowała się siedziba ambasadora rosyjskiego w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Jan Kiliński dowodził szturmem mieszkańców Starego Miasta na tę rezydencję 17 kwietnia 1794[10].
W latach 1993–1994 monument został poddany gruntownej renowacji, dzięki której wzmocniono jego osłabiony fundament i wyprostowano cokół odchylony od pionu o 12 stopni[11].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Odsłonięcie pomnika na placu Krasińskich w 1936 -
Monument w pierwotnej lokalizacji, z widoczną płaskorzeźbą Walentego Smyczyńskiego -
Pomnik na tle Warszawy zrujnowanej w czasie kampanii wrześniowej -
Obwieszczenie Ludwiga Fischera z 24 lutego 1942 o demontażu pomnika -
Demontaż monumentu na polecenie Niemców w 1942 -
Napis na murze Muzeum Narodowego namalowany przez Aleksego Dawidowskiego -
Pomnik umieszczony po wojnie ponownie na placu Krasińskich -
Inskrypcja na obecnym cokole
.jpg)
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 140. ISBN 83-7181-084-9.
- ↑ Pomnik Jana Kilińskiego, na stronie puszka.pl. [dostęp 2012-04-15].
- ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1990, s. 33. ISBN 83-7005-211-8.
- ↑ Henryk Pawłowicz: Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 121–122.
- ↑ Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 322. ISBN 978-83-240-10578. OCLC 938718461. (pol.).
- ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 18. ISBN 83-88973-59-2.
- ↑ Tadeusz Łopieński: Okruchy brązu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 283–284. ISBN 83-01-03127-1.
- ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 93–94. ISBN 83-88973-59-2.
- ↑ Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
- ↑ Pomnik Jana Kilińskiego, na stronie Wiezowce.pl. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-16)].
- ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 94. ISBN 83-88973-59-2.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1990, s. 32-34. ISBN 83-7005-211-8.