Pieter Retief
Pieter Retief znany jako Piet Retief (ur. 12 listopada 1780 w pobliżu Wellington, zm. 6 lub 8 lutego 1838 w Natalu[1]) – burski polityk i wojskowy, jeden z przywódców wielkiego treku.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pieter Retief pochodził z zamożnej, trudniącej się winiarstwem rodziny osiadłej w zachodniej części w pobliżu Wellington w Kolonii Przylądkowej. Od 1811 mieszkał na pograniczu (od 1814 w Grahamstown[1]). Pełnił funkcję veldkorneta, brał udział w walkach z Xhosa[2]. Zajmował się działalnością gospodarczą, angażując się w różnorodne przedsięwzięcia. Nie przyniosły mu one jednak spodziewanych zysków, w czerwcu 1836 musiał ogłosić bankructwo. Podczas jednej z wojen stracił całe bydło, był również niechętny wprowadzanemu przez władze kolonialne równouprawnieniu Koloredów. Wymienione czynniki wpłynęły na podjęcie przez niego decyzji o emigracji, choć początkowo był sceptycznie nastawiony do tej idei[3]. 2 lutego 1837, na łamach Grahamston Journal, opublikował manifest, w którym przedstawiał główne przyczyny treku[4]. Wskazywał w nim na straty poniesione przez Burów podczas wcielania w życie ustawy znoszącej niewolnictwo w imperium brytyjskim, brak ochrony przed plemionami tubylczymi ze strony odpowiedzialnych za te kwestie urzędów i niekorzystną dla społeczności burskiej działalność europejskich misjonarzy, a także wyrażał sprzeciw wobec niewolnictwa. Podkreślał przy tym konieczność zachowania „właściwych stosunków między panem a służącym”[5].
W kwietniu 1837 przybył, wraz z prowadzoną przez siebie około 400-osobową grupą, do zespołu obozowisk trekkerów wokół Thaba Nchu. Został wybrany gubernatorem i głównodowodzącym kształtującej się społeczności[6]. Jego pozycja została prawnie usankcjonowana przez przyjęte 6 czerwca 1837 w Winburgu Dziewięć Artykułów. Dokument ten nie został uznany przez Andriesa Hendrika Potgietera (który wraz ze swoimi zwolennikami udał się w 1838 na północ[7]), sprzeciwił mu się również Piet Uys. Skupiając w swoich rękach większość władzy, przejawiał skłonności dyktatorskie, co było powodem krytyki, między innymi ze strony początkowo popierającego go Gerrita Maritza[8]. Opowiadał się za dalszą migracją w kierunku Natalu[9]. Przybył tam w październiku 1837 wraz z kilkunastoma ludźmi. 19 października 1837 udał się do obsadzonego przez Brytyjczyków Fortu Natal, zależało mu bowiem na utrzymaniu dobrych stosunków z Kapsztadem[10]. Następnie skierował do władcy Zulusów Dingaana prośbę o zgodę na osiedlenie się voortrekkerów na jego ziemiach. Zuluski monarcha, świadomy zagrożenia, jakie mogliby dla jego władzy stanowić liczni, wyposażeni w broń palną osadnicy, oskarżył Burów o ataki na jego poddanych. Obciążył ich również odpowiedzialnością za kradzież należącego do niego bydła (najprawdopodobniej dokonał jej wódz BaTlokwa, Sikonyela[11]). W końcu Dingaan zaproponował rozpoczęcie rozmów o przydziale ziemi Afrykanerom pod warunkiem odzyskania przez nich uprowadzonych zwierząt[12]. Oddziały trekerskie realizując to życzenie, zmusiły Sikonyelę do oddania 700 sztuk bydła i przekazania kilkudziesięciu koni oraz strzelb. Mimo że zobowiązywała go do tego zawarta wcześniej umowa, Retief odmówił wydania Zulusom zdobytych koni, a także broni. Na przyjęcie wydane przez Dingaana przyjechał w asyście 70 towarzyszy i 30 „giermków”. Najprawdopodobniej zawarł z nim wówczas porozumienie, w wyniku którego obszar między rzekami Tugela a Umzimvubu został przekazany Burom[13][14]. Mimo spotkania Retief został zamordowany wraz z całą świtą przez ludzi gospodarza[15] 6 lub 8 lutego 1838[16].
Na jego cześć nazwano miasto Pietermaritzburg[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Piet Retief, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2011-08-21] (ang.).
- ↑ Michał Leśniewski: Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854. s. 298.
- ↑ Michał Leśniewski: Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854. s. 285.
- ↑ Jan Balicki: Historia Burów: geneza państwa apartheidu. s. 88.
- ↑ Franciszek Bernaś: Na wzgórzach Transwalu. s. 75–6.
- ↑ Jan Balicki: Historia Burów: geneza państwa apartheidu. s. 91.
- ↑ Michał Leśniewski: Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854. s. 300.
- ↑ Michał Leśniewski: Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854. s. 299.
- ↑ Franciszek Bernaś: Na wzgórzach Transwalu. s. 83.
- ↑ Michał Leśniewski: Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854. s. 312.
- ↑ Jan Balicki: Historia Burów: geneza państwa apartheidu. s. 94.
- ↑ Michał Leśniewski: Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854. s. 313.
- ↑ Michał Leśniewski: Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854. s. 315.
- ↑ Franciszek Bernaś: Na wzgórzach Transwalu. s. 84.
- ↑ Michał Leśniewski: Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854. s. 314.
- ↑ Jan Balicki: Historia Burów: geneza państwa apartheidu. s. 84.
- ↑ Andrzej Gąsowski: RPA. s. 37.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Balicki: Historia Burów: geneza państwa apartheidu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 1980. ISBN 83-04-00007-5.
- Franciszek Bernaś: Na wzgórzach Transwalu. Warszawa: Wydawnictwo ALFA, 1986. ISBN 83-7001-097-0.
- Andrzej Gąsowski: RPA. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2006. ISBN 978-83-7436-038-8.
- Michał Leśniewski: Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854. Warszawa: BEL Studio, 2008. ISBN 978-83-61208-15-0.