Palermo

Palermo
	miasto i gmina
Herb	Flaga
Państwo	Włochy
Region autonomiczny	Sycylia
Prowincja	US Palermo
Kod ISTAT	082053
Powierzchnia	158 km²
Populacja (2004); • liczba ludności	; 657 936
• gęstość	4140,6 os./km²
Numer kierunkowy	091
Kod pocztowy	90100
	Położenie na mapie Włoch Palermo
	Położenie na mapie Europy Palermo
	Położenie na mapie Sycylii Palermo
	38°07′N 13°22′E/38,116667 13,366667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Palermo (wł. Palermo, sycyl. Palermu lub Paliemmu w dialekcie palermiańskim, gr. Πάνορμος) – miasto i gmina we Włoszech, w regionie Sycylia, w prowincji Palermo. Panormos powstało już w starożytności, jako kolonia fenicka. Według danych na rok 2009 gminę zamieszkiwało 657 936 osób, 4140,6 os./km².

Palermo jest kulturalną, gospodarczą i turystyczną stolicą Sycylii. To główne sycylijskie centrum przemysłowe i handlowe. Główne gałęzie gospodarki to turystyka, usługi, handel i rolnictwo. Palermo obecnie posiada międzynarodowe lotnisko. Drugie lotnisko, głównie dla obsługi tanich linii znajduje się w pobliżu Trapani.

Historia

Miasto powstało jako Panormos (grec.), kolonia fenicka. Od V wieku p.n.e. miasto kartagińskie, a od 254 p.n.e. rzymskie. Palermo zostało w V wieku opanowane przez Wandalów, Gotów, w 535 przez Bizancjum. W roku 831 znalazło się pod panowaniem Arabów. W X wieku osadzeni tu zostali piraci Saqaliba (słowiańscy), którzy w latach 928/9 u wybrzeży Maghrebu i Sycylii wspólnie z Arabami na 30 statkach przez szereg kolejnych lat łupili Genuę oraz wybrzeża Kalabrii i Sardynii. Po zakończeniu owego procederu osiedlić się mieli w Palermo, w tej części miasta, która nazywa się Harat as-Saqaliba^[1]. W 1072 wyspę opanowali Normanowie, a w Boże Narodzenie 1130 Roger II został koronowany przez antypapieża Anakleta II^[2] w tutejszej katedrze. Panowanie Normanów zakończyło się w 1194 po bezpotomnej śmierci wnuka Rogera Wilhelma II Dobrego i tron sycylijski drogą sukcesji trafił do Hohenstaufów a później do Andegawenów.

Palermo było centrum kulturowym królestwa Sycylii. W 1239 roku w dzielnicy Saqaliba zamieszkali Żydzi z północnej Afryki^[3]. W 1282 doszło do antyfrancuskiego powstania (tzw. Nieszpory sycylijskie), które oddało miasto pod rządy aragońskie i potem hiszpańskie.

Palermo podupadało aż do utworzenia w czasie rewolucji (1848-49) tymczasowego rządu. Sytuacja miasta poprawiła się po 1860 gdy doszło do zjednoczenia Włoch.

Zabytki

Główne zabytki Palermo to pozostałości murów rzymskich, punickiej nekropolii, pałac królewski zwany Pałacem Normanów wzniesiony w XI wieku przez Normanów na ruinach zamku arabskiego, wewnątrz którego znajduje się słynna Cappella Palatina z XII wieku, arabsko-bizantyjskie sklepienie stalaktytowe, mozaiki z XII wieku. Inną historyczną budowlą miasta jest katedra S. Rosalia ozdobiona mozaikami (XII w.), posiadająca we wnętrzu grobowce królów. Znajduje się tu również romańskie kościoły San Cataldo i San Giovanni degli Eremiti, S. Giovanni dei Lebrossi, della Martorana, del Vespro oraz pałace Zisa i Cuba i most Ponte dell’Ammiraglio z XII wieku.

Kościoły w stylu gotyckim: S. Agostino (XIV w.), della Gancia, delle Ree Pentife i della Catena. Z tego okresu pochodzą też pałace Chiaromonte, Sclafani, Pietratagliata, Abbatelli, Aiutamicristo i Marchesi.

Styl renesansowy reprezentują kościoły S. Maria dei Miracoli, S. Giovanni di Napoletani, S. Gorgio dei Genovesi i pałace Scavuzzo, Fieravecchia.

Zabudowa barokowa reprezentowana jest przez kościoły S. Matteo, S. Giuseppe, del Gesù, S. Domenico, S. Teresa, del Salvatore i del Olivella. Barokową architekturę reprezentują też kamienice narożne tworzące Quattro Canti.

Z zabudowy XIX-wiecznej na uwagę zasługują monumentalne budowle: teatr miejski Politeama oraz klasycystyczno-neorenesansowy gmach opery Teatro Massimo.

Ogród botaniczny w Palermo (wł. Orto botanico di Palermo), założony w XVIII w., zajmuje obecnie 10 ha i jest największym ogrodem we Włoszech^[4].

Klimat

Palermo znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego^[5]^[6] typu śródziemnomorskiego^[7], z bardzo łagodnymi zimami i długimi ciepłymi, częściowo gorącymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi 22 °C w dzień i 15 °C w nocy^[8].

Średnia temperatura dwóch miesięcy zimowych – stycznia i lutego wynosi około 15 °C w dzień i 9 °C w nocy a średnia temperatura morza wynosi 14–15 °C^[9]. Opady śniegu, jak i mróz, nie występują. Średnia temperatura sześciu miesięcy letnich, od maja do października wynosi 27 °C w dzień i 19 °C w nocy^[8]. W okresie od czerwca do października średnia temperatura morza przekracza 20 °C, w sierpniu wynosi 26 °C^[9]. Kwiecień i listopad mają charakter przejściowy pomiędzy wiosną/jesienią a latem, ze średnią temperaturą wokół 19 °C w ciągu dnia i 12 °C podczas nocy, natomiast marzec i listopad mają również charakter przejściowy pomiędzy wiosną/jesienią a zimą, ze średnią temperaturą wokół 16 °C w ciągu dnia i 10 °C podczas nocy. Palermo ma 80 dni deszczowych rocznie (≥1 mm), od około 1 dnia deszczowego w lipcu do 12 dni deszczowych w grudniu^[8]. Palermo, jak i reszta Sycylii, jest jednym z niewielu miejsc w Europie, gdzie zielono jest przez cały rok.

Średnia temperatura i opady dla Palermo (Port lotniczy Palermo-Boccadifalco na obrzeżach, ~5 km od morza)
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	14.7	14.5	16.4	18.7	23.3	27.2	29.8	30.5	27.5	23.5	19.0	15.8	21,8
Średnie dobowe temperatury [°C]	11.8	11.5	13.0	15.1	19.3	23.2	25.8	26.6	23.8	20.1	16.0	13.0	18,3
Średnie temperatury w nocy [°C]	8.9	8.5	9.6	11.4	15.3	19.2	21.7	22.7	20.1	16.7	12.9	10.2	14,8
Opady [mm]	97.5	110	78.2	65.1	36.2	17.9	6.7	31.8	65.3	106	118	124	855
Średnia liczba dni z opadami	9.0	9.6	8.7	8.6	4.1	1.9	1.2	2.4	5.4	8.2	10.4	12.0	81,5
Źródło: Servizio Meteorologico^[8]

Średnia dobowa temperatura morza (°C)^[10]
Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rok
15,1	14,3	14,6	15,8	18,7	23,1	25,7	26,3	25,1	22,3	19,9	16,7	19,8

Demografia

Miasto zamieszkuje około 670 tys. osób. Populacja aglomeracji Palermo jest szacowana przez Eurostat na 855 255 mieszkańców, podczas gdy zespół miejski Palermo jest piątym najbardziej zaludnionym zespołem miejskim we Włoszech i mieszka w nim około 1,2 mln ludzi. Mieszkańcy Palermo mówią językiem włoskim i sycylijskim.

W 2007 roku 47,6% mieszkańców Palermo stanowili mężczyźni, a 52,4% – kobiety. Osoby niepełnoletnie stanowiły 21,64% populacji, a emeryci – 16,54% populacji. Wiek przeciętnego mieszkańca Palermo wynosił 37 lat. Pomiędzy rokiem 2002 a 2007 populacja Palermo zmniejszyła się o 2,92%. Przyczyną tego spadku jest ucieczka mieszkańców Palermo do terenów podmiejskich i północnych Włoch. Obecny współczynnik urodzeń w Palermo wynosi 10,75 urodzeń na 1000 mieszkańców.

Transport

Największą stacją kolejową miasta jest stacja Palermo Centrale, z której wybiegają linie Palermo – Mesyna, Palermo – Katania oraz do Trapani oraz Agrigento. Pozostałe stacje to Palermo Brancaccio, Palermo Cardillo-Zen, Palermo Notarbartolo, Palermo Federico, Palermo Fiera, Palermo Francia, Palermo Giachery, Palermo Palazzo Reale-Orleans, Palermo San Lorenzo Colli, Palermo Tommaso Natale, Palermo Vespri oraz znajdujący się w dzielnicy Roccella-Acqua dei Corsari przystanek Roccella, otwarty 21 grudnia 2014^[11] na liniach Palermo – Mesyna i Palermo – Katania.

Miejscowe lotnisko „Falcone-Borsellino” połączone jest z miastem pociągami firmy Trinacria Express.

Sport

W latach 1990–2013 rozgrywany był tutaj kobiecy turniej tenisowy cyklu WTA Tour, Italiacom Open.

W mieście działa też klub piłkarski US Palermo.

Miasta partnerskie

Galeria zdjęć

Pałac królewski, skrzydło renesansowe
Pałac królewski, arkady
Cappella Palatina
Quattro Canti
Piazza Pretoria
Katedra
Katedra, wnętrze
Kościół San Domenico
Santa Caterina
Kościół S. Giuseppe
Kościół Santa Maria dell’Ammiraglio (kościół La Martorana)
Kościół Jezuitów, barokowe wnętrze

Przypisy

↑ „Palerme où un quartier se nomma longtemps le « quartier des Esclavons » {harat as-Saqaliba” w: Gli Slavi occidentali e meridionali nell’alto medioevo: Centro italiano di studi sull’alto Medioevo. s. 1002, 1983; Przegląd historyczny t. 44 s. 482.; Abu’l- Fida’y.
↑ John Julius Norwich: Najwspanialsze miasta w dziejach świata. Wyd. I. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 2009, s. 109. ISBN 978-83-7576-072-9.
↑ „In 1239 the Jews of North Africa (Jerba) were allowed to refurbish an existing structure. It may be the one mentioned in 1267, located in the Seralcadi quarter of Palermo. w: Between Scylla and Charybdis: The Jews in Sicily, s. 66; Nazwa Harat as-Saqaliba później zanika i w dyplomach łacińskich z XII–XIII w. zastępuje ją określenie Seralcadi < ar. Szari’ al-qadi Ulica Sędziego w: Przegląd historyczny t. 44 s. 482.
↑ Notizie storiche [online], L'Orto Botanico dell'Università di Palermo [dostęp 2021-03-11] (wł.).
↑ Climatic map by Istituto Geografico De Agostini.
↑ Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule in Heidelberg.
↑ World Map of Köppen–Geiger Climate Classification.
↑ ^a ^b ^c ^d Tabelle climatiche 1971-2000 della stazione meteorologica di Palermo-Boccadifalco 1971-2000 – Servizio Meteorologico dell’Aeronautica Militare.
↑ ^a ^b weather2travel.com: Palermo Climate.
↑ Palermo average sea temperature – seatemperature.org.
↑ Rete Ferroviaria Italiana, Circolare territoriale CT 23/2014.

Linki zewnętrzne

[1] „Palerme où un quartier se nomma longtemps le « quartier des Esclavons » {harat as-Saqaliba” w: Gli Slavi occidentali e meridionali nell’alto medioevo: Centro italiano di studi sull’alto Medioevo. s. 1002, 1983; Przegląd historyczny t. 44 s. 482.; Abu’l- Fida’y.

[2] John Julius Norwich: Najwspanialsze miasta w dziejach świata. Wyd. I. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 2009, s. 109. ISBN 978-83-7576-072-9.

[3] „In 1239 the Jews of North Africa (Jerba) were allowed to refurbish an existing structure. It may be the one mentioned in 1267, located in the Seralcadi quarter of Palermo. w: Between Scylla and Charybdis: The Jews in Sicily, s. 66; Nazwa Harat as-Saqaliba później zanika i w dyplomach łacińskich z XII–XIII w. zastępuje ją określenie Seralcadi < ar. Szari’ al-qadi Ulica Sędziego w: Przegląd historyczny t. 44 s. 482.

[ogrod-4] Notizie storiche [online], L'Orto Botanico dell'Università di Palermo [dostęp 2021-03-11] (wł.).

[5] Climatic map by Istituto Geografico De Agostini.

[6] Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule in Heidelberg.

[7] World Map of Köppen–Geiger Climate Classification.

[ServizioMeteorologico-8] Tabelle climatiche 1971-2000 della stazione meteorologica di Palermo-Boccadifalco 1971-2000 – Servizio Meteorologico dell’Aeronautica Militare.

[weather2travel-9] weather2travel.com: Palermo Climate.

[seatemperature-10] Palermo average sea temperature – seatemperature.org.

[11] Rete Ferroviaria Italiana, Circolare territoriale CT 23/2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]