Ove Høegh-Guldberg

Ove Høegh-Guldberg

Data i miejsce urodzenia	1 września 1731 Horsens
Data śmierci	8 lutego 1808
Minister Spraw Zagranicznych Danii
Okres	od 1780 do 1784

stare miasto w Århus

Ove Høegh-Guldberg (ur. 1 września 1731 w Horsens, zm. 8 lutego 1808) – był duńskim mężem stanu, politykiem i teologiem, a także historykiem i de facto premierem Danii w latach 1772–1784.

1731–1772

Był synem biednego handlarza z Jutlandii. Dzięki pomocy krewnych został teologiem, później też historykiem, a w roku 1761 profesorem. Jak wielu innych naukowców swojej epoki, wywodzących się z klasy średniej, był po części zdroworozsądkowym patriotą, a po części ortodoksyjnym rojalistą.

W 1764 r. wszedł w towarzystwo królowej Juliany Marii jako nauczyciel jej syna Fryderyka. W 1771 r. został sekretarzem gabinetu. Jako rojalista i konserwatysta zrobił wszystko, by zjednoczyć elity polityczne przeciwko reformom, które zamierzał wprowadzić Johann Friedrich Struensee. Upadek Struenseego (i jego egzekucja w 1772 r.) dały początek wielkiej karierze politycznej Guldberga.

1772–1784

Rządy Guldberga znaczyła polityka neutralności i finansowa prosperity. Popierał on język duński kosztem niemieckiego: wprowadził duński język w armii (1773) i ustawę o obywatelstwie w 1776 r., która wykluczała cudzoziemców ze sprawowania wysokich funkcji publicznych. Guldberg popierał duńskich pisarzy i poetów. Choć z pewnością był nacjonalistą, używał tej powszechnej o nim opinii również w celach propagandowych.

Guldberg nie wiedział, niestety, jak walczyć z korupcją i nie rozumiał konieczności polepszenia warunków życia wieśniaków. Jak stwierdził: „...nie można zrzucić jarzma z chłopów nie narażając się na niebezpieczeństwo wstrząśnięcia podwalinami państwa...”. Odwołał wszystkie reformy Struenseego, które uważał za niepotrzebne. Choć sam był prowincjuszem, faworyzował stolicę kosztem prowincji. Zwolnienie wielu ministrów (Heinrich Carl von Schimmelmann, Andreas Peter Bernstorff) zwiększyło jego władzę, lecz odsłoniło go na atak krytyki.

Pozycji Guldberga zagroziła niechęć syna króla Chrystiana VII, następcy tronu Fryderyka, który był rozgoryczony, że jego macocha Juliana Maria nie dopuszcza go do polityki. Andreas Peter Bernstorff udzielił spiskowi swego ostrożnego poparcia. Swą rolę odegrało też niezadowolenie wynikające ze zmniejszenia obrotów handlowych w porównaniu do okresu wojny Brytyjczyków z amerykańskimi koloniami.

1784–1802

14 kwietnia 1784 r. zamach stanu przeprowadzony przez księcia i ustanowienie przezeń regencji pozbawiły Guldberga władzy. Fryderyk pojawił się na posiedzeniu tajnej rady i odczytał rozporządzenie przywracające stan rzeczy sprzed rządów hrabiego Struensee, tzn. rządy osobiste monarchy. Guldberg i jego pomocnicy nie stawiali oporu. Znajdujący się na sali król-schizofrenik podpisał stosowne papiery, nie wiedząc, co robi. Bezskutecznie protestowali Julianna Maria i wuj Fryderyka, również Fryderyk. Guldberga zdegradowano do stopnia prefekta (amtmand) miasta Aarhus. Funkcję tę pełnił do 1802 r.

Ocena postaci

Dziś Gulberg uważany jest za porządnego i skromnego człowieka, którego rządy przyniosły stabilizację, lecz jednocześnie nieco ciasno myślącego biurokratę, nie pojmującego sensu przeprowadzania reform. Ambasador brytyjski Ralph Woodford powiedział o nim: „...Jest uczonym i napisał doskonałą historię powszechną, świat i sprawy państwowe zna jednak z książek”.

Bibliografia

• Władysław Czapliński, Dzieje Danii nowożytnej 1500–1875, Warszawa 1982, s 124–127.
• Dansk Biografisk Leksikon, vol. 7, 1981.
• Politikens Danmarkshistorie, vol. 9, by Sven Cedergreen Bech, 1965.
• Politikens Danmarkshistorie, vol. 10, by Jens Vibæk, 1964.
• Psalme-Bog eller en Samling af gamle og nye Psalmer also named Guldbergs Psalme-Bog (Guldberg’s hymnal), Copenhagen, 1778.