Ogończyk białogardły
| Synallaxis stictothorax[1] | |||
| P.L. Sclater, 1859 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ogończyk białogardły | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Ogończyk białogardły[4] (Synallaxis stictothorax) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje w zachodniej części Ameryki Południowej – w Ekwadorze i w Peru. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański ornitolog Philip Lutley Sclater w 1859 roku na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”, na podstawie holotypu – przywiezionego z Guayaquil w Ekwadorze i zdeponowanego w Muzeum Brytyjskim. Autor nadał ptakowi nazwę Synallaxis stictothorax[2][5]. Badania molekularne, opublikowane w 2011 roku wykazały, że ogończyk białogardły jest najbliżej spokrewniony z ogończykiem szarogłowym (Synallaxis zimmeri)[6]. Przez wiele lat opisywano trzy podgatunki ogończyka białogardłego:
- Synallaxis s. stictothorax P.L. Sclater, 1859 – ogończyk białogardły[4]
- Synallaxis s. maculata Lawrence, 1872
- Synallaxis s. chinchipensis Chapman, 1925 – ogończyk peruwiański[4]
Pod koniec XX i na początku XXI wieku niektórzy autorzy proponowali uznanie ogończyka peruwiańskiego za osobny gatunek, ale nie przedstawili żadnych przekonujących dowodów[7]. Po ukazaniu się publikacji wykazujących różnice w wokalizacji i morfologii[8] oraz opublikowaniu analizy filogenetycznej, Dan Lane w sierpniu 2020 roku złożył do South American Classification Committee (SACC) wniosek o uznanie ogończyka peruwiańskiego za osobny gatunek Synallaxis chinchipensis; wniosek ten został zaakceptowany[7].
Obecnie uznawane są dwa podgatunki ogończyka białogardłego[9][10][11]:
- S. s. stictothorax P.L. Sclater, 1859
- S. s. maculata Lawrence, 1872
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Synallaxis: gr. συναλλαξις sunallaxis, συναλλαξεως sunallaxeōs „wymiana, zamiana”[12].
- stictothorax: gr. στικτος stiktos „kropkowany”, θωρακος thōrakos „napierśnik”[13].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały ptak o brązowych lub czerwonawo-brązowych tęczówkach. Dziób dosyć długi i cienki, głównie czarny, ale czasami w dużej części szary. Nogi i stopy od niebieskoszarych do ciemnoszarych. Podgatunek nominatywny ma biały kantarek, czarniawą twarz z białawymi smugami, białe czoło z czarno-białymi prążkami, reszta górnej części głowy jest szarobrązowa, górne części ciała ciemne, grzbiet brązowawy, przechodzi w odcień rudobrązowy przy zadzie, pokrywy nadogonowe rude. Skrzydła rudawe, lotki ciemne. Ogon długi o 10 sterówkach, o postrzępionych końcach, ciemnobrązowy z jaśniejszymi rudawymi krawędziami zewnętrznych sterówek. Dolne części ciała jasne, podgardle i gardło białe, pierś biaława z czarnymi drobnymi pręgami, boki i pokrywy podogonowe płowe. Na piersi i brzuchu czarne cętki. Nie występuje dymorfizm płciowy. Podgatunek S. s. maculata ma nieco bardziej rudy grzbiet, bardziej rude sterówki, z których tylko dwie środkowe są ciemniejsze. Młode osobniki nie zostały opisane. Długość ciała 11–13 cm, masa ciała 10–14 g[14].
Wymiary szczegółowe[8]:
| Samica | Samiec | |
|---|---|---|
| Długość skrzydła (mm) | 47,67–52,11 | 46,01–55,11 |
| Długość ogona (mm) | 50–60 | 48–69 |
| Długość dzioba (mm) | 10,39–12,39 | 12,35–12,77 |
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Ogończyk białogardły występuje w zawężonym obszarze od zachodniego Ekwadoru do północno-zachodniego Peru. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 113 tys. km². Występuje zazwyczaj w zakresie wysokości od poziomu morza do 400 m n.p.m.[14][15] Poszczególne podgatunki zamieszkują:
- S. s. stictothorax – południowo-zachodni Ekwador,
- S. s. maculata – skrajnie południowo-zachodni Ekwador i północno-zachodnie Peru[14].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem są suche zarośla nizinne oraz brzegi lasów liściastych[14]. Długość pokolenia jest określona na 3,8 roku[15]. Ptak ten żeruje zazwyczaj w parach, często w stadach mieszanych. Niewiele wiadomo na temat diety ogończyka białogardłego. Składa się głównie ze stawonogów i ich larw. Zaobserwowano, że podejmuje pokarm z mchu, martwych liści i niewielkich gałęzi, przeważnie na wysokości 1–2 m nad poziomem gruntu[14].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
W 2010 roku Jessie L. Knowlton opisała wyniki badań nad gniazdami i zachowaniami lęgowymi 32 gatunków ptaków z Parku Narodowego Machalilla w Peru. Na podstawie badań 117 gniazd ogończyka białogardłego zostały przedstawione następujące wnioski: 33 gniazda zostały odkryte w suchych zaroślach, 84 w tropikalnym lesie suchym. Wszystkie gniazda użytkowane były w okresie od początku lutego do końca marca. W lęgu stwierdzono 3–4 białe jaja z kilkoma brązowymi plamkami, o rozmiarach 16,5 na 13,5 mm, okres inkubacji wyniósł około 25 dni. Czas przebywania piskląt w gnieździe określono na 16–22 dni. Gniazda budowane były z dosyć dużych patyków, miały średnicę 24–55 cm, wysokość 15–40 cm, wejście z boku. Zdecydowana większość znajdowała się na kolczastych drzewach (najczęściej na Bonellia mucronata i jadłoszynie baziowatym) lub na kaktusach. Komora lęgowa o średnicy 55–75 mm była wyścielana pierzem i puchem z nasion[16][14].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ogończyk białogardły jest uznawany za gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3]. Wielkość populacji nie jest oszacowana, a gatunek ten opisywany jest jako pospolity. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako stabilny ze względu na brak istotnych zagrożeń[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Synallaxis stictothorax, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage, Necklaced Spinetail Synallaxis stictothorax [online], Avibase [dostęp 2024-07-05] (ang.).
- ↑ a b Synallaxis stictothorax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Furnariidae Gray,GR, 1840 – garncarzowate – Horneros, foliage-gleaners and spinetails (Wersja: 2023-12-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-07-05].
- ↑ P.L. Sclater, On some New Species of Synallaxis, and on the Geographical Distribution of the Genus, „Proceedings of the Zoological Society of London”, 27 (2), 1859, s. 191 (ang.).
- ↑ Derryberry i inni, Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae), „Evolution”, 65, 2011, s. 2973–2986, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x.
- ↑ a b Dan Lane, Proposal (882) to South American Classification Committee. Split Synallaxis stictothorax into two species: coastal S. stictothorax and interior S. stictothorax [online], South American Classification Committee, 2020 [dostęp 2024-07-05].
- ↑ a b Stopiglia i inni, Alpha taxonomy of Synallaxis stictothorax group (Aves: Passeriformes: Furnariidae): Synallaxis stictothorax Chapman, 1925 as a valid species, with a lectotype designation, „Vertebrate Zoology”, 70, 2020, s. 319–331, DOI: 10.26049/VZ70-3-2020-05.
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-06-15].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, PASSERIFORMES FURNARIIDAE (incl. DENDROCOLAPTIDAE), Wersja 10.008 (2022.03.02) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-07-05] (ang.).
- ↑ Synallaxis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-07-04] (ang.).
- ↑ stictothorax, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-07-07] (ang.).
- ↑ a b c d e f del Hoyo, J., J.V. Remsen, Jr., G.M. Kirwan, P.F.D. Boesman & N. Collar: Necklaced Spinetail Synallaxis stictothorax, version 1.1. [w:] Birds of the World (red. H.F. Greeney) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Synallaxis stictothorax [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-07-05] (ang.).
- ↑ J.L. Knowlton, Breeding records from the Tumbesian region of Ecuador, „Ornitología Neotropical”, 21, 2010, s. 109–129 (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].