Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR

Министерство внутренних дел СССР

Państwo	ZSRR
Data utworzenia	15 marca 1946
Data likwidacji	1991
brak współrzędnych

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR (ros. Министерство внутренних дел, Ministierstwo wnutriennych dieł), MWD – urząd centralny administracji rządowej Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich odpowiedzialny za utrzymywanie porządku i bezpieczeństwa publicznego (poza sprawami bezpieczeństwa państwowego, do których właściwymi – oprócz krótkiego okresu jednego roku w okresie 1953–1954 – były początkowo Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego (MGB), a potem Komitet Bezpieczeństwa Państwowego (KGB)). Pod daną nazwą funkcjonowało w latach 1946–1960 oraz 1968–1991, a pod inną – w latach 1962–1968.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zostało przekształcone z Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD) w 1946, podczas reform policji politycznej i służby bezpieczeństwa. M.in. Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego (NKGB) został przeformowany w Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego (MGB), kierowane przez Wsiewołoda Mierkułowa, a NKWD przemianowano na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MWD), na czele którego stanął Siergiej Krugłow. Wobec przekazania do Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego takich spraw jak wywiad zagraniczny i kontrwywiad oraz służba bezpieczeństwa państwa (co wskazywało na osłabienie pozycji Ławrientija Berii w hierarchii władzy ZSRR) MWD stało się resortem typowym dla spraw wewnętrznych, a więc policyjnym.

Po śmierci Józefa Stalina w marcu 1953 kolejne zmiany wprowadził Ławrientij Beria. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych przyłączono Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego MGB, tworząc ponownie superresort policyjny w strukturze bezpieczeństwa ZSRR. Kierownictwo jako minister objął Beria. Po jego aresztowaniu i straceniu w 1953 na stanowisko ministra spraw wewnętrznych powrócił Siergiej Krugłow.

Pod kierownictwem Krugłowa w 1954 z MWD wyodrębniono niezależną administrację bezpieczeństwa – Komitet Bezpieczeństwa Państwowego, czyli późniejsze KGB, na czele którego stanął pierwszy zastępca Siergieja Krugłowa z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (MWD), Iwan Sierow. W styczniu 1956 Siergiej Krugłow został zwolniony ze stanowiska szefa MWD, a jego miejsce zajął Nikołaj Dudorow, który sprawował owo stanowisko aż do rozwiązania Ministerstwa Spraw Wewnętrznych przez Chruszczowa, czyli do stycznia 1960.

W wyniku tzw. reformy Chruszczowa w 1960 MWD zostało rozwiązane, a jego kompetencje zostały przekazane ministerstwom spraw wewnętrznych republik związkowych (Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (RFSRR) i innych. Następnie w 1962 MSW RFSRR (i pozostałych republik związkowych) przemianowano w Ministerstwo Ochrony Porządku Publicznego (ros. Министерство охраны общественного порядка, МOOP). W 1966 utworzono centralny urząd związkowy – MOOP ZSRR, z likwidacją MOOP RFSRR (MOOP pozostałych republik związkowych nie zostały zlikwidowane). Ostatecznie w 1968 powrócono do poprzedniej nazwy – MSW ZSRR (MWD).

Ministrowie spraw wewnętrznych ZSRR

(lub czasowo analogicznego urzędu centralnego)

• generał pułkownik Siergiej Krugłow – marzec 1946 – marzec 1953
• marszałek Ławrientij Beria – marzec 1953 – czerwiec 1953 (do czasu aresztowania)
• generał pułkownik Siergiej Krugłow – czerwiec 1953 – styczeń 1956
• Nikołaj Dudorow – luty 1956 – styczeń 1960 (rozwiązanie MSW ZSRR)
• generał porucznik Nikołaj Stachanow – 1955-1961 (MSW RSFRR)
• Wadim Tikunow – 1967-1966 (MSW RSFRR, MOOP RSFRR)
• generał pułkownik Nikołaj Szczołokow – 1966-1968 (MOOP ZSRR)
• generał armii (od 1976) Nikołaj Szczołokow – 1968-1982
• generał armii Witalij Fiedorczuk – 1982-1986
• generał pułkownik Aleksandr Własow – 1986-1988
• generał porucznik Wadim Bakatin – 1988-1990
• generał pułkownik Boris Pugo – 1990-1991
• generał pułkownik Wiktor Barannikow – 1991

Zobacz też

• OKB → biura doświadczalno-projektowe (Опытное конструкторское бюро – ОКБ)

Bibliografia

• Normam Polmar, Thomas B. Allen: Księga Szpiegów, Wydawnictwo Magnum Warszawa 2000
• Christopher Andrew, Wasylij Mitrochin: Archiwum Mitrochina, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA Warszawa 2001