Milik
49°21′36″N 20°51′17″E/49,360000 20,854722
| wieś | |
.jpg) Milik, dawna cerkiew łemkowska, obecnie kościół rzymskokatolicki św. Kosmy i św. Damiana | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
500 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-370[4] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0454818[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
Położenie na mapie gminy Muszyna  | |
| 49°21′36″N 20°51′17″E/49,360000 20,854722[1]
| |
Milik (dawniej Mikowa, Ukr.. Милик) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna[6][5].
Wieś lokowana w 1574 r.[7]. Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[8]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Milik położony jest w dolinie uchodzącego do Popradu (jako jego prawy dopływ) potoku Milik. Z wszystkich stron otoczony jest wzniesieniami należącymi do Pasma Jaworzyny w Beskidzie Sądeckim: Zapała 639 m, Piotrusina 645 m, Prehyba 573 m, Skała 769 m, Za Wierch 707 m, Mikowa Góra 638 m, Łysówka 617 m[9].
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0454824 | Niżny Koniec | część wsi |
| 0454830 | Środek | część wsi |
| 0454847 | Wyżny Koniec | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]30 lipca 1391 r. król Władysław Jagiełło przekazał biskupowi krakowskiemu Janowi Radlicy tzw. Państwo muszyńskie, w skład których oprócz Muszyny wchodziło jeszcze 11 wsi, w tym i Andrzejówka.
Milik powstał może nieco później niż w XIV w. – raczej w XV, wspomina go Jan Długosz (w testamencie Piotra Wyżgi, starosty czorsztyńskiego). W 1575 r. biskup krakowski Franciszek Krasiński nadał Teodorowi – sołtysowi z Andrzejówki – przywilej na lokację wsi na prawie wołoskim wzdłuż potoku Milik i na grunt dla księdza prawosławnego (poświętne). Synowie owego Teodora, Jan i Ignacy, uzyskali w 1596 r. potwierdzenie przywileju, a w 1770 w sporze z sołtysami tej wsi Jakubem Cichańskim i innymi prezbiter Konstanty Miejski wygrał przed biskupem Kajetanem Sołtykiem poświętne w szerszych granicach, jakie parochom od 1639 r. przysługiwało[10].
W czerwcu 1770 r. wojska austriackie wkroczyły na Sądecczyznę, odcinając ją „kordonem sanitarnym” od reszty ziem Rzeczypospolitej. Milik wraz z całą południową Małopolską włączony został do Cesarstwa Austriackiego. W wyniku reform józefińskich w latach 80. XVIII w. muszyńskie dobra biskupów krakowskich uległy sekularyzacji.
W granicach Cesarstwa prowincjonalny Milik nie wyróżniał się niczym z grona biednych, łemkowskich wsi. Jeszcze w wydanym w 1919 r. „Ilustrowanym przewodniku po Galicyi (...)” Mieczysław Orłowicz opisał go krótko: Milik (45 km), ruska wioska nad Popradem z kilku niewyzyskanymi źródłami mineralnymi[11].
W 1813 r. po gwałtownych opadach wody wezbranego potoku zniosły cerkiew w Miliku. Jeszcze w tym samym roku nieco powyżej, na terenie cmentarza parafialnego, parafianie wystawili nową świątynię. Milik, jak również sąsiednia Andrzejówka, były pierwotnie prawie jednolite wyznaniowo: w 1884 r. łączna liczba mieszkańców obu wsi wynosiła 1034, z czego było tylko 10 „łacinników” i 7 rodzin żydowskich, a resztę stanowili grekokatolicy. Po wysiedleniu w latach 1945–1948 ludności łemkowskiej do Milika przybyła głównie ludność rzymskokatolicka. Pierwsza parafia rzymskokatolicka dla Milika i Andrzejówki powstała w Miliku w 1951 r., a pierwszym proboszczem był ks. Czesław Kozdroń (zm. w 1972 r.). Zabezpieczył on i wyremontował obie splądrowane po wojnie cerkwie, a także wybudował w Miliku nową plebanię[12].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[13].
- Cerkiew, obecnie kościół parafialny pw. św. Kosmy i św. Damiana.
Drewniana cerkiew z 1813 r. z zachowanym pełnym wyposażeniem[10]. Milik był pierwotnie filią parafii greckokatolickiej w Andrzejówce, a według przypuszczeń pierwsza cerkiew mogła w nim powstać już w 1575 r. Prawdopodobnie już w 1639 r. biskup krakowski Jakub Zadzik erygował w Miliku odrębną parafię greckokatolicką (w innych źródłach można spotkać informację, że Milik stał się odrębną parafią dopiero w XVIII w.). Stara cerkiew stała poniżej obecnego kościoła, zapewne w miejscu dzisiejszej plebanii nad potokiem. W 1801 r. osobne do tej pory parafie greckokatolickie Andrzejówki i Milika połączone zostały unią personalną. Siedzibą parafii stał się Milik, a pierwszym proboszczem „milickim i andrzejowskim” został ks. Gabriel Żegiestowski (1780–1835).
Demografia
[edytuj | edytuj kod]W XVII w. Milik szybko się rozwijał, przerastając liczbą ludności i zamożnością macierzystą Andrzejówkę. Pod koniec tego stulecia w Miliku na 17 łanach siedziało 40 kmieci, co daje liczbę mieszkańców na poziomie 200–250. W 1884 r. Milik liczył 591 mieszkańców. Liczba ta systematycznie wzrastała aż do blisko 950 pod koniec II wojny światowej.
Pod koniec XIX w. przybrała na sile emigracja zarobkowa: stała (głównie do Ameryki) i sezonowa (na Dolne Węgry). W latach 1908–1913 na emigracji przebywało stale 15-18% mieszkańców wsi.
W 1945 r. w wyniku pierwszej fali wysiedleń do ZSRR Milik opuściła większość rodzin łemkowskich (pozostało jedynie 7-8 rodzin). Resztę ludności łemkowskiej wysiedlono przymusowo w toku przeprowadzonej w 1947 r. akcji „Wisła”. Pomimo iż już od 1945 r. na opuszczone gospodarstwa połemkowskie zaczęli napływać polscy osadnicy, rekrutujący się głównie spośród najbiedniejszych rodzin z okolic Piwnicznej, Szczawy i Kamienicy[12], spowodowało to drastyczny i długotrwały spadek liczby ludności wsi, która w 2009 r. ledwo osiągnęła stan sprzed 100 lat (patrz niżej).
W 1921 r. spośród 699 mieszkańców 28 było wyznania rzymskokatolickiego, 651 greckokatolickiego i 20 mojżeszowego. Narodowość polską zadeklarowało 35 osób, rusińską 655 i żydowską 9[14].
Ludność według spisów powszechnych, w 2009 r. według PESEL[14][15][16][17].
|
|
Ochotnicza straż pożarna
[edytuj | edytuj kod]We wsi istnieje od 1947 roku jednostka ochotniczej straży pożarnej. W 2000 r. wybudowano garaże bojowe oraz wyposażono w nowoczesny sprzęt, posiada samochód bojowy Ford Transit[18].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 80636
- ↑ Wieś Milik w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 784 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Henryk Stamirski, O nowożytnej akcji osadniczej w Sądeczyźnie [sic!] (l. 1573-1800), w:Rocznik Sądecki, t. X, Nowy Sącz 1969, s. 197.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” s.c.. ISBN 83-915737-3-7.
- ↑ a b Na szlakach łemkowszczyzny, dr Krystyna Pieradzka, Kraków 1939
- ↑ Orłowicz Mieczysław: Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim, wyd. Dr. Karol Kwieciński, Lwów 1919, s. 409
- ↑ a b Kalupa Marek: Milik i Andrzejówka, w: „Magury 92”, Warszawa 1992, s. 50-59, ISBN 83-85141-09-X
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15].
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
- ↑ a b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, "Galizien", Wien 1907
- ↑ Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny
- ↑ Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny
- ↑ Nowy Sącz 112 – OSP Milik [online], nowysacz112.pl [dostęp 2020-07-06] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Milik, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 426.
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta | |
| Wsie | |
| Części wsi | |
| Osada wsi | |
| Przysiółki wsi |
