Marymont
Marymont – zespół osiedli w południowo-wschodniej części warszawskich Bielan i północnej Żoliborza, złożona z osiedli Marymont-Ruda, Marymont-Kaskada i Marymont-Potok. Niegdyś była to miejscowość w pobliżu Warszawy, włączona do niej 1 kwietnia 1916[1][2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa Marymont pochodzi z francuskiego wyrażenia Marie Mont (wym. mari mą), oznaczającego „Góra Marii”. Na tym wzniesieniu w latach 1691–1696 architekt Tylman z Gameren, z inicjatywy Jana III Sobieskiego, wybudował budowlę nazwaną Marie Mont, co wkrótce spolszczono na Marymont. Ten niewielki pałac był rozciągającą się na wysokiej skarpie wiślanej piętrową, centralnie położoną na planie kwadratu budowlą, nakrytą dachem namiotowym z ozdobną banią. Pałac marymoncki, służący prywatnej stronie życia rodziny królewskiej, pełnił zarazem funkcję pawilonu myśliwskiego Jana III Sobieskiego. W 1727 roku rezydencję odkupił od Sobieskich August II Mocny, który dokonał jej gruntownej przebudowy zakładając na Marymoncie zwierzyniec[3]. Zarówno August II, jak i jego syn August III spędzali tu czas traktując Marymont jako pałac myśliwski w czasie organizowanych polowań w Lesie Bielańskim i w Puszczy Kampinoskiej.
Na terenie Marymontu znajdowało się wiele młynów wodnych[4]. Produkowana tam mąka słynęła do końca XIX wieku z wysokiej jakości i białości, stąd dla określenia urodziwego i gładkiego młodego mężczyzny w Warszawie używano zwrotu „elegant z marymonckiej mąki“[4].
W 1816 r. w oparciu o pałacyk powstał Instytut Agronomiczny, przemianowany wkrótce na Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa – pierwowzór współczesnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego znajdującej się obecnie na terenie warszawskiej dzielnicy Ursynów. Po powstaniu styczniowym w latach 1863-1864 nowo powstałe budynki Instytutu Agronomicznego oraz pałac zostały oddane wojsku rosyjskiemu na koszary konnicy, w „pałacu Marysieńki” urządzono magazyn wojskowy, a w dokumentach z tego okresu odnajdujemy opisy celowych zniszczeń architektury i zieleni[5]. Dziś na fundamentach pałacyku stoi katolicki kościół pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski, będący pod opieką Zgromadzenia Księży Marianów. U jego podnóża rozciąga się park Kaskada, będący uporządkowanymi pozostałościami parku przypałacowego.
W 1828 r. w Marymoncie powstały zakłady lniane, które później przeniesiono do Żyrardowa. Również okres budowy Twierdzy Warszawa odcisnął się na wyglądzie Marymontu, a zwłaszcza zakaz wznoszenia budynków murowanych na esplanadzie fortów i umocnień Twierdzy. Na Marymoncie ulokowali Rosjanie m.in. magazyny (na tyłach dawnego pałacu) oraz dzieło flankujące pośrednie Buraków – fort ziemny. Znajdowała się tu także prochownia.
8 kwietnia 1916 generał-gubernator Hans Hartwig von Beseler wydał rozporządzenie włączające do Warszawy (od 1 kwietnia 1916) m.in. Marymont, położony w tamtym czasie w gminie Młociny[6].
W okresie międzywojennym Marymont z Warszawą połączyła zelektryfikowana linia tramwajowa, choć tramwajem trakcji konnej można było tu dojechać już od końca XIX wieku. W czasie powstania warszawskiego powstańcy na Marymoncie zostali pokonani 14 września. Niemcy zamordowali wówczas około 500 mieszkańców Marymontu[7].
W okresie powojennym, w sąsiedztwie zlikwidowanego przystanku osobowego Kolei Młocińskiej Słodowiec powstał dworzec PKS Warszawa Marymont. Dworzec ten przestał spełniać swoją podstawową funkcję w roku 2004, gdy przystanki autobusów do Zakroczymia i Nowin po uruchomieniu stacji metra przeniesiono w okolicę Dworca Gdańskiego, a następnie, po wybudowaniu, do węzła Młociny. Budynek wyburzono w 2008 roku[8].
Od 1973 na Marymoncie budowano pierwsze bloki mieszkalne według projektu Zdzisława Łuszczyńskiego. Kolejne przeobrażenia to odcięcie Marymontu od Wisły przez Wisłostradę i przecięcie tego obszaru na pół Trasą Armii Krajowej. W 2006 oddano do użytku stację metra Marymont, a w 2008 otwarto kolejną stację metra Słodowiec niedaleko od dawnego dworca PKS.
Ważniejsze obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Kościół Matki Bożej Królowej Polski
- Stacja metra Marymont
- Hala Marymoncka
- Klub RKS Marymont Warszawa
- Akademia Pożarnicza
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rozporządzenie dot. rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy (Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1916 nr 29 poz 79)
- ↑ Rozporządzenie dot. ustanowienia granic miejskich Warszawy Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1917 nr 63 poz 259
- ↑ Wojciech Fijałkowski: Szlakiem warszawskich rezydencji i siedzib królewskich. Warszawa: Wydawnictwa PTTK „Kraj”, 1990, s. 64. ISBN 83-7005-191-X.
- ↑ a b Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 281.
- ↑ http://mgap2016.archeolodzy.org/2016_MGAP.pdf
- ↑ Maria Nietyksza, Witold Pruss: Zmiany w układzie przestrzennym Warszawy [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 43, s. 1973.
- ↑ Adam Borkiewicz, Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1969 r., str. 411-419.
- ↑ http://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna&L=PL&X=7497506.523015609&Y=5793483.922567701&S=11&O=r_ortofoto_2008&T=60400e0faff0061cx82
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Kasprzycki, Jerzy S. Majewski: Korzenie miasta. T. 6, Niedaleko od Warszawy. Warszawa: "Veda”, 2004, s. 153-159. ISBN 83-85584-84-6.
- Marymont, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 157.
- Marymont, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 306.
