Marceli Galewski
| Data i miejsce urodzenia |
ok. 1900 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 sierpnia 1943 |
| Zawód, zajęcie | |
| Odznaczenia | |
| |
Marceli[1] (Alfred) Galewski lub też Alfred Marceli Galewski (ur. ok. 1900 w Łodzi, zm. 2 sierpnia 1943 w Treblince) – polski Żyd, inżynier, jeden z przywódców konspiracji i powstania w Treblince[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się około 1900 roku w Łodzi. Wychował się w zamożnej, zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Była absolwentem Politechniki Warszawskiej (inżynier elektryk). Był kapitanem Wojska Polskiego. W trakcie okupacji niemieckiej przebywał w getcie warszawskim. Był jednym z głównych pracowników warszawskiej centrali żydowskiej organizacji charytatywnej CENTOS[2].
Z warszawskiego getta został deportowany do obozu zagłady w Treblince i tam po selekcji, skierowany do pracy i mianowany starszym obozu (Lagerälteste)[2]. Zimą 1942/1943 zachorował na tyfus i został zastąpiony przez Benjamina Rakowskiego. Po rozstrzelaniu Rakowskiego przez Niemców, na przełomie kwietnia i maja 1943 roku, Galewski powrócił na poprzednie stanowisko[3]. Był członkiem tzw. Komitetu Organizacyjnego[4]. Wskazywany jest jako jeden z przywódców obozowej konspiracji i organizatorów zbrojnego buntu więźniów. Był jednym z przywódców powstania w Treblince z 2 sierpnia 1943 roku[5][2][6][1].
Według relacji Abrahama Kolskiego miał zbiec z obozu w trakcie powstania i po przebyciu kilku kilometrów popełnić samobójstwo, stwierdziwszy, że nie jest zdolny do dalszej ucieczki[2][1].
W 1945 roku, w drugą rocznicę powstania w getcie warszawskim, gen. Michał Rola-Żymierski pośmiertnie odznaczył Marcelego Galewskiego i Juliana Chorążyckiego – Krzyżem Walecznych[7][8].
Kontrowersje
[edytuj | edytuj kod]Pochodzący z Łodzi, dr Stefan Galewski, twierdził po wojnie, że przywódcą powstania w Treblince był jego kuzyn Bernard Galewski, urodzony w Łodzi około 1900 roku i będący z zawodu inżynierem budownictwa[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Michał Wójcik – Ofiary Holokaustu a odwaga. Czy powstańcom Treblinki wypada być odważnymi? w Cena życia. Między ocaleniem życia a ocaleniem człowieczeństwa (redakcja naukowa: dr Alicja Bartuś, dr Piotr Trojański; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Oświęcim, 2019; ISBN 978-83-8084-425-4) s. 124–125
- ↑ a b c d e Alfred Galewski. podroz-pamieci.pl. [dostęp 2023-08-04]. (pol.).
- ↑ Yitzhak Arad – Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps (Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1999. ISBN 978-0-253-21305-1. (ang.)), s. 107 i 275
- ↑ Treblinka II - Opór i powstanie. muzeumtreblinka.eu. [dostęp 2023-08-04]. (pol.).
- ↑ Imię: Alfred Nazwisko: Galewski. new.getto.pl. [dostęp 2023-08-04]. (pol.).
- ↑ Martyna Rusiniak-Karwat: Bunt w Treblince. sztetl.org.pl. [dostęp 2023-08-04]. (pol.).
- ↑ Alphabetical Listing of Treblinka Survivors and Victims. holocaustresearchproject.org. [dostęp 2017-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Michał Wójcik – Ofiary Holokaustu a odwaga. Czy powstańcom Treblinki wypada być odważnymi? w Cena życia. Między ocaleniem życia a ocaleniem człowieczeństwa (redakcja naukowa: dr Alicja Bartuś, dr Piotr Trojański; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Oświęcim, 2019; ISBN 978-83-8084-425-4) s. 117
- ↑ Treblinka Death Camp. holocaustresearchproject.org. [dostęp 2023-08-04]. (ang.).