Lituya Bay

Megatsunami w Zatoce Lituya
Nawiedzone państwa	Stany Zjednoczone
Stan	Alaska
Epicentrum	Zatoka Lituya
Data	9 lipca 1958
Godzina	6:15
Ofiary śmiertelne	3 osoby
Zaginieni	2 osoby
Zasięg trzęsienia	Zatoka Lituya, Wyspa Cenotaph
	Położenie na mapie Ameryki Północnej Juneau
	Położenie na mapie Alaski Juneau
	58°38′N 137°34′W/58,633333 -137,566667
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lituya Bay
	; Zdjęcie zatoki w kilka tygodni po uderzeniu tsunami w 1958: widoczny jest szeroki pas odarty z drzew
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Alaska
Lokalizacja	Zatoka Alaska
Wymiary	14,5 × 3,2 km
Wyspy	Wyspa Cenotaph
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zatoka Lituya – fiord leżący w amerykańskim stanie Alaska. Zatokę odkrył w 1786 roku Jean-François de La Pérouse. Pierwotnie nazwana została ona przez niego Port des Français. Lituya to transkrypcja nazwy z języka Indian Tlingit po raz pierwszy użyta przez Rosjan. W roku 1805 kapitan Jurij Lisianski zapisał nazwę zatoki jako „L’tooa”. Rosyjski hydrograf i wiceadmirał floty wojennej Rosji Michaił Tiebienkow w 1852 roku zapisał tę nazwę jako „L’tua” w opublikowanym przez siebie Atlasie północno-zachodnich wybrzeży Ameryki – od cieśniny Beringa do przylądka Corrientes i wysp Aleuckich. Rosyjski Departament Hydrografii w ówczesnym okresie używał określenia „Altua”.

Zatoka

Lituya Bay ma ok. 11,3 km długości i 3,2 km w najszerszym miejscu. Największa głębokość zatoki to 219 m, lecz samo ujście do Zatoki Alaska mierzy zaledwie 9,7 m głębokości i około 500 m szerokości. Zatoka jest miejscem zejścia trzech lodowców – dwóch mniejszych Kaskadowego i Crillon oraz największego – Lituya. Sama zatoka znana jest z niezwykle wysokich pływów morskich, a ruch fal wywołany pływami dodatkowo generuje groźne i silne prądy. W centrum leży wyspa Cenotaph, która w znaczący sposób wpływa na kształt prądów. Zatoka jest częścią Parku Narodowego Glacier Bay.

Megatsunami z 1958 roku

Warunki topograficzne sprzyjające w zatoce tworzeniu się gwałtownych prądów pływowych miały również swój udział w powstaniu najwyższej fali tsunami, jaka kiedykolwiek została odnotowana przez człowieka. Wewnętrzna część zatoki w kształcie litery T leży na tektonicznym uskoku Fairweather. Sekcja uskoku położona ponad poziomem morza liczy 185 km długości i ciągnie się od zatoki Palma na południe od Lituya Bay do fiordu Nunatak na północy. Ponieważ tereny pokryte są w większości lodem, uskok jest widoczny tylko w okolicy między jeziorem Crillon i szczytem zatoki. Uderzenia wielkich fal miały miejsce już wcześniej – w 1936, 1899 i 1853 lub 1854 roku. Wcześniejsze zdarzenie z roku 1936 miało świadków. Była to załoga statku rybackiego przycumowanego przy brzegu wyspy Cenotaph. Cała seria fal według opisu była niewiele mniejsza od tej z roku 1958. Trzęsienie ziemi z dnia 9 lipca 1958 roku o sile 7,9 stopnia w skali Richtera z epicentrum 21 km na północny wschód od zatoki spowodowało osuwisko w zatoce Gilberta. Przesunięcie uskoku w okolicy zatoki o 6,5 metra w poziomie i 9,3 metra w pionie wywołało oberwanie zbocza góry. Materiał skalny o objętości około 300 milionów m³^[1], rozmiarach około 1000x700 metrów i masie około 90 milionów ton zsunął się w jednolitym kawałku po zboczu o nachyleniu 75° i, wpadając do wody u podnóża, wywołał falę tsunami, której wysokość świadkowie ocenili na 15–23 m^[2]. Uderzenie żywiołu zdarło grunt wraz z roślinnością z położonego naprzeciwko osuwiska wzniesienia do wysokości 524 metrów i przetoczyło się przez całą zatokę, niszcząc całą strefę przybrzeżną. Wewnątrz zatoki znajdowały się tego dnia 3 łodzie wędkarzy. Dwie łodzie zatonęły i dwie osoby zginęły^[3].

Ze względu na budowę geologiczną zboczy zatoki i ciągłą aktywność sejsmiczną w tym rejonie można stwierdzić, że zdarzenie podobne do megatsunami w zatoce Lituya będzie miało miejsce ponownie w bliższej lub dalszej przyszłości^[4].

Przypisy

↑ Historic Earthquakes – Lituya Bay, Alaska, 1958 07 10 06:15:53 UTC (Local 07/09), Magnitude 7.7.
↑ Steven Dutch: Giant Waves in Lituya Bay, Alaska; USGS PP 354-C. Wave of July 9, 1958. Natural and Applied Sciences, University of Wisconsin - Green Bay. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-09)]. (ang.).
↑ Steven Dutch: Giant Waves in Lituya Bay, Alaska; USGS PP 354-C. Abstract, Introduction and Regional Setting. Natural and Applied Sciences, University of Wisconsin - Green Bay. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-11-23)]. (ang.).
↑ MEGA-TSUNAMI Lituya Bay – The Mega Tsunami of 9 July 1958 in Lituya Bay, Alaska – Analysis of Mechanism – by Dr. George Pararas-Carayannis.

Bibliografia

„The Mega-Tsunami of July 9, 1958 in Lituya Bay, Alaska, Analysis of Mechanism” George Pararas-Carayannis
USC Tsunami Research Group „1958 Lituya Bay Tsunami”
„FOTON” 88, Wiosna 2005, „Tsunami” Paweł F. Góra

Linki zewnętrzne

Opis naocznego świadka. wcatwc.arh.noaa.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-17)].
Fragmenty z prezentacji na Sympozjum Towarzystwa Tsunami, 25-27 maja 1999 roku, Honolulu, autor: George Pararas-Carayannis
World’s Biggest Tsunami

[1] Historic Earthquakes – Lituya Bay, Alaska, 1958 07 10 06:15:53 UTC (Local 07/09), Magnitude 7.7.

[2] Steven Dutch: Giant Waves in Lituya Bay, Alaska; USGS PP 354-C. Wave of July 9, 1958. Natural and Applied Sciences, University of Wisconsin - Green Bay. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-09)]. (ang.).

[3] Steven Dutch: Giant Waves in Lituya Bay, Alaska; USGS PP 354-C. Abstract, Introduction and Regional Setting. Natural and Applied Sciences, University of Wisconsin - Green Bay. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-11-23)]. (ang.).

[4] MEGA-TSUNAMI Lituya Bay – The Mega Tsunami of 9 July 1958 in Lituya Bay, Alaska – Analysis of Mechanism – by Dr. George Pararas-Carayannis.

[1]

[2]

[3]

[4]