Linia Hajnala

Linia Hajnala – koncepcja historycznej odrębności zachodnio- i wschodnioeuropejskiego modelu rodziny opisana przez Johna Hajnala^[1]. Obszary dominacji obu modeli miała w przybliżeniu rozdzielać linia prowadząca od dzisiejszego Petersburga po Triest^[1].

Zgodnie z koncepcją, na typowy wzorzec zachodnioeuropejski składa się późne zawieranie małżeństw, wysoki udział osób bez małżonka oraz niższy współczynnik urodzeń. We wzorcu wschodnioeuropejskim wiek zawierania małżeństw jest niski, a udział osób nie wstępujących w związki małżeńskie bardzo niski^[1]. Różnica dotyczyć ma zwłaszcza kobiet^[1]. Według Hajnala ów wzorzec wykazuje historyczną trwałość, sięgając przynamniej XVIII w.^[1] Sugerował on również związaną z tym odrębność ekonomiczną i kulturową Europy Zachodniej^[1].

Historia

Idea różnicy między zachodnią i wschodnią Europą pod względem modelu rodziny i małżeństw była wielokrotnie formułowana już w XIX w., w szczególności w pracach Frédérica Le Play’a^[2]. Według francuskiego uczonego wschodni Europejczycy wyróżniali się patriarchalnymi, patrylokalnymi i wielopokoleniowymi gospodarstwami domowymi^[2]. Granica zachodnia tego wzorca rodzinnego przebiegać miała od Petersburga po Triest i półwysep Apeniński^[2].

Koncepcja linii Hajnala weszła po 1965 do obiegu naukowego, chociaż przebieg granicy między wschodem i zachodem był w różnych pracach przesuwany lub rozszerzany o „strefę przejściową”^[2]^[3].

Krytyka

Podział Europy na wschodnią i zachodnią pod względem wzorców małżeństw i rodziny jest krytykowany za zbyt uproszczony – tak wzorce zachodnio- jak i wschodnioeuropejskie wykazują znaczne zróżnicowanie^[2]. Uogólnienia dokonywane przez zachodnich badaczy oparte były często na niedostatecznej bazie źródłowej i z pominięciem wyników badaczy wschodnioeuropejskich^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J.J. Hajnal J.J., European marriage patterns in perspective, [w:] D.V.D.V. Glass, D.E.C.D.E.C. Eversley, Population in History. Essays in Historical Demography, Londyn: Edward Arnold, 1965, s. 449–494 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f MikołajM. Szołtysek MikołajM., Spatial construction of European family and household systems: A promising path or a blind alley? An Eastern European perspective, „Continuity and Change”, 27 (1), Cambridge University Press, 2012, s. 11–52, DOI: 10.1017/S0268416012000057 (ang.).
↑ MikołajM. Szołtysek MikołajM., BarbaraB. Zuber-Goldstein BarbaraB., Historical family systems and the great European divide: the invention of the Slavic East, „Demográfia”, 52 (5), 2009, s. 5–47 (ang.).

[hajnal-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J.J. Hajnal J.J., European marriage patterns in perspective, [w:] D.V.D.V. Glass, D.E.C.D.E.C. Eversley, Population in History. Essays in Historical Demography, Londyn: Edward Arnold, 1965, s. 449–494 (ang.).

[szołtysek-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f MikołajM. Szołtysek MikołajM., Spatial construction of European family and household systems: A promising path or a blind alley? An Eastern European perspective, „Continuity and Change”, 27 (1), Cambridge University Press, 2012, s. 11–52, DOI: 10.1017/S0268416012000057 (ang.).

[szołtysekzuber-3] MikołajM. Szołtysek MikołajM., BarbaraB. Zuber-Goldstein BarbaraB., Historical family systems and the great European divide: the invention of the Slavic East, „Demográfia”, 52 (5), 2009, s. 5–47 (ang.).

[1]

[2]

[3]