Lech Krzyżaniak
Profesor Lech Krzyżaniak w 2003 roku | |
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
8 lutego 1940 |
Data i miejsce śmierci |
10 lipca 2004 |
Profesor nauk humanistycznych | |
Alma Mater |
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu |
Doktorat |
1968 |
Habilitacja |
1975 |
Profesura |
1992 |
Dyrektor Muzeum Archeologicznego w Poznaniu | |
Okres spraw. |
1982–2004 |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
Lech Krzyżaniak (ur. 8 lutego 1940 w Wilkowie k. Szamotuł, zm. 10 lipca 2004 w Poznaniu[1] ) – polski archeolog, wieloletni dyrektor Muzeum Archeologicznego w Poznaniu (1982-2004), uczestnik oraz organizator wielu wypraw archeologicznych na tereny Sudanu, Egiptu oraz Algierii.
Rys biograficzny
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie nauczyciela miejscowej szkoły. Uczęszczał do liceum ogólnokształcącego w Szamotułach, gdzie w 1957 roku zdał egzamin maturalny. Następnie podjął studia archeologiczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego nauczycielami byli między innymi Wojciech Kóčka oraz Józef Kostrzewski. Studia ukończył w 1962 roku, broniąc pracę magisterską poświęconą cmentarzysku kultury łużyckiej z przełomu epoki brązu i żelaza w Biernatach k. Śremu. Jeszcze podczas studiów podjął pracę w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu, gdzie od 1982 roku do końca swojego życia pełnił funkcję dyrektora. Doktoryzował się w 1968 roku, pisząc pracę dotyczącą obrządku pogrzebowego kultury pomorskiej. W 1975 roku został doktorem habilitowanym, a w 1992 roku otrzymał tytuł profesora[1] .
Przedmiot zainteresowań i działalność naukowa
[edytuj | edytuj kod]Początkowo interesował się archeologią Wielkopolski, jednak z czasem jego zainteresowania przeniosły się na tereny bardziej odległe[1] . Opublikował kilka artykułów poświęconych tematyce Ameryki Środkowej i Południowej. Nie udało się jednak zorganizować żadnej wyprawy na tamtejsze tereny, co stanowiło dla zwolennika archeologii eksploracyjnej problem w pogłębianiu zainteresowań[potrzebny przypis]. W 1965 roku pod przewodnictwem profesora Kazimierza Michałowskiego rozpoczął prace wykopaliskowe w Kom el-Dikka w Aleksandrii. Wyprawa do Afryki zapoczątkowała jego zainteresowanie tematyką archeologii śródziemnomorskiej i dziejami starożytnego Egiptu[1] . W 1966 r. m.in. z Stefanem Jakobielskim rozpoczął wieloletnie prace wykopaliskowe na terenach Sudanu. W 2002 roku wraz z Jakobielskim zostali uhonorowani przez ministra kultury Sudanu najwyższym oznaczeniem przyznawanym obcokrajowcom – Gwiazdą Dwóch Nilów II klasy[1] . Podczas wykopalisk w Sudanie kluczowym stało się dla niego zrozumienie dziejów tamtejszej cywilizacji w epoce neolitu. W 1972 r. zaczął prowadzić wykopaliska w Kadero, nieopodal Chartumu. W wyniku prowadzonych prac zostało odkryte cmentarzysko z okresu neolitu chartumskiego. Innym przedmiotem zainteresowania stały się tamtejsze ryty naskalne[1] . Od 1986 zaczął badania sztuki naskalnej w rejonie egipskich oaz Dachla[1] . W 1980 i 1981 prowadził również krótkie rekonesanse badawcze w Algierii, głównie badając ryty naskalne masywu Tassili[2]. Od 1978 do 1990 roku brał także udział w kierowanych przez profesora Dietricha Wildunga[3][1] wykopaliskach w Minszat Abu Omar w delcie Nilu[1] , a w latach 1984-1988 był uczestnikiem prac w Kom el-Hisn w Egipcie[1] .
W dorobku Krzyżaniaka znajduje się prawie 220 artykułów naukowych i popularnonaukowych. Znany jest także jako autor wielu książek archeologicznych, przede wszystkim traktujących o archeologii śródziemnomorskiej. Redagował także katalogi wystaw odbywających się w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu. Był przewodniczącym jednej z komisji Międzynarodowej Unii Nauk Pre- i Protohistorycznych oraz Rady Poznańskiego Towarzystwa Prehistorycznego. Z ramienia UNESCO był ekspertem ds. Muzeum Nubijskiego w Asuanie i Muzeum Cywilizacji Egipskiej w Kairze. Ponadto udzielał się jako członek wielu towarzystw naukowych oraz archeologicznych[1] .
Wykładał na wielu światowych uniwersytetach, m.in. w St John’s College w Cambridge, University of Calgary czy na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie. Od 1995 roku prowadził wykłady z prehistorii północnej Afryki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. Brał także udział w wielu konferencjach naukowych w Polsce oraz za granicą[1] .
Od 3 czerwca 2005 do likwidacji był patronem Gimnazjum w Grzebienisku[4].
Działalność muzealna
[edytuj | edytuj kod]Jako pracownik, a później dyrektor Muzeum Archeologicznego w Poznaniu uczestniczył w przygotowaniu ponad 20 ekspozycji muzealnych. Wśród nich były zarówno niewielkie wystawy czasowe, jak również wystawy poświęcone archeologii śródziemnomorskiej, która stanowiła główny przedmiot jego późniejszych zainteresowań. Do najbardziej spektakularnych osiągnięć w dziedzinie muzealnictwa należy zaliczyć wystawy związane z problematyką starożytnego Egiptu. Dzięki znajomości z profesorem Wildungiem udało się sprowadzić do Poznania wiele zabytków z muzeów w Berlinie oraz Monachium. W ostatnich latach działalności, została otwarta wystawa poświęcona archeologii Sudanu. Dzięki wielu kontaktom nawiązanym podczas wypraw archeologicznych udało się sprowadzić wiele zabytków z Muzeum Narodowego w Sudanie[1] .
Został pochowany na cmentarzu Miłostowo w Poznaniu[5].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Order Dwóch Nilów (2002, za wybitne osiągnięcia w zakresie badań archeologicznych w Sudanie)[6][7]
- Srebrny Krzyż Zasługi (1977)[7]
Ważniejsze publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Early Farming Cultures on the Lower Nile. The Predynastic Period in Egypt (1977)
- Egipt przed piramidami (1980)
- Schyłek pradziejów w środkowym Sudanie (1992)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m Lemiesz 2006 ↓.
- ↑ P. Polkowski. W Kotlinie Wielkiego Boga. O poznańskiej wyprawie w głąb algierskiej Sahary. „Archeologia Żywa”. 2 (72), s. 74-81, 2019.
- ↑ P. Polkowski. W Kotlinie Wielkiego Boga. O poznańskiej wyprawie w głąb algierskiej Sahary. „Archeologia Żywa”. 2 (72), s. 75, 2019.
- ↑ Prof. Lech Krzyżaniak | Szkoła Podstawowa im. Józefa Gibowskiego w Grzebienisku [online], szkolagrzebienisko.edupage.org [dostęp 2021-05-16] .
- ↑ Lech Krzyżaniak – miejsce pochówku [dostęp 2019-02-04]
- ↑ Wystawa "Od Kadero do 4-tej katarakty Nilu" - Centrum Informacji Kulturalnej - Poznan.pl [online], www.poznan.pl [dostęp 2021-05-16] .
- ↑ a b http://stow-utw.szamotuly.pl/wp-content/uploads/2017/06/lech_krzyzaniak.pdf
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Prof. dr hab. Lech Krzyżaniak, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-08-13] .
- Marek Lemiesz: Profesor Lech Krzyżaniak – wspomnienie. 2006. [dostęp 2015-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 lutego 2012)].