Kupa (dopływ Sawy)
 Kupa (Kolpa) na odcinku granicznym | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 296[1]-297[2] km |
| Powierzchnia zlewni |
10 236[1] km² |
| Średni przepływ |
283 m³/s |
| Źródło | |
| Miejsce | Crni Lug, Gorski kotar |
| Wysokość |
730 |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Sawa |
| Miejsce | |
| Wysokość |
130 |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie Chorwacji  | |
Kupa (chorw. Kupa, słń. Kolpa) – rzeka w Chorwacji, prawostronny, główny dopływ Sawy, o długości 296 km[3].
Jest trzecią co do wielkości rzeką w Chorwacji i jedną z najczystszych rzek w tym kraju. Często wzdłuż jej biegu wytycza się północną granicę Półwyspu Bałkańskiego.
Bierze swój początek niedaleko wsi Crni Lug (320 mieszkańców), zaliczanej do najładniejszych krajobrazowo miejsc w Chorwacji, leżącej na wysokości 730 m n.p.m. Wieś jest siedzibą dyrekcji Parku Narodowego Risnjak. Rozciągają się tu górskie łąki, rosną lasy sosnowe i jałowce. We wschodniej części Gór Dynarskich Kupa tworzy wraz z innymi rzekami (Una, Vrbas, Bosna, Drina) gęstą sieć dopływów Sawy. Na pewnym odcinku stanowi granicę między południowo-wschodnią Słowenią a Chorwacją. Przepływa przez Karlovac i od tego miasta jest żeglowna. Przy jej ujściu do Sawy, na południowy wschód od Zagrzebia, leży 46-tysięczne miasto Sisak – duży ośrodek przemysłowy z portem rzecznym i ważny węzeł kolejowy i drogowy. W jego pobliżu – wydobycie ropy naftowej.
Bierze początek z krasowego źródła i początkowo jej dolina ma charakter krasowy, tworząc kanion, określany przez przyrodników jako dolina motyli. W dolinie tej stwierdzono występowanie ponad stu gatunków tych owadów. W dolnym biegu przybiera charakter rzeki nizinnej. Rzeka jest istotnym w skali Chorwacji siedliskiem takich gatunków jak skójka gruboskorupowa, boleń pospolity, brzanka Barbus balcanicus, koza wielka, głowacz białopłetwy, minóg Władykowa, różanka europejska, kiełb Kesslera, kiełb Romanogobio vladykovi, płoć Rutilus virgo, kózka bałkańska, czop żółty, a zwłaszcza Alburnus sarmaticus, głowacica, kiełb długowąsy i koza dunajska. Żyją w niej też wydra europejska i bóbr europejski. Nad rzeką znajdują się ważne w skali Chorwacji płaty siedlisk przyrodniczych typu źródlisk wapiennych i ziołorośli nadrzecznych oraz lasów łęgowych Carici brizoides-Alnetum[1]. Rzeka przepływa również przez inne obszary Natura 2000, m.in. chorwackie Gorski kotar i sjeverna Lika lub Pokupski bazen czy słoweńskie Kočevsko[4].
W planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Dunaju z 2010 słoweński odcinek rzeki podzielono na trzy jednolite części wód: SI21VT13 (Kolpa Osilnica-Petrina), SI21VT50 (Kolpa Petrina-Primostek) i SI21VT70 (Kolpa Primostek-Kamanje). Żadnej nie wyznaczono jako wód silnie zmienionych[5]. W międzynarodowym planie dla dorzecza Dunaju z 2009 podano, że stan ekologiczny wód najdłuższej z nich był umiarkowany, a pozostałych dobry i bardzo dobry[6].
W 2018 po słoweńskiej stronie Kupy wyznaczone było 9 kąpielisk, a jakość ich wód klasyfikowano jako dobrą lub doskonałą[7].
Chorwacki geofizyk, Andrija Mohorovičić (1857–1936), badając bliskie trzęsienie ziemi w dolinie rzeki Kupa, stwierdził, że we wnętrzu Ziemi występuje nieciągłość właściwości sprężystych i gęstości ośrodka. Zjawisko zostało nazwane nieciągłością Mohorovičicia.
Kupa i jej dolina jest specjalnym obszarem ochrony siedlisk Kupa o kodzie HR2000642[1].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Natura 2000 Standard Data Form [online], kwiecień 2015 (ang.).
- ↑ Nile River, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03] (ang.).
- ↑ http://www.savacommission.org/dms/docs/dokumenti/documents_publications/publications/other_publications/sava_river_basin_analysis_report_high_res.pdf Październik 2009, strona 13.
- ↑ Natura 2000 Network Viewer [online].
- ↑ Surface water bodies for SI [online], Eionet CDR Slovenia European Union (EU) obligations / obveznosti do Evropske unije Water Framework Directive: River Basin Management Plans SI_RBD_1 - Danube June 11 2012 SI_SI_RBD_1_SWB_date20120611.xml (ang.).
- ↑ Map 11: Danube River Basin District: Ecological status and ecological potential of surface water bodies, [w:] Danube River Basin District Management Plan [pdf], Wiedeń: Międzynarodowa Komisja Ochrony Dunaju, 2009 (ang.).
- ↑ Bathing water quality 2018 – 2019-05-23.zip [zip], Europejska Agencja Środowiska (ang.).