Kulczyk syryjski
| Serinus syriacus[1] | |
| Bonaparte, 1850 | |
 Ilustracja z „Ibisa”, 1868 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kulczyk syryjski |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Kulczyk syryjski[3] (Serinus syriacus) – gatunek małego, wędrownego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), podrodziny łuskaczy (Carduelinae). Występuje na Bliskim Wschodzie. Narażony na wyginięcie.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Lucjan Bonaparte w 1850. Przydzielił mu nazwę Serinus syriacus. Holotyp pochodził z Baszarri w Libanie[4]. Obecnie (2015) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) utrzymuje nazwę i uznaje gatunek za monotypowy[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 12–14 cm, masa ciała – 10–14 g[6][4]. Skrzydło mierzy 70–77 mm. Występuje dymorfizm płciowy. U samca czoło i przód wierzchu głowy porastają pióra barwy złotej, miejscami także pomarańczowe. Obszar obejmujący pozostałą część wierzchu głowy, pokrywy uszne, niższą część policzka i środek karku jasny, szaropłowy; można dostrzec bardzo niewyraźne ciemne pasy i żółtawy nalot. Boki szyi żółte. Grzbiet i barkówki są tego samego koloru, co wierzch głowy. Kuper jaskrawożółty, podobnie jak i pokrywy nadogonowe, na których jednak widać brązowe pasy. Kantarek i broda są jaśniejsze, na końcach piór widać białe lub jasnopłowe zakończenia. Brzuch i pokrywy podogonowe żółte. Sterówki krótkie, widać wcięcie w ogonie. Środek pióra czarnobrązowy; na zewnętrznych krawędziach chorągiewek zewnętrznych widać żółte obrzeżenia, jaśniejące ku końcowi. Pokrywy skrzydłowe mniejsze i średnie żółte do zielonożółtych, natomiast pokrywy skrzydłowe większe także żółte z czarniawymi chorągiewkami wewnętrznymi. Skrzydełko i pokrywy lotek I rzędu czarne; te drugie posiadają żółte krawędzie. Lotki czarniawe lub czarnobrązowe, posiadają żółte krawędzie, szersze na lotkach II rzędu, na których można dostrzec również białe lub jasnopłowe zakończenia. Dziób czarniawy, nogi i stopy jasnobrązowe[6]. U samicy ogół upierzenia ma mniej żywe kolory. Szarawy wierzch głowy i kark pokrywają ciemniejsze pasy, podobne jak i matowy, płowoszary wierzch ciała[6].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Gatunek wędrowny. Obszary lęgowe leżą w Libanie, południowej Syrii, północnym Izraelu, i przyległych terenach Jordanii. Zimuje na obszarach na południe od lęgowisk, ciągnących się po północno-wschodni Egipt (półwysep Synaj) i południową Jordanię[4].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Kulczyk syryjski żyje na otwartych, zakrzewionych stokach lub w świetlistych górskich lasach na wysokości 900–1800 m n.p.m. Preferuje jałowce i cedry[6], w jego zasięgu występują również sosny i jodły[7]. Podczas zimy mniej interesuje się drzewami i występuje również w niższych partiach ciernistych akacji, na półpustyniach i pustyniach[6]. Poza sezonem lęgowym przebywa w grupach. Żywi się nasionami traw i ziół[8], w tym mozgi kanaryjskiej (Phalaris canariensis)[4].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Budowa gniazda rozpoczyna się w kwietniu i w maju, składanie jaj przypada na maj lub czerwiec. Zniesienie liczy cztery jaja o niebieskiej, połyskliwej skorupce. Samica wysiaduje je sama przez 12–14 dni. Młode są w pełni opierzone po 14–16 dniach od wyklucia. Przy sprzyjających warunkach para wyprowadza do 3 lęgów w roku[8].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN od 2004 roku uznaje gatunek za narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). Liczebność populacji, według szacunków, mieści się w przedziale 2500–9999 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[2]. Przyczyną jest utrata środowiska wskutek wycinki drzew, intensywnego wypasu bydła i zużywania zasobów wodnych. W latach 1998–1999 zamieszkiwane przez kulczyka syryjskiego obszary nawiedziły poważne susze[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Serinus syriacus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Serinus syriacus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].
- ↑ a b c d Clement, P. & de Juana, E.: Syrian Serin (Serinus syriacus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (17 maja 2015)].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).
- ↑ a b c d e Peter Clement: Finches and Sparrows. Christopher Helm, s. 173–174. ISBN 1-4081-3508-6.
- ↑ a b Syrian Serin Serinus syriacus. BirdLife International. [dostęp 2015-05-17].
- ↑ a b Syrian serin (Serinus syriacus). ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-05)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).