Krzysztof Jan Żegocki

Krzysztof Jan Żegocki

Biskup
Data i miejsce urodzenia	1618 Rostarzewo
Data i miejsce śmierci	11 sierpnia 1673 Gościeszyn
Biskup chełmski
Okres sprawowania	1670-1673
Biskup-nominat kujawski
Okres sprawowania	1673
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Sakra biskupia	1670

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	1670
Konsekrator	Kazimierz Florian Czartoryski
Współkonsekratorzy	Stanisław Jacek Święcicki

Krzysztof Jan Żegocki herbu Jastrzębiec (ur. 1618 w Rostarzewie, zm. 11 sierpnia 1673 w Gościeszynie) – partyzant z czasów potopu szwedzkiego, starosta babimojski w 1646 roku, starosta koniński w 1666 roku, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1660 roku, wojewoda inowrocławski 1666–1669.

Nazywany pierwszym partyzantem Rzeczypospolitej, był jednym z pierwszych i najaktywniejszych wodzów polskiej partyzantki w okresie potopu szwedzkiego. Atakował najeźdźców z bazy znajdującej się na Śląsku, później zaś dołączył do oddziałów Stefana Czarnieckiego. Po zakończeniu wojny rozpoczął karierę parlamentarną, a w 1669 roku przyjął święcenia kapłańskie i został biskupem chełmskim (30 stycznia 1670–1673).

Życiorys

Urodził się w 1618 roku w Rostarzewie, jako syn senatora Marcina Żegockiego, kasztelana przemęckiego i Anny. Ukończył przypuszczalnie kolegium jezuickie lub Akademię Lubrańskiego. Był studentem wydziału teologicznego Akademii Krakowskiej. W 1638 lub 1639 r. ożenił się z Elżbietą Lintermans, z którą miał troje dzieci. Po jej śmierci w 1645 r. ożenił się z Jadwigą Zbijewską, która w wianie mężowi wniosła starostwo babimojskie. Miał z nią dwóch synów. Miał syna, m.in. Franciszka Żegockiego - starostę babimojskiego - męża Krystyny Ponińskiej.

W tym czasie brał udział w walkach przeciw powstańcom Chmielnickiego i z Tatarami. Od 1652 roku tytułował się "rotmistrzem Jego Królewskiej Mości". W okresie gdy pełnił funkcję starosty babimojskiego w 1655 roku wybuchła wojna polsko–szwedzka. Szwedzi represjonowali chłopów, rzemieślników, a szczególnie duchowieństwo katolickie. Po kapitulacji Wielkopolski pod Ujściem (1655) uszedł do Zielonej Góry, a wkrótce otrzymał dowództwo jednej z partii, jakie na terenie Wielkopolski organizował przeciw Szwedom wojewoda podlaski Jan Piotr Opaliński. Został organizatorem i dowódcą oddziałów partyzanckich walczących 1655–59 w okolicach Babimostu ze Szwedami podczas tzw. potopu szwedzkiego. Z miejscowości Zabór znajdującej się ok. 18 km od Zielonej Góry kierował partyzantami w pierwszym okresie walk. 4 października zdobył silnie obsadzony gród kościański (bitwa pod Kościanem), wybijając załogę szwedzką, następnie rozbił oddział landgrafa heskíego Fryderyka Hessen Eschweg, szwagra Karola Gustawa i zbiegł na Śląsk, gdzie przebywał prawdopodobnie do końca 1655 roku.

Sukces Krzysztofa Żegockiego stanowił dla Szwedów dotkliwy cios, a sam Żegocki otrzymał od króla nominację na pułkownika. 16 listopada otrzymał polecenie udania się z odsieczą klasztorowi jasnogórskiemu. Jednocześnie umożliwił wyjście króla Jana Kazimierza z Żywca w kierunku Spisza i Orawy. Pod koniec grudnia udał się w kierunku Jasnej Góry. Według wielu badaczy groźba ataku Żegockiego zmusiła Szwedów do odstąpienia od oblężenia Jasnej Góry. Po powrocie ze Śląska dowodził krótko partyzantką w Żywieckiem, a także stoczył potyczki pod Krakowem, Czarnym Ostrowem, Wieluniem, Piotrkowem i Magierowem. W lecie 1656 roku pojawił się w okolicach Poznania, uniemożliwiając przez kilka miesięcy załodze szwedzkiej zaopatrywanie się w żywność. Przez cały okres "potopu" działalność jego była niezwykle skuteczna. Później brał udział w walkach na terenie Brandenburgii, dotarł do Danii. W końcu 1658 roku wrócił do kraju, a jego udział w wojnie zakończył się.

W tym czasie rozpoczął działalność polityczną. W 1657 roku mianowany został chorążym województwa poznańskiego, w 1658 roku marszałkiem sejmiku w Środzie. Poseł sejmiku średzkiego na sejm 1658, 1659 i 1662 roku. W 1659 roku otrzymał podkomorstwo kaliskie po Krzysztofie Grzymułtowskim. Następnie walczył w Małopolsce i na Podolu, wziął również udział w wyprawie Stefana Czarnieckiego do Nowej Marchii i jesienią 1657 roku na Pomorze. W 1660 roku Żegocki z rąk króla otrzymał urząd podkomorzego kaliskiego i starosty konińskiego, a jednocześnie został wybrany marszałkiem Trybunału Koronnego w Piotrkowie, a w 1661 roku komisarzem do ustalenia granicy ze Śląskiem i Pomorzem. Od roku 1660 do 29 marca 1662 dzierżawił mennicę w Poznaniu, gdzie wspólnie z Mikołajem Gillim wyemitował wiele typów monet koronnych. W 1662 roku był członkiem komisji do uregulowania długów wojska. Przeciwstawiał się planom elekcji vivente rege. Był oponentem dworu, toteż mimo zasług wojennych pomijano go przy rozdziale godności. Prawdopodobnie wziął udział w rokoszu Lubomirskiego. Dopiero w 1666 roku król nadał Żegockiemu nominację na wojewodę inowrocławskiego, choć decyzja Jana Kazimierza spotkała się z krytyką szlachty kujawskiej. Na sejmie abdykacyjnym 16 września 1668 roku podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy.

Po śmierci żony (1667/68) przyjął święcenia kapłańskie, decydując się na służbę Kościołowi. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego z województwa inowrocławskiego w 1669 roku. Szybko awansował w hierarchii, już w 1669 roku otrzymał stanowisko biskupa chełmskiego (30 stycznia 1670-1673). Na krótko przed śmiercią otrzymał nominację na biskupa kujawskiego. Jako biskup był bardzo sumiennym rządcą, jednocześnie poszerzał swą wiedzę teologiczną. Swoje rządy rozpoczął od wizytacji diecezji, chcąc zorientować się w sprawach wymagających pilnego załatwienia. Wciąż przecież dawały znać o sobie skutki powstań kozackich i potopu szwedzkiego, które nie zostały w pełni zlikwidowane. Jako obrońca Michała Korybuta Wiśniowieckiego był jednym z organizatorów konfederacji gołąbskiej w 1672 roku i bronił króla na sejmie 1673 roku. Był deputatem z Senatu do Rady Wojennej przy królu w 1673 roku. Nie zaniedbywał też spraw ogólnopaństwowych. Na krótko przed śmiercią otrzymał nominację na biskupa kujawskiego, ale wkrótce po nominacji zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach, w sierpniu, przebywając w Gościeszynie, gdzie został pochowany.

Jako senator był obecny na sejmach: 1668 (I), 1668 (II), 1669 (I), 1672 (I) i 1673 roku.

Był autorem kilku drukowanych okolicznościowo pism kaznodziejskich, a w rękopisach Biblioteki Załuskich znajdowały się jeszcze w XIX wieku jego autorstwa Puncta rada J. K. Mcí podane po elekcyji nazajutrz, jakíemi środkami ad absolutym dominí aspírare ma.

Patron gimnazjów w Rostarzewie, Kębłowie i w Babimoście.

Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 884-885. ISBN 83-01-02722-3.

Linki zewnętrzne

• Krzysztof Żegocki – publikacje w bibliotece Polona