Kryształowa czaszka

Kryształowa czaszka – artefakt w kształcie czaszki człowieka wykonany z kryształu kwarcu.

Czas i miejsce powstania czaszek jest przedmiotem wielu spekulacji. Często błędnie są przypisywane prekolumbijskim kulturom Ameryki Środkowej. Pochodzenie żadnej z nich nie jest wystarczająco udokumentowane. Nie pochodzą z wykopalisk, żadna z nich nie jest znaleziskiem archeologicznym i żadna nie wykazuje cech stylistycznych sztuki prekolumbijskiej. Większość pojawiła się nagle w drugiej połowie XX wieku, a wszystkie dotychczasowe badania naukowe zaprzeczają ich prekolumbijskiemu pochodzeniu. Np. kryształowa czaszka przechowywana w Muzeum Brytyjskim, która miała być zabytkiem kultury Majów, obecnie jest uważana za mistyfikację, gdyż odkryto na niej ślady narzędzi jubilerskich z XIX w.

Wyróżniane są dwa rodzaje tego typu obiektów:

mniejsze i proste, które pojawiły się jeszcze w XIX wieku, będące prawdopodobnie oryginalnymi ozdobami pochodzącymi z Ameryki Środkowej, związanymi z miejscowym kultem chrześcijańskim.
większe (w przybliżeniu wielkości naturalnej), uznane za fałszerstwa wykonane w Europie.

Niektórzy ich właściciele twierdzą, że czaszki mają paranormalne właściwości. I choć żaden z tych fenomenów nie został potwierdzony, opowieści o niezwykłych właściwościach spowodowały powstanie wielu legend (najpopularniejsza z nich opowiada o 13 kryształowych czaszkach Majów, które należało zebrać razem, by uchronić świat przed zniszczeniem w 2012 roku), a nawet swego rodzaju kultu, który stał się inspiracją dla filmu Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki.

Kryształowa czaszka w kulturze

Kryształowa czaszka jest nieustającym źródłem inspiracji dla artystów, zarówno tych parających się sztuką konceptualną, jak i twórców sztuki użytkowej. Przykładem jest praca polskiego artysty Petera Fussa o tytule „For the Laugh of God”, wykonana z drobnych elementów szklanych, jako parodia pracy Brytyjczyka Damiena Hirsta przedstawiającej czaszkę wykonaną z 8601 diamentów osadzonych w platynie.

Do sztuki użytkowej możemy zaliczyć szklankę grupy Cute Cube Collective z Polski o nazwie „Drop Dead” alias „Zgon”. Napój do niej wlewany przybiera kształt ludzkiej czaszki, oddanej z najdrobniejszymi detalami. Podobnym przedmiotem jest karafka z alkoholem o nazwie Crystal Head Vodka zaprojektowana przez Amerykanina Johna Alexandra.

Kryształowa czaszka to także motyw licznych utworów muzycznych, filmów, czy gier. Przykładami: „Blood Mountain" – album metalowej grupy Mastodon, film Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki w reżyserii Stevena Spielberga. Kryształowa czaszka pojawiła się także jako forma teleportu i środek komunikacji z kosmitami w jednym z odcinków trzeciej serii serialu Gwiezdne wrota.

Czaszka taka jest widoczna również w czołówce serialu dokumentalnego Tajemniczy świat Arthura C. Clarke’a.

Zobacz też

oszustwa archeologiczne

Linki zewnętrzne

British Museum. Object: The Crystal Skull (ang.)
BBC: Crystal skulls 'are modern fakes' (ang.)
The independent: The mystery of the British Museum's crystal skull is solved. It's a fake. independent.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-24)]. (ang.)
Archaeological Institute of America: Legend of the Crystal Skulls (ang.)
The Sceptic Dictionary: crystal skull (ang.)
LiveScience: Secrets of the Real Crystal Skulls (ang.)
MSNBC.com: ‘Indiana Jones’ plays off real-life skull worship Tales surrounding crystal skulls just might be wilder than the movie (ang.)
FOX News: Real-Life Crystal Skull Cult Inspires Indiana Jones Movie (ang.)
Times Online: Secrets of the crystal skulls are lost in the mists of forgery (ang.)
Karafka z 40% alkoholem z USA o pojemności 0,7l o nazwie handlowej Crystal Head Vodka (ang.)
Szklanka z Polski o pojemności 0,25l z negatywem czaszki o nazwie handlowej Drop Dead lub Zgon (pol.)