Przejdź do zawartości

Kontestacja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Kontestacja (fr. contestation – spór, negacja; od łac. contestari protestować) – sprzeciw, najczęściej przeciwko systemowi społecznemu i politycznemu, wyrażany publicznie poprzez wypowiedzi i zachowanie. Wypowiedzi kontestujące mogą mieć charakter werbalny lub pozawerbalny, np. poprzez sztukę. Kontestacja jest skrajnym przeciwieństwem konformizmu.

Termin ewoluował z łacińskiego contestor, contestari, oznaczającego potwierdzenie, odwołanie się do świadectwa wyższej instancji, poprzez francuskie contestation – zakwestionowanie, spór, negację. Współcześnie termin łączy w sobie oba znaczenia. Kontestacja jest zaprzeczeniem i potwierdzeniem wartości, w imieniu których kontestator podważa rzeczywistość zastaną[1].

Rodzaje kontestacji

[edytuj | edytuj kod]
Protest "bezpartyjnego, świeckiego, pokojowego" ruchu zwanego "Geração à Rasca" (w wolnych tłumaczeniach: pokolenie w kłopocie, pokolenie desperacji, pokolenie ledwo wiążących koniec z końcem), Lizbona, 12 marca 2011

Kontestacja polityczna

[edytuj | edytuj kod]

Ten rodzaj kontestacji polega na krytykowaniu rządzących i ich działań, aż do podważania ich mandatu do sprawowania władzy. W zależności od systemu politycznego i zakresu oraz sposobu działania, kontestatorów politycznych można podzielić na

Przykładem ruchu kontestacji politycznej była Solidarność, mająca w różnych okresach charakter legalnej pozaparlamentarnej bądź nielegalnej opozycji o celach rewolucyjnych. Przez władze PRL oceniana była, szczególnie na początku, jako ruch anarchistyczny.

Kontestacja religijna

[edytuj | edytuj kod]

Pojawia się w ramach określonej religii i przejawia się w negowaniu obowiązującej doktryny lub stosowanych praktyk. Przykładami kontestatorów religijnych mogą być Marcin Luter i Jan Kalwin. Kontestatorami nazywa się odstępców, członków sekt, kacerzy (od montanistów, arian, manichejczyków, waldensów, katarów, husytów do mennonitów), purytanów, kwakrów, mormonów, shakerysów i amiszów[2].

Kontestacja ekonomiczna

[edytuj | edytuj kod]

Jej celem jest wykazanie anachronizmu i wymuszenie zmian w zakresie organizacji produkcji, technologii lub podziału dóbr. Kontestacji ekonomicznej towarzyszy zwykle kontestacja polityczna i społeczna. Formy działania stosowane przez kontestatorów ekonomicznych to: strajk, sabotaż, bojkot.

Kontestacja społeczna

[edytuj | edytuj kod]

Celem jej jest zmiana stosunków społecznych, a w szczególności:

  • zniesienie dominacji jednych warstw społecznych nad innymi,
  • zniesienie przywilejów zastrzeżonych dla określonych grup społecznych.

Przejawem tego rodzaju kontestacji była dziewiętnastowieczna koncepcja socjalizmu stworzona przez Marksa i Engelsa.

Postawy kontestacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na zakres działania wyróżnia się kontestacje:

  • bierną – polegającą na wyrażeniu swojego stosunku do kontestowanych struktur; przybiera często formę alienowania się, ucieczki (np. w narkotyki),
  • czynną – polegającą na podejmowaniu działań, mających na celu zmianę istniejących struktur.

W zależności od postawionych celów, okoliczności społeczno-politycznych i osobowości kontestatora postawy kontestacyjne mogą przybierać różne formy:

  • odstępstwo od powszechnie przyjętych zasad,
  • działanie skierowane przeciwko istniejącym normom prawnym, obyczajowym, np. odmowa służby wojskowej,
  • sprzeciw wobec istniejących struktur politycznych i społecznych,
  • bunt przeciw obowiązującej hierarchii wartości,
  • marginalizacja własnych potrzeb,
  • demonstracyjne odcięcie się od powszechnie akceptowalnych stylów życia, alienacja – może przejawiać się m.in. poprzez strój, ekscentryczne zachowanie, zarost, brak higieny.

Ta różnorodność postaw powoduje, że kontestatorami mogą być zarówno politycy, prorocy, mistycy, rewolucjoniści, jak i zbrodniarze, maniacy, outsiderzy.

Historia pojęcia

[edytuj | edytuj kod]

Mimo że zachowania kontestacyjne znane były od zawsze, pierwszy raz użyto tego terminu na opisanie ruchu hippisowskiego w latach 60 XX w. Według Palecznego termin ten został wprowadzony w celu uwolnienia się od emocjonalnego i wartościującego nacechowania, od jakiego nie były wolne dawniej stosowane określenia: buntownik, wichrzyciel, wywrotowiec, kacerz, heretyk, anarchista, warchoł i inne podobne.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Aldona Jawłowska: Drogi kontrkultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, seria: Biblioteka Myśli Współczesnej. Nr bibliografii narodowej: PB 1975/9350. [dostęp 2015-04-17].
  2. Postkowski 1986, Sekty: Studium socjologiczno-historyczne 1993, Żyro 1994/ za: Tadeusz Paleczny Kontestacja...

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]