Przejdź do zawartości

Komosa oścista

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Komosa oścista
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szarłatowate

Rodzaj

Teloxys

Gatunek

komosa oścista

Nazwa systematyczna
Teloxys aristata (L.) Moq.
Ann. Sci. Nat., Bot., sér. 2, 1: 289 (1834)[3]

Komosa oścista[4][5], komosa ciernista[6] (Teloxys aristata (L.) Moq.) – gatunek rocznej rośliny z rodziny szarłatowatych. Reprezentuje monotypowy rodzaj Teloxys Moq. Występuje od wschodniej części europejskiej Rosji pod wschodnią Syberię, w Mongolii, Kazachstanie, Kirgistanie, Chinach, Nepalu i Korei[3][7]. Jako gatunek introdukowany rośnie w Ameryce Północnej, w Japonii, w Europie Środkowej i Włoszech[3]. W Polsce znany jest od 1941 roku[8] z pojedynczych stanowisk[9]. Ma status efemerofita (gatunku przejściowo zawlekanego), ale miejscami też już zadomowionego kenofita[8][6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Roślina gęsto, krzaczkowato, silnie rozgałęziona[6][7], często o pokroju stożkowatym, cała czerwono nabiegła[7]. Osiąga wysokość od kilku do 30 cm[6], czasem 40 cm[7]. Pęd w różnym stopniu owłosiony lub nagi[7]. Przynajmniej część gałązek w obrębie kwiatostanów zakończona cierniami[6].
Liście
Krótkoogonkowe, odwrotnie lancetowate do równowąskich, osiągają do 7 cm długości i 1 cm szerokości[7]. U nasady blaszka długo klinowato zwężona, na szczycie zaostrzona, całobrzega lub słabo ząbkowana[7][10].
Kwiaty
Obupłciowe, 5-krotne[7]. Siedzące lub na krótkich szypułkach wyrastają pojedynczo, a nie w pęczkach, ale skupiają się na szczytach pędów w dwuramienne wierzchotki. Listki okwiatu jajowatolancetowate, na szczycie stępione lub zaostrzone, w środkowej części zielone, na brzegach jasne, skórzaste[10].
Owoce
Nasiona koliste, spłaszczone grzbietobrzusznie, o ostrym brzegu, bardzo ciemne do czarnych, zamknięte są w owocni cienkiej i białawej[10].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna. Kwitnie od lipca do września[10]. Owoce dojrzewają w październiku[7].

W granicach współczesnej Polski gatunek zaobserwowany został jako przejściowo zdziczały w Szczecinie w 1941. Później odkryty został w latach 80. XX wieku w kilku miejscowościach świętokrzyskiego jako chwast w uprawach ziemniaków na rędzinach[10]. W pierwotnym swym zasięgu, we wschodniej Europie i w Azji rośnie na suchych, piaszczystych i kamienistych stepach, w dolinach rzek i na polach uprawnych[10].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek rozmaicie był ujmowany systematycznie (stąd duża liczba nazw synonimicznych)[3]. Włączany był dawniej zwykle do szeroko ujmowanego rodzaju komosa Chenopodium i stąd polska nazwa zwyczajowa. Po rozbiciu tego rodzaju na taksony monofiletyczne gatunek włączany jest do rodzaju Dysphania[7] lub wyłączany w monotypowy rodzaj Teloxys[3]. Wyniki badań molekularnych wskazują na bazalną pozycję tego rodzaju w obrębie plemienia Dysphanieae obejmującego poza tym rodzaje: Dysphania, Suckleya i Neomonolepis[11].

W przeszłości w obrębie gatunku, traktowanego jako zbiorowy, opisywano szereg mniejszych gatunków ze względu na zróżnicowanie morfologiczne (np. obecność cierni Ch. aristatum sensu stricto lub bez nich Ch. virginicum), różniących się kształtem liści i ich ząbkowaniem, wielkością roślin i stopniem ich owłosienia. Cechy te jako obecne w całym zasięgu gatunku i w dużym stopniu zmienne nie są współcześnie uznawane za taksonomicznie istotne[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. a b c d e f Teloxys aristata (L.) Moq.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-16].
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 54. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. a b c d e Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 120. ISBN 83-01-14342-8.
  7. a b c d e f g h i j k Dysphania aristata (Linnaeus) Mosyakin & Clemants. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-02-16].
  8. a b B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 121. ISBN 978-83-62940-34-9.
  9. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 160, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  10. a b c d e f Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III. Adam Jasiewicz (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, 1992, s. 181–182. ISBN 83-85444-06-8.
  11. Pertti Uotila i inni, Phylogeny, biogeography and systematics of Dysphanieae (Amaranthaceae), „TAXON”, 2021, tax.12458, DOI10.1002/tax.12458 [dostęp 2021-04-05] (ang.).