Kołaki Kościelne

Kołaki Kościelne
	wieś
	; Kościół parafialny w Kołakach
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	zambrowski
Gmina	Kołaki Kościelne
Liczba ludności (2022)	475
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-315
Tablice rejestracyjne	BZA
SIMC	0400113
	Położenie na mapie gminy Kołaki Kościelne Kołaki Kościelne
	Położenie na mapie Polski Kołaki Kościelne
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Kołaki Kościelne
	Położenie na mapie powiatu zambrowskiego Kołaki Kościelne
	53°01′20″N 22°22′41″E/53,022222 22,378056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Kołaki Kościelne – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim, w gminie Kołaki Kościelne.

Miejscowość ta znajduje się kilka kilometrów od drogi krajowej nr 8.

Obecnie jest siedzibą gminy Kołaki Kościelne.

Historia miejscowości

Sama wieś powstała w XV w. Dawne wsie – Kołaki Stare (obecnie Kościelne) i Nowe, Czachy Kołaki i Gunie-Ostrów – powstały z nadania w ok. 1416 roku 30 włók ziemi Wojciechowi herbu Kościesza z Kołak. Osiedla wiejskie pochodzą w dużej części z kolonizacji drobnej szlachty zagrodowej. Wiele wsi charakteryzuje się dwuczłonowymi nazwami, co związane było z podziałami rodzinnymi ziem poszczególnych rodów i tworzeniem przysiółków. Niejednokrotnie wieś, będąca siedzibą parafii, ma w nazwie człon „kościelna/e” (Kołaki Kościelne, Jabłonka Kościelna, Kulesze Kościelne, Płonka Kościelna, Wyszonki Kościelne, itp.).

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwały 423 osoby, 334 było wyznania rzymskokatolickiego, 1 prawosławnego, a 88 mojżeszowego. Jednocześnie 334 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 1 rosyjską, a 88 żydowską. Było tu 70 budynków mieszkalnych^[4]. Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Zambrowie i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Kołakach^[5].

W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do 1945 włączona w skład Landkreis Lomscha, Bezirk Bialystok III Rzeszy^[6].

W Kołakach urodzili się m.in. ks. Kazimierz Hamerszmit – były więzień Dachau (KL), zmarły w opinii świętości, oraz polski historyk i badacz dziejów osadnictwa w Polsce Jerzy Wiśniewski. Podczas II wojny światowej w pobliskich lasach znajdowała się jedna z siedzib dowództwa Okręgu AK Białystok.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kołaki Kościelne. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Nazwa wsi

Od miejsca pochodzenia założyciela wsi – Kołak w gminie Grudusk, wywodzi się jej obecna nazwa. Wojciech Kołak herbu Kościesza chciał, aby jego wieś nazywała się Kołakowo, jednak nazwa ta nie przyjęła się^[7]. Etymologia samej nazwy Kołaki związana jest z dawnym zdrobieniem imienia Mikołaj – Kolak, Kołak^[8].

Komunikacja drogowa

Z Kołak Kościelnych można jechać do wielu miejscowości:

Białegostoku i Warszawy (przez dojechanie do miejscowości Gosie Małe i zjazd na DK8)
Zambrowa (przez Wiśniewo)
Rosochate Kościelne (przez Jabłonkę Kościelną i DK66)
Kulesz Kościelnych (przez Czarnowo-Biki, gdzie znajdują się drogi do miejscowości Rutki-Kossaki i Gołasze Mościckie)
Wygody (przy DK63) przez DK8 w Gosiach Małych)

Historia kościoła

W historii parafii Kołaki istniało kilka kościołów drewnianych. Obecny kościół murowany, który jest siedzibą parafii Wniebowzięcia NMP, zbudowano w stylu neoklasycystycznym w latach 1834–36 staraniem księdza Józefa Kuleszy. Fasadę i samą wieżę ukończono w 1871 r. W 1980–1984 r. kościół poddano gruntownemu remontowi, rozbudowując go o część prezbiterialną oraz zakrystię.

W murze kościoła umieszczono dwie tablice epitafijne. Jedna dotyczy Stanisława Detynieckiego, dziedzica wsi Kiełczewo. Druga tablica dedykowana jest Janowi Piwońskiemu (1774 – 1842). Obok kościoła znajduje się dzwonnica murowana z cegły, nietynkowana, pochodząca z 1925 r.

W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Zambrów.

Wykaz zabytków

Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa:^[9]

kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z 1834 roku, nr rej.: 64 z 28.04.1980
cmentarz rzymskokatolicki, nr rej.: 305 z 12.06.1987

Inne informacje

W miejscowości znajduje się izba pamięci Przemysława Gosiewskiego, w której zgromadzono fotografie polityka, różne dokumenty związane z jego działalnością polityczną oraz wyłożone po katastrofie smoleńskiej księgi kondolencyjne^[10]. Izbę pamięci zorganizowali własnym kosztem, w należącym do siebie gospodarstwie, rodzice zmarłego^[11]. Otwarto ją 10 października 2010 roku z udziałem Jarosława Kaczyńskiego^[10].

Ludzie związani z Kołakami Kościelnymi‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Kołakami Kościelnymi‎.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 56307
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 491 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 51 .
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 732 .
↑ Karte: Landkreis Lomscha 1. 8. 1944 - Städte und Amtsbezirke [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-19] .
↑ Jerzy Wiśniewski: Początek i rozwój nowego osadnictwa w ziemi łomżyńskiej w końcu XIV i w XV wieku. Rozdział 12. Pochodzenie nazw miejscowości i charakterystyczne cechy miejscowego nazewnictwa. republika.pl. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-26)]. (pol.).
↑ Gmina Grudusk: Historia: Kołaki Wielkie. grudusk.com. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-21)]. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .
↑ ^a ^b J. Kaczyński: przywiozłem ostatnie dzieło Gosiewskiego. wp.pl, 10-10-2010. [dostęp 2010-10-10].
↑ Adam Białous: Nie czekali na łaskę rządu. Nasz Dziennik, 10 października 2010. [dostęp 2010-10-11].

Linki zewnętrzne

strona internetowa gminy Kołaki Kościelne
informacje na temat parafii w Kołakach Kościelnych, zawarte na stronie diecezji łomżyńskiej

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 56307

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .

[kody-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 491 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[:022222-4] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 51 .

[5] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 732 .

[6] Karte: Landkreis Lomscha 1. 8. 1944 - Städte und Amtsbezirke [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-19] .

[7] Jerzy Wiśniewski: Początek i rozwój nowego osadnictwa w ziemi łomżyńskiej w końcu XIV i w XV wieku. Rozdział 12. Pochodzenie nazw miejscowości i charakterystyczne cechy miejscowego nazewnictwa. republika.pl. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-26)]. (pol.).

[8] Gmina Grudusk: Historia: Kołaki Wielkie. grudusk.com. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-21)]. (pol.).

[9] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

[izba_pamięci-10] J. Kaczyński: przywiozłem ostatnie dzieło Gosiewskiego. wp.pl, 10-10-2010. [dostęp 2010-10-10].

[Nasz_Dziennik-11] Adam Białous: Nie czekali na łaskę rządu. Nasz Dziennik, 10 października 2010. [dostęp 2010-10-11].

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Wsie	Cholewy-Kołomyja 1921–25 → Czachy-Kołaki 1921–25 → Czarnowo-Byki 1921–25 → Czarnowo-Undy 1921–25 → Czosaki-Dąb 1921–25 → Ćwikły-Krajewo 1921–25 → Ćwikły-Rupie 1921–25 → Dębniki 1921–25 → Duchny-Wieluny 1921–25 → Głodowo-Dąb 1921–25 → Gosie Duże 1921–25 → Gosie Małe 1921–25 → Górskie Ponikły-Stok 1921–25 → Grądy-Woniecko 1921–25 → Gunie-Ostrów 1921–25 → Kalinówka-Basie 1921–25 → Kalinówka-Bystry 1921–25 → Kalinówka-Wielobory 1921–25 → Kałęczyn-Walochy 1921–25 → Kołaki Kościelne 1921–25 → Kołomyja 1921–25 → Kołomyjka 1921–25 → Kossaki Borowe 1921–25 → Krusze-Łubnice 1921–25 → Łętowo-Dąb 1921–25 → Łubnice-Krusze 1921–25 → Mężenin 1921–25 → Mieszki-Szlasy 1921–25 → Modzele-Górki 1921–25 → Mońki-Walochy 1921–25 → Olszewo-Przyborowo 1921–25 → Pęsy-Lipno 1921–25 → Podłatki Duże 1921–25 → Podłatki Małe 1921–25 → Rębiszewo-Studzianki 1921–25 → Rębiszewo-Zegadły 1921–25 → Rutki-Kossaki 1921–25 → Rutki-Jatki 1921–25 → Sanie-Dąb 1921–25 → Szczodruchy 1921–25 → Szlasy-Lipno 1921–25 → Szlasy-Łopienite 1921–25 → Śliwowo-Łopienite 1921–25 → Wiśniówek-Wiertycze 1921–25 → Wróble-Arciszewo 1921–25 → Zanie-Leśnica 1921–25 →
Osady	Kołaki Nowe 1921–25 →
Folwarki	Gosie-Otole 1921–25 → Grądy-Woniecko 1921–25 → Kołomyja 1921–25 → Rzębiki 1921–25 →
Tartaki	Kołomyja 1921–25 →