Klasztor Zakonu Chrystusa w Tomarze

Klasztor Chrystusa w Tomarze

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Portugalia
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, VI
Numer ref.	265
Region	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1983 na 7. sesji
Położenie na mapie Portugalii Klasztor Chrystusa w Tomarze
39°36′14,0″N 8°25′09,0″W

Klasztor Zakonu Chrystusa (port. Convento de Cristo) – kompleks klasztorny na obrzeżach miasta Tomar w Portugalii, w 1983 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Historia

Klasztor i miejscowość zostały założone w 1162 roku przez brata zakonnego Gualdima Paisa z nadania w 1159 przez króla Alfonsa I Zdobywcy za zasługi zakonu podczas rekonkwisty. Przez wiele lat była to siedziba zakonu (dotychczas mieściła się ona w Bradze) i ośrodek władzy religijnej i wojskowej. Templariusze wyruszali stąd na krucjaty, których celem było wypędzenie niewiernych Maurów z Portugalii i Hiszpanii. Z tamtego okresu pochodzi zachowana do dziś Charola, zwana też rotundą lub apsydą templariuszy – kościół romański o nietypowym układzie – ośmiokątny główny ołtarz znajduje się pośrodku szesnastokątnej budowli.

Kiedy w 1249 roku misja zakonu zakończyła się sukcesem, templariusze otrzymali w nagrodę olbrzymie majątki ziemskie oraz zamki rozsiane po całym Półwyspie Iberyjskim. Potęga zakonu stała się wówczas zagrożeniem dla europejskich królów i w 1314 roku papież Klemens V za namową francuskiego króla Filipa IV Pięknego rozwiązał zakon. Jednak już w 1318 roku portugalski król Dionizy I odtworzył zakon pod nową nazwą – Zakon Rycerzy Chrystusa. Klasztor w Tomarze – tak jak i inne majątki templariuszy – przeszedł na własność nowego zakonu, podległego jednak od tej pory bezpośredniej władzy królewskiej.

Złoty wiek dla klasztoru w Tomarze przypadł na okres portugalskich wypraw kolonialnych w XV i XVI wieku. Wyprawy te odbywały się wówczas pod patronatem zakonu, a sam książę Henryk Żeglarz był jego wielkim mistrzem. Za jego czasów klasztor znacznie rozbudowano – powstały wówczas krużganki cmentarne (Claustro do Cemitério) i krużganki „pralnicze»” (Claustro da Lavagem).

Dalsza rozbudowa miała miejsce, kiedy godność wielkiego mistrza, w 1492 roku, otrzymał późniejszy król Manuel I. Dzięki bogactwom zdobytym w zamorskich koloniach dobudował on nową nawę. Wówczas też powstały bogato zdobione, typowo manuelińskie okna na głównej fasadzie sali kapituły. W pełnych przepychu zdobieniach widoczna jest tematyka nawiązująca do portugalskich wypraw kolonialnych – przeważają tu motywy o tematyce morskiej, takie jak splecione liny, kotwice, boje, korale, wodorosty i karawele.

Za panowania Jana III Pobożnego, syna Manuela, nastąpił w Portugalii rozkwit stylu renesansowego. Klasztor w Tomarze zyskał wówczas cztery nowe krużganki. Ich greckie kolumny, łagodne łuki i proste wnęki są typowym przykładem portugalskiej architektury tego okresu. W tym czasie zakon został zdemilitaryzowany, a klasztor przekształcono w prawdziwy ośrodek religijny.

W 1581 roku na zgromadzeniu w klasztorze w Tomarze portugalska szlachta uznała władzę hiszpańskiego króla Filipa II.

• Klasztor Zakonu Chrystusa w Tomarze - Convento de Cristo
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Okno w stylu manuelińskim

Bibliografia

• Ellingham Mark, Fisher John, Kenyon Graham, Portugalia, seria: Praktyczny przewodnik, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2000, str. 181-182, ISBN 83-88355-03-01.