Przejdź do zawartości

Karol Miarka (starszy)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Karol Miarka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 października 1825
Pielgrzymowice

Data i miejsce śmierci

15 sierpnia 1882
Cieszyn

Zawód, zajęcie

polski działacz społeczny, nauczyciel, pisarz, publicysta i drukarz

Karol Miarka – popiersie w sali obrad Sejmu Śląskiego.
Grób Karola Miarki, Pawła Stalmacha i Ignacego Świeżego na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie

Karol Miarka zwany Starszym lub Ojcem (ur. 22 października 1825 w Pielgrzymowicach, zm. 15 sierpnia 1882 w Cieszynie) – polski działacz społeczny na Górnym Śląsku, nauczyciel, pisarz, publicysta i drukarz. Inicjator utworzenia i organizator wielu polskich organizacji społecznych oraz gospodarczych.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Antoniego, nauczyciela, i Karoliny z Borówków. Ojciec Karola zwanego młodszym – śląskiego pisarza, publicysty oraz wydawcy.

Początkowo uczył się w szkole ojca w Pielgrzymowicach, później w gimnazjach w Pszczynie i Gliwicach. W 1846 r. ukończył seminarium nauczycielskie w Głogówku, po którego ukończeniu był nauczycielem ludowym w Lędzinach, Urbanowicach, Piotrowicach. Od 1850 r. pełnił funkcję nauczyciela w Pielgrzymowicach. Był także organistą, następnie pisarzem gminnym i sędzią polubownym.

Na ukształtowanie świadomości Miarki wywarł pewien wpływ Bernard Bogedain, rzecznik nauki języka polskiego wśród Polaków na Śląsku[1][2], którego poznał w 1853 roku w czasie jego wizytacji w szkole pielgrzymowickiej. Duży wpływ na Miarkę mieli także Paweł Stalmach oraz Józef Chociszewski, korektorzy jego debiutanckiej powieści o początkach chrześcijaństwa na Górnym Śląsku „Klemensowa Górka”.

W latach 1861–1868 współpracował z czasopismem „Gwiazdka Cieszyńska”. Był czynnym organizatorem górnośląskiego ruchu społecznego i kulturalnego, przyczynił się znacznie do nawiązania kontaktów Śląska z innymi dzielnicami Polski. Korespondował z polskim pisarzem Józefem Kraszewskim oraz utrzymywał kontakty z Władysławem Bełzą. W latach 1868–1869 redagował czasopisma „Zwiastun Górnośląski”, a następnie w Królewskiej Hucie (dzisiejszym Chorzowie) wydawał „Katolika” (1869-80), jedno z ważniejszych pism walczących o polskość ludu górnośląskiego. Założył nakładową Księgarnię Katolicką, w 1870 zainicjował serię Biblioteka Katolicka, wydawał kalendarze; powołał stowarzyszenie „Kasyno Katolickie”, w którym od 1870 r. organizował amatorskie spotkania teatralne, Kółko Katolickie, Spółkę Poczciwych Wiarusów, Górnośląskie Towarzystwo Kredytowe Włościan w Mikołowie i inne. Związany z niemiecką partią Centrum, przeciwstawiał się polityce kulturkampfu i germanizacji, za co był prześladowany i kilkakrotnie więziony. W ciągu 10 lat wytoczono mu 16 procesów, w wyniku których skazywano go na więzienie lub kary finansowe[3].

W latach 1875–1880 kontynuował działalność w Mikołowie, gdzie założył drukarnię[4]; poza „Katolikiem” wydawał inne pisma, jak tygodnik o charakterze oświatowo-moralistycznym „Monika”. Twórczość publicystyczną i literacką traktował na równi, wiążąc je z konkretną sytuacją na Górnym Śląsku. W roku 1876 uczestniczył w akcjach do parlamentu i kandydował na posła. W 1879 roku założył komitet pomocy dla głodującej ludności Śląska. W roku 1881 ze względu na zły stan zdrowia, kolejny wyrok sądowy oraz szykany władz sprzedał „Katolika” ks. Stanisławowi Radziejewskiemu, a drukarnię przekazał synowi, również Karolowi, który w 1894 roku przekształcił ją w nowoczesny zakład poligraficzny[5].

Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie na Śląsku Cieszyńskim, dawniej Śląsku Austriackim.

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Twórczość literacka Karola Miarki koncentrowała się na ziemi śląskiej, na podaniach ludowych, historii tego regionu oraz jego folklorze. Wprowadzał do swojego pisarstwa formy ludowe, gawędy i przysłowia. Wydał szereg utworów popularyzujących tematykę historyczną Śląska. Napisał między innymi:

Inne tytuły ustalone za Zofią Kossak[7]:

  • Fragmenta z podróży do Gniezna
  • Kalwaria
  • Życiorys św. Piusa IX
  • Żywcem zamurowana
  • Przyjaciel górników i robotników
  • Odpuść nam
  • Masoni, czyli Wolnomularze
  • Cudowne objawienie proroctwa i przepowiednie tyczące przyszłości Polski
  • Żłóbek
  • Kogo wybierać, czyli Pouczenie wyborcze

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Kazimierz Popiołek, „Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku”, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1972, ISBN 83-216-0151-0, s. 351.
  2. „Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny” Tom I A-M, PWN Warszawa 1984, hasło Karol Miarka, s. 660.
  3. Jerzy Oleksiński, I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 143, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231.
  4. Bogusław Bromboszcz, Ryszard Szendzielarz, „Drukarnia im. Karola Miarki w Mikołowie”, wyd. Tolek 2005.
  5. Jerzy Oleksiński, I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 140, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231.
  6. Karol Miarka, „Górka Klemensowa”, Secesja, Katowice 1992.
  7. Zofia Kossak, Nieznany kraj, 1967.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • „Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny” Tom I A-M, PWN Warszawa 1984, hasło Karol Miarka, s. 660.
  • Kazimierz Popiołek, „Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku”, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1972, ISBN 83-216-0151-0, Karol Miarka – s. 350–357.
  • Bogusław Bromboszcz, Ryszard Szendzielarz, „Drukarnia im. Karola Miarki w Mikołowie”, wyd. Tolek, 2005.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]