Karol Hubert Rostworowski

Karol Hubert Rostworowski
Data i miejsce urodzenia	3 listopada 1877 ; Rybna
Data i miejsce śmierci	4 lutego 1938 ; Kraków
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura piękna
	; Autograf Karola Huberta Rostworowskiego (1937)
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Karol Hubert Rostworowski h. Nałęcz (ur. 3 listopada 1877 w Rybnej, zm. 4 lutego 1938 w Krakowie) – polski dramaturg i poeta, muzyk; publicysta, stronnik Obozu Wielkiej Polski.

Życiorys

Pochodził z rodziny ziemiańskiej o arystokratycznym statusie zarówno ze strony ojca jak i matki. W 1888 rozpoczął naukę w gimnazjum św. Anny w Krakowie, przerywając ją w 1894. Do 1898 uczył się w Szkole Praktycznej Gospodarstwa Wiejskiego w Czernichowie k. Krakowa, a następnie studiował rolnictwo w Halle. Studia te porzucił w 1900 i od 1901 rozpoczął naukę gry na fortepianie oraz kompozycji w konserwatorium w Lipsku. W 1907 wyjechał do Berlina studiować filozofię, a następnie podróżował po Europie.

Do kraju powrócił w 1908 i zamieszkał w majątku krewnych w Czarkowach nad Nidą. Był członkiem Ligi Narodowej przed 1914^[1]. Po wybuchu I wojny światowej (1914) przeniósł się do Krakowa. Po 1920 rozpoczął współpracę z dziennikiem „Głos Narodu”, a szerzej z Narodową Demokracją, w której działał. Pełnił funkcje przewodniczącego Straży Narodowej w Krakowie oraz oboźnego Obozu Wielkiej Polski na miasto Kraków^[2]. W 1933 został powołany na członka Polskiej Akademii Literatury, z której to funkcji zrezygnował w 1937 w proteście przeciw polityce sanacji. W latach 1934–1937 był też radnym krakowskim, reprezentującym Stronnictwo Narodowe^[3].

Początkowo uprawiał twórczość poetycką. W 1901 opublikował debiutancki tom pesymistycznych i dekadenckich wierszy Tandeta, w latach 1907–1909 wydał filozoficzną tetralogię poetycką składającą się z tomików Pre memoria, Maya, Ante lucis ortum, Saeculum solutum. W latach 1908–1911 powstały jego pierwsze dramaty psychologiczno-symboliczne: Żeglarze (1908), Pod górę (1910), Echo (1911). Sławę przyniosła mu wystawiona w Krakowie w 1913 (z wybitną rolą tytułową Ludwika Solskiego, odwołująca się do Nowego Testamentu tragedia psychologiczna Judasz z Kariothu (1913)^[4]. Sztuka ta była świadectwem powrotu pisarza do katolicyzmu po dekadenckich doświadczeniach z okresu studiów w Lipsku. Szeroko komentowany był również dramat historyczno-psychologiczny Kajus Cezar Kaligula (1917), będący wybitnym studium tyranii oraz dekadencji. Swym konserwatywnym i antyrewolucyjnym poglądom dał wyraz w szeregu artykułów i szkiców literackich oraz ekspresjonistycznym moralitecie Miłosierdzie (1920), grotesce Straszne dzieci (1922)^[5], Fantazji dramatycznej w czterech częściach ku czci Adama Mickiewicza Zmartwychwstanie (1923) oraz nawiązującym do współczesności Antychryście (1925). Rewolucyjne złudzenia rozwiewał też w opublikowanym w 1930 Czerwonym marszu^[6], dramacie o rewolucji francuskiej. Do problematyki psychologicznej i konwencji realistycznej powrócił w tragedii współczesnej Niespodzianka (1929), uważanej za jedno z jego największych osiągnięć^[7] oraz w jej kolejnych częściach: Przeprowadzce (1930) oraz U mety (1932). W 1936 napisał jedyną komedię Don Kiszot za kulisami.

Za Niespodziankę Rostworowski został nagrodzony Państwową Nagrodą Literacką w 1932^[7]^[8]^[9].

Chorował na gruźlicę^[10]. Zmarł 4 lutego 1938 po chorobie płucnej^[11]. Został pochowany 7 lutego 1938 na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (sektor SC13-1-5)^[12].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (19 marca 1936)^[13]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)^[14]

Wywód genealogiczny

Na podstawie materiału źródłowego^[15]:

4. Stanisław Rostworowski h. Nałęcz stryjeczny wnuk Stanisława Małachowskiego h. Nałęcz
	2. Joachim Rostworowski h. Nałęcz
5. Urszula hr. Potulicka h. Grzymała wnuczka Eliasza Wodzickiego h. Leliwa
		1. Karol Hubert Rostworowski
6. Piotr Stanisław Moszyński h. Nałęcz
	3. Helena Felicja Moszyńska h. Nałęcz
7. Anna Malinowska h. Ślepowron

Był pierwowzorem postaci Młodego Człowieka w dramacie „Brat naszego Boga” (1979) Karola Wojtyły.

Był mężem Róży z Popielów (córki Jana i Jadwigi z hrabiów Dunin-Borkowskich), z którą miał trzech synów: Jana (1919–1975), poetę, Marka (1921–1996), historyka sztuki, ministra kultury i sztuki i Emanuela (1923–1989), historyka, redaktora naczelnego Polskiego Słownika Biograficznego.

Zobacz też

Karol Paweł Rostworowski (1874–1927) – muzyk, kuzyn Karola Huberta

Przypisy

↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 582.
↑ SzymonS. Rudnicki SzymonS., Obóz Narodowo Radyklany. Geneza i działalność, wyd. I, Czytelnik, 1985, s. 22, ISBN 83-07-01221-X .
↑ Oficjalny wynik wyborów w Krakowie. „Dziennik Ludowy”. Nr 288, s. 6, 14 grudnia 1933.
↑ Karol HubertK.H. Rostworowski Karol HubertK.H., Judasz z Kariothu : dramat w 5 aktach, wyd. 1913 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-03] .
↑ Karol HubertK.H. Rostworowski Karol HubertK.H., Straszne dzieci : bajka w trzech aktach, wyd. 1922. [online], polona.pl [dostęp 2018-08-11] .
↑ Karol HubertK.H. Rostworowski Karol HubertK.H., Czerwony marsz, wyd. 1930 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-03] .
↑ ^a ^b EwaE. Guderian-Czaplińska EwaE., Teatralna Arkadia: poznańskie teatry dramatyczne 1918-1939, Wydawn. Naukowe UAM, 2004, s. 223, ISBN 978-83-232-1372-7 [dostęp 2021-07-02], Cytat: Jego miejsce w gronie najbardziej znaczących twórców ugruntowała Państwowa Nagroda Literacka , jaką otrzymał w 1932 roku za Niespodziankę (pol.).
↑ RyszardR. Nycz RyszardR., JerzyJ. Jarzębski JerzyJ., Lektury polonistyczne: II wojna światowa. Dwudziestolecie międzywojenne, Inst. Filologii Polskiej, 1997, s. 83, ISBN 978-83-7052-937-6 [dostęp 2021-07-02], Cytat: w 1932 roku przyznana Rostworowskiemu właśnie za Niespodziankę Państwowa Nagroda Literacka (pol.).
↑ HészelH. Klépfisz HészelH., Przedwojenny świat przez pryzmat młodego Żyda polskiego: eseje 1931-1937, Eran Reut, 1999, s. 29 [dostęp 2021-07-03], Cytat: Państwowa nagroda literacka za rok 1931 została przyznana Karolowi Hubertowi Rostworowskiemu za utwór dramatyczny pt . « Niespodzianka » (pol.).
↑ Śp. Karol Hubert Rostworowski.. „Wschód”. Nr 75, s. 11, 20 lutego 1938.
↑ Zgon ś. p.Karola Huberta Rostworowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 28 z 6 lutego 1938.
↑ Cmentarz parafialny Kraków Salwator - wyszukiwarka osób pochowanych [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2019-11-24] .
↑ M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 130 „za zasługi na polu pracy literackiej”.
↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu literatury dramatycznej” - Karol Hubert Roztworowski.
↑ Wywód genealogiczny wg Genealogii Potomków Sejmu Wielkiego http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.23743.7

Linki zewnętrzne

Utwory Karola Huberta Rostworowskiego w serwisie Polona.pl
Karol Hubert Rostworowski, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-01-15].

Bibliografia

Szczepan Bochiński. Karol Hubert Rostworowski. „W Służbie Penitencjarnej”. Nr 5, s. 4–5, 1 marca 1938.

[1] Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 582.

[2] SzymonS. Rudnicki SzymonS., Obóz Narodowo Radyklany. Geneza i działalność, wyd. I, Czytelnik, 1985, s. 22, ISBN 83-07-01221-X .

[3] Oficjalny wynik wyborów w Krakowie. „Dziennik Ludowy”. Nr 288, s. 6, 14 grudnia 1933.

[4] Karol HubertK.H. Rostworowski Karol HubertK.H., Judasz z Kariothu : dramat w 5 aktach, wyd. 1913 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-03] .

[5] Karol HubertK.H. Rostworowski Karol HubertK.H., Straszne dzieci : bajka w trzech aktach, wyd. 1922. [online], polona.pl [dostęp 2018-08-11] .

[6] Karol HubertK.H. Rostworowski Karol HubertK.H., Czerwony marsz, wyd. 1930 [online], polona.pl [dostęp 2018-04-03] .

[:0-7] EwaE. Guderian-Czaplińska EwaE., Teatralna Arkadia: poznańskie teatry dramatyczne 1918-1939, Wydawn. Naukowe UAM, 2004, s. 223, ISBN 978-83-232-1372-7 [dostęp 2021-07-02], Cytat: Jego miejsce w gronie najbardziej znaczących twórców ugruntowała Państwowa Nagroda Literacka , jaką otrzymał w 1932 roku za Niespodziankę (pol.).

[8] RyszardR. Nycz RyszardR., JerzyJ. Jarzębski JerzyJ., Lektury polonistyczne: II wojna światowa. Dwudziestolecie międzywojenne, Inst. Filologii Polskiej, 1997, s. 83, ISBN 978-83-7052-937-6 [dostęp 2021-07-02], Cytat: w 1932 roku przyznana Rostworowskiemu właśnie za Niespodziankę Państwowa Nagroda Literacka (pol.).

[9] HészelH. Klépfisz HészelH., Przedwojenny świat przez pryzmat młodego Żyda polskiego: eseje 1931-1937, Eran Reut, 1999, s. 29 [dostęp 2021-07-03], Cytat: Państwowa nagroda literacka za rok 1931 została przyznana Karolowi Hubertowi Rostworowskiemu za utwór dramatyczny pt . « Niespodzianka » (pol.).

[10] Śp. Karol Hubert Rostworowski.. „Wschód”. Nr 75, s. 11, 20 lutego 1938.

[11] Zgon ś. p.Karola Huberta Rostworowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 28 z 6 lutego 1938.

[12] Cmentarz parafialny Kraków Salwator - wyszukiwarka osób pochowanych [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2019-11-24] .

[13] M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 130 „za zasługi na polu pracy literackiej”.

[14] M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu literatury dramatycznej” - Karol Hubert Roztworowski.

[15] Wywód genealogiczny wg Genealogii Potomków Sejmu Wielkiego http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.23743.7

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Wacław Berent Tadeusz Boy-Żeleński Piotr Choynowski Ferdynand Goetel Karol Irzykowski Juliusz Kaden-Bandrowski (sekretarz generalny) Juliusz Kleiner Bolesław Leśmian Jan Lorentowicz Kornel Makuszyński Zofia Nałkowska Zenon Przesmycki Karol Hubert Rostworowski Wincenty Rzymowski Wacław Sieroszewski (prezes) Leopold Staff (wiceprezes) Jerzy Szaniawski Kazimierz Wierzyński Tadeusz Zieliński
Członkowie honorowi	Janusz Jędrzejewicz Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Protektorzy	Ignacy Mościcki Józef Piłsudski Edward Śmigły-Rydz