Przejdź do zawartości

Juana Maria

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Juana Maria
Ilustracja
Domniemane zdjęcie Juany Marii
Data i miejsce urodzenia

przed 1811
San Nicolas Island, Channel Islands (Kalifornia)

Data i miejsce śmierci

19 października 1853
Garey, Kalifornia

Zawód, zajęcie

rdzenna Amerykanka

Multimedia w Wikimedia Commons

Juana Maria, znana jako Lone Woman of San Nicolas Island (ur. przed 1811 na San Nicolas Island, zm. 19 października 1853 w Garey) – rdzenna Kalifornijka uważana za ostatnią żyjącą członkinię plemienia Nicoleño. W latach 1835–1853 mieszkała samotnie na wyspie San Nicolas u wybrzeży Kalifornii. Wielokrotnie nagradzana powieść dla dzieci Scotta O'Della Island of the Blue Dolphins (1960) została zainspirowana jej historią.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Położenie wyspy San Nicolas na mapie archipelagu Channel Islands (Kalifornia)
Samotna Kobieta na wyspie San Nicolas, „Californian Illustrated Magazine” 4 (1893), nr 5
Ilustracja przedstawiają moment znalezienia Samotnej Kobiety, „Californian Illustrated Magazine” 4 (1893), nr 5
Ilustracja z „Los Angeles Times Magazine”, 4 sierpnia 1901
Tablica upamiętniająca Juanę Marię zamieszczona na cmentarzu misyjnym w Santa Barbara w 1928 przez stowarzyszenie Córy Rewolucji Amerykańskiej
Pomnik Juany Marii z dzieckiem, Victoria and State Street, Santa Barbara

W 1814 statek Il'mena sprowadził na wybrzeże Kalifornii grupę łowców wydr złożoną z rdzennych mieszkańców Alaski pracujących dla Rosyjsko-Amerykańskiej Kompanii Handlowej. Współczesne dokumenty sugerują, że w odwecie za zabójstwo jednego z myśliwych grupa dokonała masakry aż 90 procent Nicoleño (nazwę plemieniu nadali hiszpańscy podróżnicy)[1][2]. Z około 300 osób do 1835 pozostało tylko 20 rdzennych Nicoleño[3]. Dawniej spekulowano, że franciszkańscy misjonarzy z kalifornijskich misji zażądali likwidacji pozostałych na wyspie Nicoleños, ale nie ma żadnych dokumentów to potwierdzających. Pod koniec listopada 1835 szkuner Peor es Nada, dowodzony przez Charlesa Hubbarda, opuścił południową Kalifornię, aby sprowadzić rdzenną ludność wyspy San Nicolas do misji w Santa Barbara[4]. Po przybyciu na wyspę grupa Hubbarda zebrała na plaży rdzenną ludność i zabrała ją na pokład statku. Załoga statku Peor es Nada, zdając sobie sprawę z niebezpieczeństwa sztormu, który się zbliżał, spanikowała i popłynęła w kierunku lądu, pozostawiając w tyle jedną z rdzennych Kalifornijek. Została opisana jako kobieta o jasnej karnacji w wieku 20–30 lat[5]. Romantyczna wersja opowieści przekazuje, że kobieta wyskoczyła za burtę po tym, jak zdała sobie sprawę, że jej młodszy brat został na wyspie. Archeolog Steven J. Schwartz zauważył, że relacja o jej skoku za burtę pojawiła się dopiero w latach 80. XIX wieku[6]. Taka wersja została przekazana przez późniejszego wybawcę kobiety, George'a Nidevera, który usłyszał ją od myśliwego przebywającego na Peor es Nada. Nidever wyjaśnił, że może źle pamiętał to, co usłyszał[7]. Dziecko, za którym wróciła kobieta, wkrótce miało umrzeć. Początkowo misjonarze zamierzali odesłać statek na ratunek samotnej kobiecie. Niestety, zatonął. Przez 18 lat po kalifornijskim wybrzeżu krążyły pogłoski, że wyspa San Nicolas jest nadal zamieszkana. Czasami myśliwi, którzy wylądowali na wyspie, znajdowali ślady ludzkich stóp, ale nigdy nie mogli znaleźć osoby, która je pozostawiła[4]. W prasie pisano, że na wyspie mieszka „kobieta Robinson Crusoe”[2]. Był to czas, kiedy opowieści o samotnym życiu w izolacji fascynowały ludzi[8].

Według Emmy Hardacre istnieją różne relacje dotyczące odkrycia Samotnej Kobiety. Według pierwszej ojciec José González Rubio z misji Santa Barbara zaoferował mężczyźnie o imieniu Carl Dittman 100 dolarów za odnalezienie kobiety pozostawionej na wyspie. Relacja George'a Nidevera, trapera z Santa Barbara, która wydaje się być właściwą, zakłada, że ojciec José González Rubio zapłacił niejakiemu Thomasowi Jeffriesowi 200 dolarów za znalezienie Juany Marii, chociaż mu się to nie udało[9]. Opowieści, którymi Jeffries dzielił się po powrocie, poruszyły wyobraźnię George'a Nidevera, który zorganizował kilka własnych wypraw. Pierwsze dwie próby nie przyniosły skutku[4], ale podczas trzeciej próby, jesienią 1853, jeden z ludzi Nidevera, Carl Dittman, odkrył na plaży ślady ludzkich stóp i kawałki foczego tłuszczu zostawione do wyschnięcia[10]. Juanę Marię znaleziono w prymitywnej chacie częściowo zbudowanej z kości wieloryba[11]. Ubrana była w spódnicę z zielonkawych piór kormorana. Uważano, że mieszkała również w pobliskiej jaskini[2].

Juana Maria została zabrana do misji Santa Barbara[12], ale była w stanie komunikować się tylko z trzema lub czterema pozostałymi członkami jej plemienia. Przedstawiciele miejscowego plemienia Czumaszów nie mogli jej zrozumieć, więc misja wysłała po grupę Tongvów, którzy wcześniej mieszkali na wyspie Santa Catalina. Im również nie udało się porozumieć z kobietą. Cztery słowa i dwie piosenki wypowiedziane przez Juanę Marię, które zarejestrowano, sugerują, że mówiła jednym z języków uto-azteckich, które pochodzą z południowej Kalifornii, ale nie jest jasne, z jaką gałęzią była spokrewniona jej mowa. Badanie przeprowadzone przez lingwistkę Pamelę Munro na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles, sugeruje, że jej język był najbardziej podobny do języka Luiseños z północnego hrabstwa San Diego i Juaneños w pobliżu San Juan Capistrano[13]. Obie grupy handlowały z wyspiarzami z San Nicolas, a ich języki mogły wpływać na siebie. Juana Maria była rodowitą Nicoleño[14].

Podobno po przyjeździe do misji Santa Barbara Juana Maria była zafascynowana i zachwycona widokiem koni, europejskiej odzieży i jedzenia. Pozwolono jej zamieszkać u Nidevera, który opisał ją jako kobietę „średniego wzrostu, ale raczej grubą… Miała prawdopodobnie około 50 lat, ale nadal była silna i aktywna. Jej twarz była przyjemna, ponieważ była ciągle uśmiechnięta. Jej zęby były całe, ale starte do dziąseł”[7]. Juana Maria podobno lubiła wizyty ciekawskich mieszkańców Santa Barbara, śpiewała i tańczyła dla publiczności. Jedna z piosenek śpiewanych przez Juanę Marię przeszła do historii jako „Toki Toki”. Wiedza o niej pochodziła od człowieka z Ventureño o imieniu Malquiares, łowcy wydr, który dołączył do wyprawy Nidevera i który słyszał, jak Juana Maria śpiewa piosenkę. Malquiares później wyrecytował jej słowa przyjacielowi Fernando Kitsepawit Librado (1839–1915). Słowa piosenki brzmią następująco: Toki Toki yahamimena (×3) weleshkima nishuyahamimena (×2) Toki Toki. Librado przekazał te słowa przedstawicielowi plemienia Cruzeño, Aravio Talawiyashwitowi, który przetłumaczył je jako: „Żyję zadowolony, ponieważ widzę dzień, w którym chcę wydostać się z tej wyspy”. Biorąc pod uwagę brak jakichkolwiek innych informacji na temat języka Juany Marii, dokładność tego tłumaczenia jest wątpliwa i być może była intuicyjnym przypuszczeniem. W 1913 antropolog i lingwista John Peabody Harrington nagrał Librado śpiewającego piosenkę[9].

W „Sacramento's Daily Democratic State Journal” 13 października 1853 ukazał się następujący tekst: Dzika kobieta, która została znaleziona na wyspie San Nicolas, około 70 mil od wybrzeża, na zachód od Santa Barbara, znajduje się teraz w tym ostatnim miejscu i jest traktowana jako ciekawostka. Mówi się, że była samotna na wyspie od 18 do 20 lat. Żywiła się skorupiakami i tłuszczem foki, ubierała się w skóry i pióra dzikich kaczek, które zszywała ścięgnami foki. Nie mówi w żadnym znanym języku, jest przystojna i mniej więcej w średnim wieku. Wydaje się być zadowolona ze swojego nowego domu wśród dobrych ludzi z Santa Barbara[15].

Siedem tygodni po przybyciu na kontynent Juana Maria zmarła na czerwonkę w Garey. Nidever twierdził, że jej zamiłowanie do zielonej kukurydzy, warzyw i świeżych owoców po latach ubogiej w składniki odżywcze żywności spowodowało ciężką i ostatecznie śmiertelną chorobę[7]. Przed śmiercią ojciec Sanchez ochrzcił ją i nadał jej hiszpańskie imię Juana Maria[16]. Została pochowana w nieoznaczonym grobie na działce rodziny Nideverów na cmentarzu Santa Barbara Mission. Ojciec González Rubio dokonał następującego wpisu w księdze pochówków misji: 19 października 1853 r. pochowałem na cmentarzu szczątki Indianki Juany Marii, przywiezionej z wyspy San Nicolas, a ponieważ nie było nikogo, kto by znała jej język, została ochrzczona warunkowo przez o. Sancheza”[15].

Badania i poszukiwanie prawdy

[edytuj | edytuj kod]

Badacze i badaczki ustalili, że co najmniej siedem osób z plemienia Nicoleño opuściło wyspę San Nicolas w 1835 osiedliło się w Los Angeles, gdzie dobrze im się powodziło. Przynajmniej jeden z nich, nazwany Tomás, przeżył Samotną Kobietę, co obala twierdzenie, że była „ostatnią z jej plemienia”. Twierdzenia, że nikt nie mógł się z nią porozumieć, również były nieprawdziwe. Faktycznie rdzenni mieszkańcy Santa Barbara mówili w języku czumasz, co wyjaśnia trudności Samotnej Kobiety w komunikacji, Jednak lingwiści prześledzili słowa przez nią podane i przyporządkowali je do gałęzi językowej Takic. Kobiecie udało się porozmawiać z ludźmi, którzy mogli ją zrozumieć. Opowiedziała swoją historię wyraźnymi ruchami rąk, które, jak sądzili ci, którzy ją odnaleźli, wskazywały, że została na wyspie z powodu zagubionego niemowlęcia, które później zostało zjedzone przez dzikie psy. Kiedy historyczka Susan Morris i jej współpracownicy zapoznali się z notatkami etnologa Johna Peabody Harringtona, który w końcu XIX wieku przeprowadził wywiady z kilkoma rdzennymi Kalifornijczykami na temat Samotnej Kobiety, odkryli, że faktycznie przebywała na wyspie z synem. Ukrywał się przed przybyszami, którzy chcieli zabrać Nicoleño do kontynentalnej Kalifornii. Przez lata kobieta i jej syn żyli na wyspie. Matka opuściła San Nicolas dopiero po tragicznej śmierci syna, zdaniem historyków, spowodowanej atakiem rekina. Poza tym znaleziono prawie 12 statków, które wylądowały na wyspie San Nicolas lub zakotwiczyły w pobliżu w ciągu 18 lat, kiedy Juana Maria przebywała na wyspie. Możliwe, że przynajmniej niektórzy z nich skontaktowali się z kobietą. W 1846 pewien marynarz mieszkał na wyspie przez kilka miesięcy[17]. Prowadzone są poszukiwania żyjących członków plemienia, potomków Nicoleño, którzy osiedli w Los Angeles[2].

Dowody archeologiczne i genetyczne wskazują, że na wyspę San Nicolas przybyły dwie fale osadnicze ludu Nicoleño. Wyspa była zamieszkiwana przez 8000 lat. Wydaje się, że kultura Nicoleño była ściśle związana z oceanem, co świadczy o braku zwierząt lądowych na wyspie. Od XVII wieku plemię współistniało pokojowo z różnymi gośćmi: myśliwymi z Meksyku, Rosji, Alaski i innych krajów[2]. W 1939 na najbardziej wysuniętym na północ krańcu San Nicolas, najwyższym punkcie wyspy, archeolodzy odkryli chatę Juany Marii z kości wieloryba. Lokalizacja chaty dokładnie odpowiadała opisom pozostawionym przez Nidevera[9]. W 2012 archeolog Steven J. Schwartz poinformował o znalezieniu miejsca, które mogło być jaskinią Juany Marii. W 2009 archeolog z Uniwersytetu Oregonu, Jon Erlandson, znalazł dwie skrzynki z sekwoi w stylu ludu Nicoleño erodujące z morskiego klifu, pokryte żebrem wieloryba i połączone z kilkoma plecionymi butelkami na wodę[18][19]. Miejsce to znajduje się na północno-zachodnim wybrzeżu San Nicolas, gdzie, jak się uważa, Juana Maria spędziła większość swojego czasu. Pudła uratowane przez Erlandsona, René Vellanowetha, Lisę Thomas-Barnett i Troya Davisa zawierały ponad 200 artefaktów (wisiorki z kości ptaków, naczynia z muszli uchowca i haczyki na ryby, ozdoby ze steatytu, ściernice z piaskowca, czerwoną ochrę, grot harpuna Nicoleño, szklane groty strzał i metalowe artefakty oraz kilka końcówek harpunów rdzennych mieszkańców Alaski)[20][21]. W 2012 archeolog Marynarki Wojennej Steven Schwartz, współpracując z Vellanowethem i jego studentami z Uniwersytetu Kaliforniejskiego w Los Angeles, znalazł i odkrył zakopane pozostałości dawno zaginionej jaskini, w której mogła również mieszkać Juana Maria[22]. Badania archeologiczne w jaskini zostały jednak wstrzymane na prośbę grupy Pechanga Indian Luiseno, która twierdziła, że jaskinia przynależy kulturowo do dawnych mieszkańców wyspy[23].

Dziedzictwo i upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Kosz na wodę Juany Marii, ubrania i różne artefakty, w tym igły kostne, które zostały przywiezione z wyspy San Nicolas do Misji Santa Barbara, trafiły do kolekcji Kalifornijskiej Akademii Nauk. Zostały zniszczone podczas trzęsienia ziemi i pożaru w San Francisco w 1906[5].

Książka Island of the Blue Dolphins Scotta O'Della była w dużej mierze oparta na historii Juany Marii. Bohaterka powieści, Karana, ma wiele doświadczeń do tych, z którymi musiała się zmierzyć Juana Maria, gdy była sama na San Nicolas[24][25][26][27]. Książka jest obowiązkowo czytana w szkołach amerykańskich[2]. W filmowej wersji powieści z 1964 Karanę zagrała amerykańska aktorka Celia Kaye[28][29][30].

W 2021 w Muzeum Historii Naturalnej w Santa Barbara zaprezentowano portret Samotnej Kobiety, który włączono do wystawy[31]. W mieście znajduje się tablica ją upamiętniająca oraz pomnik[32].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ S.L. Morris i inni, Murder, massacre, and mayhem on the California Coast, 1814–1815: Newly translated Russian American Company documents reveal company concern over violent clashes, „Journal of California and Great Basin Anthropology”, 34 (1), 2013, s. 81–100.
  2. ↑ a b c d e f ERIN BLAKEMORE, Who was the Native American mystery woman of San Nicolas Island? [online], History, 10 listopada 2022 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  3. ↑ Weird History, The Tragic Life Of Juana Maria, The Lone Woman Of San Nicolas Island [online], Medium, 28 lutego 2018 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  4. ↑ a b c Jessica McBirney, The Lone Woman of San Nicolas Island [online] [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  5. ↑ a b The Lone Woman of San Nicolas Island [online], 2021.
  6. ↑ Marooned - Los Angeles Times [online], web.archive.org, 13 marca 2009 [dostęp 2022-12-12] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-13].
  7. ↑ a b c George Nidever, The life and adventures of George Nidever, 1802-1883, Santa Barbara: McNally & Loftin, 1984, ISBN 0-87461-058-3, OCLC 11030067 [dostęp 2022-12-12].
  8. ↑ Jean Yamamura, Talk Reveals Lone Woman of San Nicolas May Not Have Been Alone [online], The Santa Barbara Independent, 11 kwietnia 2018 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  9. ↑ a b c Travis Hudson, Recently Discovered Accounts Concerning The "Lone Woman" of San Nicolas Island, „Journal of California and Great Basin Anthropology”, 3 (2), 1981, s. 187–199.
  10. ↑ S.J. Schwartz, Some observations on the material culture of the Nicoleño, [w:] D.K. Garcelon, C.A. Schwemm (red.), Proceedings of the Sixth California Island Symposium. Arcata, CA: Institute for Wildlife Studies, 2005, s. 83–91.
  11. ↑ Ron Morgan, An Account of the Discovery of a Whale-Bone House on San Nicolas Island, „Journal of California and Great Basin Anthropology”, 1 (1), 1 grudnia 1979, ISSN 0191-3557 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  12. ↑ Erin Blakemore, The True Story of Juana Maria [online], JSTOR Daily, 3 lutego 2016 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  13. ↑ P. Munro, Takic foundations of Nicoleño vocabulary, [w:] W.L. Halvorson, G.J. Maender (red.), Fourth Multidisciplinary Channel Islands Symposium. Santa Barbara, CA: Santa Barbara Natural History Museum, 1994, s. 659–668.
  14. ↑ Blaise P. Cronin, Juana Maria, „Priestly Studies”, 12 (2), 1944, s. 68–75.
  15. ↑ a b Robert Fleming Heizer, Aboriginal California: Three Studies in Culture History, University of California Press, 1963 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  16. ↑ E.C. Hardacre, Eighteen years alone: A tale of the Pacific, „Scribner's Monthly: An Illustrated Magazine for the People. Scribner”, 20 (5), 1880, s. 657–663.
  17. ↑ Cheri Carlson, Researchers uncover new twist in 165-year-old story of Lone Woman's life on island [online], Ventura County Star [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  18. ↑ Jon M. Erlandson i inni, From the''Island of the Blue Dolphins'': A Unique Nineteenth-Century Cache Feature From San Nicolas Island, California, „The Journal of Island and Coastal Archaeology”, 8 (1), 2013, s. 66–78, DOI: 10.1080/15564894.2013.766913, ISSN 1556-4894 [dostęp 2022-12-12].
  19. ↑ G. Hunter, H.C. Koerper, A Steatite Crucible Containing Ten Tarring Pebbles: Implications for Waterproofing Cuyama-Style Baskets [online].
  20. ↑ T.J. Braje i inni, Channel Islands National Park: Archaeological overview and assessment, „Ventura, CA: Channel Islands National Park, National Park Service”, 2010.
  21. ↑ T.W. Davis i inni, Chipped stone crescents and the antiquity of maritime settlement on San Nicolas Island, „California Archaeology”, 2 (2), 2010, s. 185–202.
  22. ↑ Cheri Carlson, How the true story behind ‘Island of the Blue Dolphins’ is being kept alive [online], Ventura County Star [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  23. ↑ Twitter i inni, Great Read: With island dig halted, Lone Woman still a stinging mystery [online], Los Angeles Times, 5 marca 2015 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  24. ↑ Howard Thompson, Island of Blue Dolphins' Has Premiere, „The New York Times”, 4 lipca 1964, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  25. ↑ Native Americans in children’s books. The Cambridge Guide to Children's Books in English - Credo Reference [online], search.credoreference.com [dostęp 2022-12-12].
  26. ↑ Carole Goldberg, A Counterstory of Native American Persistence, University of California Press, 4 października 2016, DOI: 10.1525/9780520964068-007/html, ISBN 978-0-520-96406-8 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  27. ↑ Island of the Blue Dolphins (U.S. National Park Service) [online], www.nps.gov [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  28. ↑ Island of the Blue Dolphins. James B. Clark Robert B. Radnitz Productions, Universal Pictures. 1964-09-10. [dostęp 2022-12-12].
  29. ↑ Island of the Blue Dolphins Movie [online], Island of the Blue Dolphins Movie [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  30. ↑ Island of the Blue Dolphins (1964) - HD Trailer [1080p]. [dostęp 2022-12-12].
  31. ↑ Natural History Museum Unveils Portrait of Juana María, the Lone Woman of San Nicolas Island. Santa Barbara Museum of Natural History [online], www.sbnature.org [dostęp 2022-12-12].
  32. ↑ Sarah Crocker, The Tragic Story That Inspired Island Of The Blue Dolphins [online], Grunge, 30 grudnia 2020 [dostęp 2022-12-12] (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Juana_Maria&oldid=71802370”