Jorge Amado

Jorge Amado
Imię i nazwisko	Jorge Leal Amado de Faria
Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1912 ; Pirangi, Brazylia
Data i miejsce śmierci	6 sierpnia 2001 ; Salvador da Bahia
Narodowość	brazylijska
Język	portugalski
Alma Mater	Faculdade de Direito da Universidade Federal do Rio de Janeiro
Dziedzina sztuki	powieść, opowiadanie, esej, dramat
	Ważne dzieła
	Gabriela, goździki i cynamon; Dona Flor i jej dwóch mężów; Capitães da Areia;
	Odznaczenia
	;
	Nagrody
	Nagroda Camõesa: 1994;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Jorge Amado, właśc. Jorge Leal Amado de Faria (ur. 10 sierpnia 1912^[1] w Pirangi^[1], zm. 6 sierpnia 2001 w Salvador da Bahia) – brazylijski pisarz modernistyczny, nazywany ojcem stereotypu, najsłynniejszy dwudziestowieczny brazylijski twórca literatury. Jeden z najbardziej płodnych powieściopisarzy współczesnych^[1]. Jego książki przeznaczone dla klas niższych i kolorowych^[1] zostały przetłumaczone na siedemdziesiąt języków.

Życiorys

Jego rodzice mieli plantację kakao w brazylijskim stanie Bahia i wyniesione stamtąd doświadczenia i obserwacje stały się tematami jego wczesnych książek. Opisywał w nich biedę, brutalność życia na prowincji, walkę z naturą i inne przeciwności losu biednych Brazylijczyków. Był wtedy zdeklarowanym marksistą i przeciwnikiem ówczesnego dyktatora Brazylii Getúlio Vargasa. Uczęszczał do szkoły jezuickiej^[1] wraz z trzynastoma pracownikami z plantacji. Swoje pierwsze nowele napisał w wieku 12 lat^[1]. W wieku piętnastu lat był już reporterem lokalnej gazety. Pracował jako dziennikarz i pisał dla ubogich i uciskanych^[1].

Po czterech latach opublikował pierwszą powieść, jednak nie została ona zauważona. Natomiast druga książka, Kakao, wydana w 1933 i przedstawiająca właścicieli ziemskich jako złych i prostych wieśniaków, prostytutki i uliczników jako lepszych, spowodowała kłopoty z władzami i cenzurę jego książek. Tak przedstawiony konflikt stał się podstawą wielu jego następnych książek i nieustających kłopotów z cenzurą. Z powodu swojego silnego zaangażowania społecznego kilka razy siedział w więzieniu, a kilka tysięcy egzemplarzy jego książek spalono publicznie na głównym placu stolicy stanu São Salvador de Bahia.

W latach 1948–50 przebywał na emigracji w Paryżu, gdzie poznał również zaangażowanych po stronie marksizmu Pabla Picassa i Jean Paul Sartre'a. W tamtym czasie odwiedził Pragę, Moskwę i Chiny. W ZSRR był popularnym i poczytnym pisarzem. W 1951 przyjął Leninowską Nagrodę Pokoju.

Po wydarzeniach po śmierci Stalina w 1956 zerwał z komunizmem, w jego książkach przynależność klasowa nie stanowiła już wyznacznika charakteru postaci. Dawną walkę klas zastąpił humor, fantazja, radość życia przesycona erotyką i magią rodzinnej Bahii.

Jego dwie najpopularniejsze powieści – Gabriela, goździki i cynamon z 1958 i Dona Flor i jej dwóch mężów z 1966 – stały się filmowymi hitami. Amado zasiadał w jury konkursu głównego na 38. MFF w Cannes (1985).

Zmarł w szpitalu w São Salvador de Bahia.

W 2012 został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wielkim brazylijskiego Orderu Zasługi Kulturalnej^[2].

Twórczość

O País do Carnaval (1931)
Cacau^[a] (1933) – wyd. pol. Kakao, Czytelnik 1949, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
Suor (1934)
Jubiabá (1935) – wyd. pol. Jubiaba, Czytelnik 1950, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
Mar morto (1936) – wyd. pol. Zamarłe morze, Czytelnik 1951, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
Capitães da areia (1937)
A estrada do mar (1938) – wiersze
ABC de Castro Alves (1941) – wyd. pol. Opowieść o Castro Alvesie, PIW 1957, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
O cavaleiro da esperança (1942)
Terras do Sem-Fim (1943) – wyd. pol. Ziemia krwi i przemocy, Czytelnik 1949, tłum. Janina Wrzoskowa
São Jorge dos Ilhéus (1944) – wyd. pol. Ziemia złotych płodów, Czytelnik 1950, tłum. Janina Wrzoskowa
Bahia de Todos os Santos (1944)
Seara vermelha (1946) – wyd. pol. Drogi głodu, Czytelnik 1950, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
O amor do soldado (1944)
O mundo da paz (1951)
Os subterrâneos da liberdade (1954) – wyd. pol. Podziemia wolności, Czytelnik 1953, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda
Gabriela, cravo e canela (1958) – wyd. pol. Gabriela, Książka i Wiedza 1968, tłum. Janina Wrzoskowa lub Gabriela, cynamon i goździki, Filia 2015, tłum. to samo
A morte e a morte de Quincas Berro d'Água (1959)
Os velhos marinheiros ou o capitão de longo curso (1961) – wyd. pol. Starzy marynarze • Dwie historie z wybrzeża bahijskiego, Książka i Wiedza 1972, tłum. Janina Wrzoskowa, Eugeniusz Gruda
Os pastores da noite (1964) – wyd. pol. Pasterze nocy, Książka i Wiedza 1975, tłum. Janina Wrzoskowa
O Compadre de Ogum (1964)
Dona Flor e Seus Dois Maridos (1966) – wyd. pol. Dona Flor i jej dwóch mężów, Wydawnictwo Literackie 1993, tłum. Alina Lenczewska
Tenda dos milagres (1969)
Teresa Batista cansada de guerra (1972) – wyd. pol. Tereza Batista wojowaniem zmęczona, Wydawnictwo Literackie 1989, tłum. Elżbieta Reis
O gato Malhado e a andorinha Sinhá (1976)
Tieta do Agreste (1977)
Farda, fardão, camisola de dormir (1979)
Do recente milagre dos pássaros (1979)
O menino grapiúna (1981)
A bola e o goleiro (1984)
Tocaia grande (1984)
O sumiço da santa (1988)
Navegação de cabotagem (1992)
A descoberta da América pelos turcos (1994)
O milagre dos pássaros (1997)
Hora da Guerra (2008)

Uwagi

↑ Utwory Cacau (Kakao) i Suor {Pot) zostały po raz pierwszy wydane w Polsce w tomie pt. Świt Brazylii, Czytelnik 1949, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ElkeE. Schwarck ElkeE., Autoren in Wort und Bild, Gütersloch: Reinhard Mohn OHG (niem.).
↑ Ministério da Cultura: Ordem do Mérito Cultural 2012. omc.cultura.gov.br. [dostęp 2014-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (port.).

Bibliografia

Jorge Amado Cronologia. jorgeamado.com.br. [dostęp 2012-11-27]. (port.).
Jorge Amado w bazie Notable Names Database (ang.)
Jorge Amado w bazie IMDb (ang.)

[3] Utwory Cacau (Kakao) i Suor {Pot) zostały po raz pierwszy wydane w Polsce w tomie pt. Świt Brazylii, Czytelnik 1949, tłum. Małgorzata Hołyńska, Eugeniusz Gruda.

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ElkeE. Schwarck ElkeE., Autoren in Wort und Bild, Gütersloch: Reinhard Mohn OHG (niem.).

[2] Ministério da Cultura: Ordem do Mérito Cultural 2012. omc.cultura.gov.br. [dostęp 2014-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (port.).

[1]

[2]

[a]