Przejdź do zawartości

Jerzy Jan Kurpiński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jerzy Jan Kurpiński
Ponury, Jur, Rafał, Cedro, Azja
kapitan kapitan
Data i miejsce urodzenia

22 grudnia 1918
Częstochowa

Data i miejsce śmierci

1955
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1937–1938, 1939–1945

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
AK ZWZ-AK

Jednostki

27 Pułk Piechoty (II RP), 27 Pułk Piechoty Armii Krajowej

Późniejsza praca

działacz ZBoWiD, ogrodnik

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941)

Jerzy Jan Kurpiński ps. „Ponury”, „Jur”, „Rafał”, „Cedro”, „Azja” (ur. 22 grudnia 1918 w Częstochowie, zm. 1955 w Warszawie) – polski oficer konspiracji niepodległościowej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 22 grudnia 1918 r. w Częstochowie jako syn ogrodników Feliksa i Zofii z d. Jastrzębskiej. Ukończył w 1937 r. Liceum im. Sienkiewicza w Częstochowie[1]. Potem podjął służbę wojskową w 27 Pułku Piechoty i z wyróżnieniem ukończył pułkową szkołę podchorążych rezerwy[2] w 1938 r., po czym podjął studia na Wydziale Ogrodnictwa w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie[3], które musiał przerwać po pierwszym roku z powodu wybuchu II wojny światowej[1].

Walczył w kampanii wrześniowej[1], po bitwie pod Kockiem dostając się do sowieckiej, a później niemieckiej, niewoli[2], z których zbiegł[3]. Następnie zatrudnił się pod fałszywym nazwiskiem w leśniczówce Kręciwilk i zaczął działalność w Związku Walki Zbrojnej, awansując w 1942 r. do stopnia podporucznika[1], prawdopodobnie w sztabie Inspektoratu Częstochowa Armii Krajowej[4]. W 1942 r. wywiózł do Nowego Sącza odbitego z więzienia na Zawodziu w Częstochowie płk. Stanisława Mareckiego Butryma[2]. Po dekonspiracji przeniesiony w rejon Nowego Sącza, by z powodzeniem odbudować siatkę zniszczoną przez Gestapo. Po czterech miesiącach – w czerwcu 1943 r. – opuścił ten rejon zagrożony aresztowaniem i wrócił do Częstochowy[1], prawdopodobnie do Kedywu Obwodu Częstochowskiego, organizując placówki na terenie Podobwodu II (Przyrów, Olsztyn, Janów, Żarki) i wiosną 1944 r. utworzył z nich[4] oddział w lasach koło Złotego Potoku[1], gdzie wybudował sieć bunkrów leśnych[2]. W 1944 r. kilkukrotnie jego oddział toczył potyczki z niemiecką żandarmerią, w Blachowni wykonał egzekucje na 11 niemieckich funkcjonariuszach, a w Myszkowie zaatakował w ramach działań odwetowych szkołę przysposobienia wojskowego[1] (zginęło 64–70 Niemców, rannych było 150–158)[3] co spowodowało jednak kolejne akcje terrorystyczne ze strony niemieckiej. Ponadto Kurpiński zabezpieczał zrzuty i szkolił częstochowskie oddziały Szarych Szeregów[1].

W czasie akcji Burza dowodził kompanią 2 batalionu 27 Pułku Piechoty AK Centaur, który ruszyła do Warszawy, jednak w lasach przysuskich dowództwo pułku podjęło decyzję o zawróceniu do Złotego Potoku. Tam jego oddziały na krótko opanowały Janów, stoczyły potyczkę z oddziałem SA i policji w Białej Wielkiej oraz zarekwirowały zapasy z niemieckiego majątku rolnego. 25 października jego batalion został rozwiązany, a oddziały w terenie przejął ppor. Stanisław Bączyński Bas[1], Kurpińskiego zaś, ze względu na stan zdrowia[3], skierowano do konspiracji w Częstochowie[1].

Po wejściu do Polski Armii Czerwonej nakazał wiosną 1945 r. zejście do konspiracji i zaczął budować obwód Zawiercie nowej organizacji podziemnej, której podporządkowały się dwa oddziały. 19 maja podległy mu patrol ppor. Czesława Gurtmana Mocnego wykonał wyrok na agencie Gestapo i poruczniku Urzędu Bezpieczeństwa Zdzisławie Dusiku. W sierpniu 1945 r. nakazał swoim ludziom ujawnić się i zdać broń, sam również się ujawnił[1] i brał udział w rozmowach i podpisaniu umowy amnestyjnej[2]. W tym okresie występował w stopniu kapitana, na który awans otrzymał prawdopodobnie w 1945 r.[1]

Po ujawnieniu zasiadał w Komisji Likwidacyjnej byłej AK Obszaru Centralnego w Częstochowie, a zimą został przewodniczącym sekcji pomocy dla uwięzionych przy powstałym 13 grudnia 1945 r. Komitecie Niesienia Pomocy członkom byłej AK. Ponadto wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego i częstochowskiego oddziału Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, którego został wiceprezesem. Ponadto prowadził ogród warzywny w Częstochowie i pod pretekstem jego zaopatrzenia często podróżował do Wrocławia, Kielc i Krakowa, jeździł także do Warszawy, gdzie kontaktował się z płk. Janem Mazurkiewiczem Radosławem. 11 stycznia 1950 r. był przesłuchiwany przez UB w Częstochowie, a wobec groźby aresztowania od lata ukrywał się w leśniczówce w Wielkopolsce i na Śląsku[1].

W maju 1955 r. ujawnił się w Warszawie, ale został aresztowany przez UB i został osadzony w więzieniu na Mokotowie, gdzie został zamordowany w niewyjaśnionych okolicznościach[1] – oficjalnie wypadł z czwartego piętra, a według naocznych świadków został zatłuczony na śmierć[3]. Pochowany przez rodzinę na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[1].

Żonaty z Haliną Cekierą, miał dwoje dzieci[1]. Jego siostrą była Wanda Kurpińska[2].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Biogram w biuletynie IPN [online], s. 9–11.
  2. a b c d e f Almanach Absolwentów Sienkiewicza [online], absolwenci.sieniu.czest.pl [dostęp 2021-05-24].
  3. a b c d e Częstochowa – tablica pamięci kpt. Jerzego Kurpińskiego ps. „Ponury” [online], miejscapamiecinarodowej.pl [dostęp 2021-05-27].
  4. a b oddział partyzancki AK Jerzego Kurpińskiego „Ponury” – AK Okręg Kielce [online], akokregkielce.pl [dostęp 2021-05-27].