Józef Fajngold
| Data i miejsce urodzenia |
28 października 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 sierpnia 1998 |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki |
Józef Fajngold (ur. 28 października 1910 w Warszawie, zm. 5 sierpnia 1998 tamże[1]) – polski rzeźbiarz, metaloplastyk i złotnik pochodzenia żydowskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Artysta pochodził z nieortodoksyjnej rodziny żydowskiej[2]. W jego domu rodzinnym posługiwano się jidysz, dzięki czemu już od najmłodszych lat był dwujęzyczny[2]. W dzieciństwie uczęszczał do chederu, następnie do szkoły rabinackiej[2]. Studiował początkowo w Szkole Malarstwa i Rzeźby przy Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej w Warszawie (lata 1925–1929), później w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie pod kierunkiem Tadeusza Breyera (lata 1929–1932)[2]. Aby opłacić studia, pracował w warsztatach grawerskich, gdzie zaczął tworzyć srebrną biżuterię, głównie pierścionki i brosze[3]. Sprzedawał je w warszawskich sklepach Ireny Golińskiej i Czesława Garlińskiego[3], z którymi już w 1930 nawiązał stałą współpracę[2]. Od 1928 do 1939 był członkiem Stowarzyszenia Artystów Plastyków Żydów w Polsce[4].
II wojnę światową spędził w Związku Radzieckim[1]. W latach 1942–1945 należał do Związku Plastyków Radzieckich[4], w 1946 wstąpił do Związku Polskich Artystów Plastyków[5]. Po wojnie przez pewien czas mieszkał w Łodzi, gdzie zajmował się rzeźbiarstwem oraz tworzeniem biżuterii dla Ars Polony, Cepelii i Centrali Jubilerskiej, później (w 1958) przeprowadził się do Warszawy[1].
Był poliglotą, posługiwał się w mowie i piśmie jedenastoma językami[2].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]W swojej twórczości rzeźbiarskiej koncentrował się na portretach i płaskorzeźbach z metalu[2][4]. Tworzył również biżuterię ze srebra i miedzi oraz srebrne żydowskie przedmioty rytualne[2][4][6]. Od lat 80. XX w. tworzył cykl Głów kobiecych – srebrnych rzeźb głów kobiecych wysokości ok. 20 cm[2]. Pomimo lat powstania wpisywały się one w charakterystyczną dla twórczości Fajngolda stylistykę klasycyzującej odmiany art déco[2]. Był również autorem płaskorzeźb przedstawiających postaci historyczne (Joachima Lelewela, Abrahama Lincolna, Jana Kochanowskiego, Stanisława Moniuszkę, Mikołaja Reja)[4] oraz miedzianych płaskorzeźb w formie obrazów, ukazujących sceny z tradycji i kultury żydowskiej[2]. Tworząc żydowskie srebra rytualne – chanukije, ryngrafy do ubierania Tory, jady, mezuzy[2] – potrafił, zdaniem Ireny Huml jako jedyny twórca w Polsce, nadać im niezależnie od znaczenia kultowego indywidualny charakter[2].
Biżuterię tworzył już w latach 30. XX w. Do jej przedwojennych przykładów należą repusowane w srebrze broszki, w kształcie ujętych w owal głów kobiecych, wydłużonych, z półuśmiechem i przymkniętymi oczami, ukazanych en trois quarts[3]. Reprezentują one zachodnie tendencje w stylistyce polskiego art déco, podobne przedstawienia kobiet są obecne w sztuce tego okresu (malarstwo Modiglianiego, twórczość Eliego Nadelmana, Jeana Dupasa i Pierre’a Tourina), choć nie w samej biżuterii[3]. Budzą też skojarzenia z twórczością Botticellego[6]. Bardziej typowe dla biżuterii zachodniego art déco motywy pojawiają się w powojennej unikatowej twórczości artysty[3]. Po wojnie zaczął też wykorzystywać blachę miedzianą, którą podobnie jak srebrną, zwykle patynował[3]. W latach 60. XX w. Fajngold wykonywał techniką modelowania srebra na gorąco masywną srebrną biżuterię, zdobioną kamieniami półszlachetnymi i bursztynem[6], abstrakcyjną, o kształtach organiczno-geometrycznych[3]. Uważany jest za jednego z artystów decydujących o stylu polskiej biżuterii srebrnej tego okresu[7].
Prace artysty znajdują się w zbiorach Muzeum Miedzi w Legnicy, Muzeum Sztuki Złotniczej w Kazimierzu Dolnym, Muzeum w Gliwicach, muzeum w Mińsku oraz w muzeum w Ein-Charod w Izraelu[1].
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- 1951 – nagroda na Wystawie Okręgu Łódzkiego ZPAP[4]
Wystawy
[edytuj | edytuj kod]Wystawy indywidualne
[edytuj | edytuj kod]- 1929 – Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych[1]
- 1997 – Józef Fajngold 1910–1998. Rzeźbiarz i złotnik, Legnica, Warszawa[1]
Wystawy zbiorowe
[edytuj | edytuj kod]- 1928 – Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych, Warszawa[1]
- 1934 – IV Salon Zimowy IPS-u[8]
- 1957 – XII Wystawa Okręgu Łódzkiego ZPAP, Łódź[4]
- 1959 – Rzeźba Warszawska, Zachęta, Warszawa[4]
- 1960 – Rzeźba polska 1945–1960, Zachęta, Warszawa[4]
- 2013 – Granice srebrnych przestrzeni. Polska biżuteria drugiej połowy XX wieku – wystawa ze zbiorów prof. Ireny Huml, Galeria Sztuki, Legnica[1]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Józef Fajngold. bizuteriaartystycznawpolsce.pl. [dostęp 2019-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-12)]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Irena Huml: Na pograniczu dwóch kultur. Twórczość Józefa Fajngolda. W: Irena Huml: Ars argenti: srebro, artyści, biżuteria. Galeria Sztuki w Legnicy, 2014, s. 98–100. ISBN 978-83-62534-58-6.
- ↑ a b c d e f g Anna Sieradzka: Biżuteria polskiego Art Dèco — europejskość i swojskość (na przykładzie twórczości Józefa Fajngolda i Henryka Grunwalda). W: Biżuteria w Polsce: materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Okręgowe w Toruniu oraz Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki 20-21 kwietnia 2001 roku, pod patronatem Krajowej Izby Gospodarczej Jubilersko-Zegarmistrzowskiej. Katarzyna Kluczwajd (red.). Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu / Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, 2001, s. 141,143. ISBN 83-87083-29-1.
- ↑ a b c d e f g h i Słownik artystów plastyków: Artyści plastycy okręgu warszawskiego ZPAP. Warszawa: Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków, 1972, s. 130.
- ↑ Słownik artystów plastyków: Artyści plastycy okręgu warszawskiego ZPAP. Warszawa: Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków, 1972, s. 703.
- ↑ a b c Krystyna Nowakowska: Kolekcja polskiego srebra współczesnego w Muzeum Miedzi w Legnicy. bizuteriaartystycznawpolsce.pl. [dostęp 2019-02-07]. (pol.).
- ↑ Joanna Hübner-Wojciechowska: Lata 60. XX wieku. Sztuka użytkowa. Warszawa: Arkady, 2014, s. 364. ISBN 978-83-213-4856-8.
- ↑ Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023, s. 173. ISBN 978-83-66835-50-4.