Ilford Park
50°33′32,0″N 3°39′15,0″W/50,558889 -3,654167 Opuszczone baraki na terenie obozu Ilford Park w 2009 roku, wkrótce przed ich wyburzeniem | |
| Typ |
obóz przesiedleńczy |
|---|---|
| Rozpoczęcie działalności |
1948 |
| Terytorium | |
| Miejsce |
koło Newton Abbot, hrabstwo Devon |
Położenie na mapie Devonu  | |
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii  | |
Położenie na mapie Anglii  | |
| 50°33′32,0″N 3°39′15,0″W/50,558889 -3,654167
| |
| Strona internetowa | |
Ilford Park (także Stover Park[1]) – polski obóz przesiedleńczy w Wielkiej Brytanii otwarty w 1948 roku, zlokalizowany w Anglii, w hrabstwie Devon, nieopodal miasta Newton Abbot[2]. Ośrodek funkcjonuje do dnia dzisiejszego jako dom opieki przeznaczony dla weteranów, którzy służyli w Polskich Siłach Zbrojnych w Wielkiej Brytanii, osób narodowości polskiej zmuszonych do opuszczenia kraju w czasie wojny, a także ich małżonków[3]. Jest to jedyna nadal działająca placówka tego rodzaju na terenie Wielkiej Brytanii. Ośrodkiem zarządza brytyjskie Ministerstwo Obrony (Ministry of Defence)[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ilford Park był jednym z 45 ośrodków przesiedleńczych dla Polaków otwartych w Wielkiej Brytanii po zakończeniu II wojny światowej zgodnie z postanowieniami ustawy Polish Resettlement Act 1947[2]. Obozy te stanowiły miejsce zakwaterowania osób służących w polskich formacjach wojskowych podlegających dowództwu brytyjskiemu – w Polskich Siłach Zbrojnych bądź Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia, jak i innych osób narodowości polskiej, które przybyły do Wielkiej Brytanii w związku z działaniami wojennymi, a także członków rodzin takich osób[3][4].
Obóz rozlokowany został na terenie zajmowanym wcześniej przez amerykański szpital wojskowy, otwarty w 1943 roku w ramach przygotowań do alianckiej inwazji na okupowaną przez Niemców Francję[5][6]. Zasadniczą część obozu stanowiły dawne zabudowania szpitalne – ceglane baraki połączone ze sobą krytymi korytarzami. Część mieszkańców zakwaterowana była w barakach blaszanych, tzw. Nissen huts[7][1].Obóz zajmował obszar 41 akrów (około 16,5 hektara)[2][1]. W obrębie obozu powstały m.in. sklep, kościół oraz sala taneczna[8]. Wśród mieszkańców ośrodka oraz okolicznej ludności zyskał on przydomek „małej Polski” (Little Poland)[2].
Na terenie obozu pierwotnie zamieszkiwało około 600 osób. Z założenia miał on charakter tymczasowy – przewidywano, że nastąpi stopniowa integracja mieszkańców ze społecznością brytyjską, w następstwie czego opuszczą oni ośrodek[7]. Wiele osób tak uczyniło, niemniej jednak część decydowała się pozostać w ośrodku na stałe. Dotyczyło to w szczególności osób w podeszłym wieku bądź schorowanych[1]. Dla wielu powrót do Polski nie stanowił realnej alternatywy ze względu na prawdopodobieństwo represji politycznych ze strony reżimu komunistycznego[3], brak pozostających przy życiu krewnych czy utratę pozostawionego w kraju majątku. Rodzinne strony osób pochodzących z Kresów Wschodnich znalazły się poza granicami nowego państwa polskiego[9].
Obozy przesiedleńcze dla Polaków w Wielkiej Brytanii były stopniowo zamykane wraz z malejącą liczbą ich mieszkańców – pomiędzy 1948 a 1958 rokiem łączna liczba mieszkańców wszystkich obozów spadła z 16 249 do 3711, a liczba nadal funkcjonujących placówek zmalała do 9. Mieszkańcy zamykanych ośrodków, którzy nadal wymagali opieki, przenoszeni byli do innych[7]. Obóz Ilford Park pozostawał otwarty, gdyż dawne zabudowania szpitalne oferowały stosunkowo wysoki standard zakwaterowania w porównaniu do innych ośrodków, które często ulokowane były na terenie dawnych baz wojskowych. W 1969 roku, wraz z zamknięciem obozu Northwick koło Blockley, Ilford Park pozostał jedyną czynną placówką tego typu na terenie Wielkiej Brytanii[1].
Z czasem funkcja placówki ewoluowała z obozu przesiedleńczego na ośrodek opieki nad osobami w podeszłym wieku[3]. Rodziny z dziećmi zobowiązano do jej opuszczenia, w razie konieczności przydzielając im mieszkania socjalne[9]. Decydującym kryterium przyjmowania nowych podopiecznych były trudności w asymilacji z szerszym społeczeństwem. Niektórzy mieszkańcy osiedli w ośrodku po kilkudziesięciu latach życia poza nim, nierzadko po śmierci małżonka czy utracie zatrudnienia[7].
W latach 60. działalność ośrodka poddawano porównaniom z instytucjami sprawującymi opiekę nad brytyjskimi seniorami – z jednej strony warunki mieszkaniowe w ośrodku oceniono na nieprzystające do ówczesnych standardów, z drugiej strony za wzorcowe uznano panujące wśród mieszkańców poczucie wspólnoty. W 1971 roku nazwę ośrodka oficjalnie zmieniono z „obozu” (camp) na „dom” (home – Ilford Park Polish Home[2]), w kolejnych latach wprowadzono szereg reform na rzecz poprawy warunków bytowych podopiecznych[7]. System grzewczy w budynkach zainstalowano w 1973 roku[9].
W 1990 roku w Ilford Park zamieszkiwało 128 Polaków, których średni wiek wynosił 82 lata. Pojedyncze osoby mieszkały na terenie ośrodka od początku jego istnienia[7]. W obliczu malejącej liczby mieszkańców już w latach 70. rozważano jego zamknięcie[7]. W latach 80. bezowocnie postulowano udostępnienie ośrodka nowo przybyłym emigrantom z Polski, którzy opuścili kraj ze względów politycznych. O umieszczenie w ośrodku ubiegała się wówczas także grupa 23 wietnamskich, katolickich rodzin, uchodźców na tle religijnym – bez rezultatu[7].
W związku z pogarszającym się stanem technicznym budynków w 1987 roku podjęto decyzję o budowie nowego kompleksu mieszkalnego. Projekt zrealizowano w latach 1991–1992. Nowy ośrodek pozwala na zakwaterowanie 98 osób. W jego obrębie znajduje się m.in. kaplica oraz sklep spożywczy z polskimi produktami[2]. Dawne zabudowania wyłączono z eksploatacji i ostatecznie zburzono w 2010/2011 roku. Ośrodek zajmuje obszar 9 akrów (ok. 3,5 hektara)[1], pozostałą część terenu sprzedano[7].
Działalność ośrodka podlega tym samym standardom co inne domy opieki nad osobami starszymi na terenie Wielkiej Brytanii. By sprostać wymaganiom podopiecznych, odsetek pracowników potrafiących porozumiewać się w języku polskim utrzymywany jest na poziomie co najmniej 30%[2]. W 2016 roku średnia wieku mieszkańców ośrodka wynosiła 91 lat[3].
W mediach
[edytuj | edytuj kod]Jako ewenement w skali krajowej – ostatni ośrodek przesiedleńczy na terenie Wielkiej Brytanii, funkcjonujący długo po zakończeniu II wojny światowej – placówka cieszyła się zainteresowaniem brytyjskich mediów. Telewizja BBC wyprodukowała dwa programy dokumentalne poświęcone jego działalności – A Place Called Home (lata 60.) oraz Our Little Poland (1986)[7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Zosia Biegus, Jurek Biegus: Polish resettlement camps in England and Wales 1946-1969. PB Software, 2013, s. 74–82. ISBN 978-0-9569934-9-6.
- ↑ a b c d e f g h Ilford Park Polish Home. GOV.UK. [dostęp 2024-08-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e Home is where the heart is. [w:] Veterans Today [on-line]. GOV.UK, 2016-05-16. [dostęp 2024-08-03]. (ang.).
- ↑ Polish Resettlement Act 1947 [online], legislation.gov.uk [dostęp 2024-08-03] (ang.).
- ↑ Ilford Park, Newton Abbot. Heritage Gateway. [dostęp 2024-08-03]. (ang.).
- ↑ 316th Station Hospital. WW2 US Medical Research Centre. [dostęp 2024-08-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Epilogue: Camps after Encampment, [w:] Jordanna Bailkin, Unsettled: Refugee Camps and the Making of Multicultural Britain Unsettled: Refugee Camps and the Making of Multicultural Britain, Oxford Academic, czerwiec 2018, DOI: 10.1093/oso/9780198814214.003.0009 [dostęp 2024-08-03] (ang.).
- ↑ Jo Irving: Salvaging 'Little Poland'. BBC News, 2009-11-30. [dostęp 2024-08-03]. (ang.).
- ↑ a b c Anna Browning: Little Poland in the British countryside. BBC News, 2008-10-20. [dostęp 2024-08-03]. (ang.).