Groszek szerokolistny[edytuj]
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
groszek szerokolistny | ||
Nazwa systematyczna | |||
Lathyrus latifolius L. Sp. pl. 2:733. 1753 | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Groszek szerokolistny (Lathyrus latifolius L.) – gatunek rośliny zielnej z rodziny bobowatych (motylkowatych). Pochodzi ze środkowej, wschodniej i południowej Europy oraz Afryki Północnej, jest uprawiany w wielu innych rejonach świata[3]. W Polsce występuje bardzo rzadko, opisano tylko kilka jego stanowisk w Niecce Nidziańskiej. Spotykany jest czasami poza tym obszarem, ale tylko jako zdziczały, na stanowiskach synantropijnych.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Łodyga
- Pnąca się lub płożąca, o długości do 2 m, szeroko oskrzydlona szorstkimi na bokach skrzydełkami o szerokości 2-6 mm.
- Liście
- Wszystkie z jedną parą listków i przylistkami o szerokości łodygi, lub co najwyżej dwukrotnie węższymi. Listki są eliptyczne lub szerokoeliptyczne, mają zaokrąglone wierzchołki z małym koniuszkiem i 5 wyraźnych podłużnych nerwów. Ogonki liściowe są oskrzydlone równie szeroko jak łodyga. Liście zakończone są mocnymi, rozgałęzionymi wąsami czepnymi.
- Kwiaty
- Zebrane w (3)6-20(25)-kwiatowe wzniesione grono na sztywnej szypule, dużo dłuższej od liści, z kąta których wyrasta. Kwiaty motylkowe, duże, bezwonne, o długości 2-2,5 cm, wyrastające na szypułkach o długości 5-9 mm. Są różowe, mają brunatnoczerwony na grzbiecie i szeroko otwarty żagielek i zielonawą łódeczkę. Kielich o ząbkach szerokolancetowatych, w górnej połowie zwężających się i zaostrzonych.
Biologia ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, jest owadopylna. Nadziemne pędy na ogół przemarzają podczas zimy, ale roślina na wiosnę odtwarza nowe pędy z dużego i głębokiego korzenia[5]
- Siedlisko: murawy kserotermiczne, słoneczne zarośla, pola uprawne (szczególnie uprawy lucerny i zboża) oraz siedliska ruderalne. Roślina światłolubna, rośnie w miejscach suchych i ciepłych. Hemikryptofit. Jej populacja w okolicach Pińczowa liczyła w 2000 dwa skupienia po kilkanaście osobników w każdym.
- Liczba chromosomów 2n=14[6].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Głównym dla niej zagrożeniem jest zarastanie drzewami i krzewami, lub zaorywanie muraw, w których występuje. Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (2001) jako narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia EN)[7]. W wydaniu z 2014 roku otrzymał kategorię CR (krytycznie zagrożony)[8]. Tę samą kategorię posiada na polskiej czerwonej liście[9].
Zastosowanie i uprawa
[edytuj | edytuj kod]- Zastosowanie. Ze względu na swoje ładne kwiaty jest uprawiany jako roślina ozdobna. Uprawiany jest na rabatach i na kwiat cięty, na altanach, balkonach, pergolach. Idealnie nadaje się na osłonę dobrze oświetlonych ścian i ogrodzeń.
- Uprawa. Wymaga słonecznego stanowiska i żyznej gleby. Uprawia się go z nasion, które wysiewa się późną jesienią lub wczesną wiosną wprost do gruntu. Odmiany wysokie pnące, wymagają podpór. W okresie tworzenia się pąków kwiatowych i kwitnienia wskazane jest podlewanie i nawożenie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
- ↑ Skocz do: a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].
- ↑ Lathyrus latifolius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Ogrodniczka.pl – Twój cudowny ogród – rośliny ogrodowe, na działce i domowe. [dostęp 2010-02-22].
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- BioLib: 39983
- EoL: 703172
- EUNIS: 171002
- Flora of China: 242416721
- Flora of North America: 242416721
- FloraWeb: 3300
- GBIF: 5356517
- identyfikator iNaturalist: 61009
- IPNI: 501802-1
- ITIS: 25856
- NCBI: 154494
- Plant Finder: 280381
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): ild-7761
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:501802-1
- Tela Botanica: 37921
- identyfikator Tropicos: 13021590
- USDA PLANTS: LALA4
- CoL: 3SKWL