Gmach Poczty Głównej przy placu Napoleona w Warszawie
 Poczta Główna podczas powstania warszawskiego (1944) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
pl. Napoleona 8 (dawniej pl. Warecki), róg ul. Warecka 16 |
| Architekt | |
| Kondygnacje |
3 |
| Rozpoczęcie budowy |
1912 |
| Ukończenie budowy |
1916 |
| Ważniejsze przebudowy |
1935 |
| Zniszczono |
1944, 1946–1947 |
Gmach Poczty Głównej – istniejący w latach 1916–1944 budynek głównego urzędu pocztowego Warszawy przy placu Napoleona 8 (pierwotnie plac Warecki), róg ul. Warecka 16. W okresie międzywojennym mieścił również siedzibę Ministerstwa Poczt i Telegrafów. Został zniszczony w 1944 podczas powstania warszawskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Budynek wzniesiono w latach 1912–1916 (okres Królestwa Polskiego) w centrum Warszawy, według projektu Antoniego Jabłońskiego-Jesieńczyka na posesji nr 8, na miejscu jednokondygnacyjnego budynku pocztowego[1], na rogu ul. Wareckiej 16, w sąsiedztwie domu Karola Mintera mieszczącego się przy placu Wareckim 10, w którym znajdował się wówczas urząd pocztowy[2].
Po wycofaniu się Rosjan i zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie w sierpniu 1915 (I wojna światowa), na rozkaz nowych władz z nieukończonego jeszcze budynku zbito umieszczone na elewacji godło rosyjskie[3]. Gmach miał trzy wysokie kondygnacje. Był budowlą monumentalną. Nad centralnie położonym wejściem głównym znajdującym się w ozdobionym pilastrami portykiem, początkowo znajdowała się rzeźba czterech gigantów dźwigających globus (kopia rzeźb zdobiących urzędy pocztowe w Petersburgu i w Moskwie). Rzeźbę tę usunięto w 1921[2].
Przed budynkiem w dwudziestoleciu międzywojennym swoje stoiska mieli często bukiniści[4]. W 1935 gmach rozbudowano wzdłuż ulicy Wareckiej. Powstało wówczas nowe siedmioosiowe skrzydło wzniesione w tym samym stylu co główny gmach[2].
W czasie II wojny światowej, po kapitulacji miasta we wrześniu 1939, niemieckie władze okupacyjne przystąpiły 10 października do tworzenia w Warszawie placówek Deutsche Post Osten[5]. W budynku nadal mieściła się Poczta Główna (Postamt Warschau C1)[6].
Podczas powstania warszawskiego po kilku próbach gmach został odbity z rąk Niemców przez żołnierzy Batalionu „Kiliński”. Powstańcy przejęli znajdujące się tam składy broni, amunicji i żywności, w tym duże ilości spirytusu. Przez cały okres powstania obiekt zajmowali Polacy[7]. W wyniku walk i bombardowań został w 1944 w olbrzymim stopniu zniszczony[2][6].
Po wojnie budynku nie odbudowano. Został rozebrany w latach 1946–1947[8]. Na jego miejscu w 1965 wzniesiono budynki Narodowego Banku Polskiego według projektu Bohdana Pniewskiego i Barbary Czerwińskiej[9][10]. Poczta Główna znalazła po wojnie siedzibę w Gmachu Pocztowej Kasy Oszczędności przy ul. Świętokrzyskiej nr 31/33[2].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Poczta Główna (po prawej) i pl. Napoleona w okresie międzywojennym (widok od ul. Szpitalnej) -
Pl. Napoleona w okresie międzywojennym, Poczta Główna po prawej -
Wejście do Poczty Głównej podczas II wojny światowej (po lewej w kolejce osoby noszące opaski z Gwiazdami Dawida) -
Ruiny Poczty Głównej (widok z wieżowca Prudentialu) -
Ruiny Poczty Głównej (widok od pl. Napoleona) -
Gmach Narodowego Banku Polskiego wzniesiony na miejscu Poczty Głównej (2020)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pl. Napoleona. Widok ogólny. Pierzeja północna i wschodnia. Widok około 1890. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-08-26].
- ↑ a b c d e Poczta Główna, Ministerstwo Poczt i Telegrafów. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-08-26].
- ↑ Barbara Hensel-Moszczyńska, Anna Topolska (red.): Odzyskana społeczność. Warszawa 1915-1918. Muzeum Warszawy, 2018, s. 53. ISBN 978-83-65777-56-0.
- ↑ Jerzy Stanisław Majewski: Przed pocztą na Placu Napoleona. [w:] Warszawa. Szalone lata 20. [on-line]. wyborcza.pl, 2016-05-21. [dostęp 2018-08-26].
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 254. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ a b Poczta Główna - Ministerstwo Poczt i Telegrafów. fotopolska.eu. [dostęp 2018-08-26].
- ↑ Poczta Główna. Tam powstańcy kąpali się w spirytusie. polskieradio.pl, 2014-07-25. [dostęp 2018-08-26].
- ↑ Poczta Główna - Ministerstwo Poczt i Telegrafów, Warszawa - 1946 rok. fotopolska.eu, 5 września 2009. [dostęp 2018-08-26].
- ↑ Zespół budynków NBP. fotopolska.eu. [dostęp 2018-08-26].
- ↑ Powojenny modernizm. Narodowy Bank Polski. cargocollective.com. [dostęp 2018-08-26].